Mavzu: O’zbek xalq shevalarining leksikasi

U- odatdagi orqa qator, lablangan turkiy U unlisi.

• U- odatdagi orqa qator, lablangan turkiy U unlisi.
• -odatdagi oldingi qator, lablangan turkiy  unlisi. Bu tovush singormonistik o’zbek shevalarida hamda qardosh qozoq, qirg’iz va boshqa turkiy tillarda mustaqil fonema sifatida ishlatiladi. Singarmonizmni yo’qotgan o’zbek shevalarida  ga yaqin kombinator varianti mavjud, solishtiring: qul (ql) va kul (kl) kabi.
• O - odatdagi orqa qator, lablangan turkiy o unlisi masalan, qipchoq. Som, qolыnы, qoy - adab. orf. so’m, qo’lini, qo’y kabi.
• θ - odatdagi oldingi qator, lablangan turkiy o unlisi masalan, Qipchoq. kθmr, sθyle, gθr, kθz- adab.orf. ko’mir, so’zla, go’r, ko’z kabi. Singarmonizmni yo’qotgan o’zbek shevalarida esa θ ga yaqin kombinator variantlarigina bor, solishtiring: qo’l, qol, ko’l, kθl kabi.

Nazorat topshiriqlari

• 1.Dialektologiya qanday fan ekanligini tushunib yetish.
• 2.Dialektologiya fanining o’rganish ob’ektlari haqida gapiring.
• 3.Dialektologiya fanining asosiy vazifasi nimadan iborat?
• 4.Sheva, lahja, dialekt terminlarini izohlang.
• 6.Transkriptsiya nima?
• 7.Transkriptsiyaning qanday ahamiyati bor?
• 8.Transkriptsiya asosida matn tuzing va adabiy til bilan solishtiring.
• Adabiyotlar ro’yxati
• 1.ReshetovV.V., Shoabdurahmonov Sh. O’zbek dialektologiyasi, Toshkent,1978.,6-13 betlar
• 2.B.To’ychiboyev., B.Hasanov., O’zbek dialektologiyasi, Toshkent,A.Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti.2004 yil.,4-13 betlar.

Lingvistik geografiya metodi.

• Ajratilgan vaqt-2 soat
• Ajratilgan savollar:
• 1.Lingvistik geografiya nima? Uning shevalarni o’rganishning boshqa usullaridan afzalliklari nimada? Lingvistik geografiyaning o’rganish ob’ekti.
• 2.Lingvistik geografiyaning jahon tilshunosligida paydo bo’lishi. Yevropa tilshunosligida tuzilgan eng muhim atlaslar.
• 3.O’zbek xalq shevalarini lingvo-geografiya usulida o’rganish, o’zbek shevalari atlasini yaratish masalalari.