Мцндярижат

Muhammed IKBAL – The conception of God and the meaning of prayer 183

1 İbn Haldun. Mukaddime, c. I, İstanbul, 1989, s.118-126.

1 M. İqbal. İslam mədəniyyətinin ruhu. // Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər jurnalı, №1, 2009, s. 187-188.

2К. Поппер. Открытое общество и его враги. Том. 1. М.: «Феникс», 1992, стр. 71.

1 Yenə orada, səh. 72.

2 Б.Рассел. Мудрость Запада. М., 1998, стр. 408.

3 Бах мяс.: Сартре Ъ-П. Critique de la raison dialectique. Paris, 1960; R.Mehdiyev. Jan-Pol Sartr və onun fəlsəfi dün­ya­görüşü. – «Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər» jurnalı, 2005, № 1-2, səh.7.

4 K.Marks. Feyerbax haqqında tezislər //K.Marks və F.Engels. Seçilmiş əsərləri 3 cilddə, c. 1, Bakı, 1980.

1 İ.Erol Kozak. İbn Halduna görə insan – toplum – iktisat. İstanbul, Pinar yay., 1984, s. 42-66.

2 Yenə orada s. 43.

3 Yenə orada s. 44.

1 Yenə orada s. 57

2 İbn Haldun. Mukaddime, c. I, s. 103.

1 Yenə orada.

2 Маркс К. и Енгельс Ф. Сочинения, т. 19, с. 377.

3 İbn Haldun. Mukaddime, c. I, s. 100.

4 İbn Haldun. Mukaddime, c. I, s. 101.

1 Shaykh Taha Cabir al-Alani. The reality and importance of the islamization of knowledge // İssues in Contemporary Islamic Thought. (London-Washington, 2005, pp. 33.

1 Yenə orada

2 M. İqbal. İslam mədəniyyətinin ruhu, s. 186.

1 Bu məqalə İbn Haldun, Mukaddime (I cilt, Türk dilinə tərcümə edən Zakir Kadiri Ugan, İstanbul, 1989) əsərindən Azərbaycan dilinə tərcümə edilmişdir.

1 A.İmanquliyeva. «Qələmlər birliyi» və Mixail Nüaymə. Bakı, Elm, 2002, s. 85.

1 Bax: A.İmanquliyeva. «Qələmlər birliyi» və Mixail Nüaymə. Bakı, Elm, 2002, s. 82.

1 A.İmanquliyeva. Yeni ərəb ədəbiyyatı korifeyləri, Bakı, Elm, 2003, s. 232.

2 Yenə orada.

1 Düşüncələr və Söhbətlər, 1942

 Azərbaycan Respublikası Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri, akademik

 Заведующий отделом социальной философии Института Философии, Социологии и Права, доктор философских наук, профессор.

 Тарих елмляри намизяди.



1Berger, Modernleşme ve Bilinç, s. 131

1 Türköne, İslamcılığın Doğuşu, s. 48-49, 63

2 Şener, “Abdü-l-Hak Hamit və M. Akif`e Göre Çağdaşlaşma ve İslam”, s. 107

1 Aral. Hukuk Felsefesinin Temel Sorunları, s. 32

2 Masud, Islamic Legal Philosophy, s. 1-2

1 Haqqında nəss, icma və qiyas kimi əmr edən ya da qadağan edən şəri bir dəlil olmayan və islamın ruhuna uyğun olan məsləhətlərə görə hökm verən metodun adıdır. Məsləhət sözünün cəm forması olan məsalih də eyni mənada istifadə edilməkdədir. Çünkü Fiqh üsul alimləri məsləhəti mötəbər (Şəriətin etibar etdiyi, yəni Allah Təalanın da hökm verərkən nəzərə aldığına dair dəlil olan məsləhətlərdir), mulga (Şəriətin etibarsız saydığı, yəni Allah Taalanın hökm verərkən nəzərə almadığı, etibarsız saydığı və bir müctəhidin də bir məsələnin hökmünü təyin edərkən əsaslanmaqdan çəkinməsi vacib olan məsləhətlərdir) və mürsəl məsləhətlər (mötəbər ya da etibarsız olduğuna dair müəyyən bir dəlil olmayan məsləhətlərdir) olaraq ayırıblar.

2 Abdelkader. “Modernity, the Principles of Public Welfare (maslaha) and the End Goal of Sharia (makasid) in Muslim Legal Thought”, s. 172

1 Karafi. Tenkihu`l-Fusu`l, s. 393

2 Dönmez. “Fıkıh Usulünün İşlevi ve İctihad Yöntemleri”, s. 665

1 Müsəlman olmayanların qəlblərinə islamı sevdirmək üçün Peyğəmbər dövründə beytul maldan hissə verilirdi. Amma bu payın təxsisi Xəlifə Ömər dövründə islamın güclənməsi, kimsəyə islamı sevdirmək məcburiyətində olmadığı səbəbiylə dayandırılmışdır.

2 Bkz: Karaman. İslam Hukuk Tarihi, s. 117, 118, 133-137

1 Şaban, İslam Hukuk İlminin Esasları, s. 123-124

2 Bagby, “The Issue of Maslaha”, s. 8

3 Səddu zərai, məfsədətə gedən yolların qadağan olunması deməkdir. Başqa bir tərifə görə isə, əslində, caiz olan fellərin, şəriətin qadağan etdiyi nəticəyə aparması səbəbiylə qadağan olunmasıdır.

4 Osman. Qaidətu Səddiz Zərai, səh. 70

1 Şatibi. əl Muvafaqat, II/288

2 Ahmet Fehmi Ebu Sunne. Əl Urf vəl-Adə fi Rəyil-Fuqaha, Matbaatul-Əzhəriyyə,1947; Ahmet b. Ali Seyr Mubareki. əl-Urf və əsəruhu fiş-şəria vəl-qanun, Riyad 1992; Ömer b. Abdulkerim Cidi. əl-Urf vəl-aməl fil-məzhəbil-Maliki, İhyaut-Turasil-İslami, Muhammədiyə 1984; Adil b. Abdukadir b. Muhammed Veli Kuvte, əl-Urf: hucciyyətuhu və əsəruhu fi fiqhil-muamələtil-maliyyə indəl-Hanabilə, nəşrə haz: Abdullah İbn Beyye. Məktəbətul-Məkkiyyə, Məkkə 1997

3 əl-Ənam, 6/107: “ Biz səni aləmlərə ancaq rəhmət üçün göndərdik”, əl-Ənbiya, 21/16: “ Biz göyləri, yeri və ikisinin arasındakıları oyun olması üçün yaratmadıq” əl-Muminun, 23/115: “ Sizi boş yerə yaratdığımızı və Bizə döndürülməyəcəyinizimi güman etdiniz”

4 İbn Abdussəlam. Qavaidus-Suğra, səh. 108-109, Buti, Davabit, səh. 69-72

5 Əbu davud. “Akdiyə”, 11, Tirmizi, “ahkam”, 3, İbn Macə “Mənasik”, 38

6 İbn Qayyum. İlamul-Muvakkiin, I/61,66

7 Şatibi. əl-Muvafaqat, IV/4-5

8 Şaban. İslam Hukuk İlminin Esasları, səh. 173-174, Buti, Davabit, səh. 308-314

1 Şaban. İslam Hukuk İlminin Esasları, səh. 172-175; Hallaf, İslam Hukuk Felsefesi, səh. 266-267

2 Hallaf. İslam Hukuk Felsefesi, səh. 269

3 Şafii. İbtalul-İstihsan, səh. 37-38

4 Şafii. İbtalul-İstihsan, səh. 39

5 Şaban. İslam Hukuk İlminin Esasları, səh. 175-176

1 Bagby. “The Issue of Maslaha”, səh. 9

2 Bagby. “The Issue of Maslaha”, səh. 9

3 Bagby. “The Issue of Maslaha”, səh. 9

4 Şaban. İslam Hukuk İlminin Esasları, səh. 176

5 Cessas. Usul, IV/223

1 Cessas. Usul, IV/226

2 Şafii. İbtalul-İstihsan, səh. 39

3 Əsl, hökmün nəss (dini mətn) ya da icma tərəfindən müəyyənləşdirilmiş qiyas ediləcək olan əsas məsələdir.

4 Qəzzali. əl-Mustasfa, I/311

5 Qəzzali. əl-Menhul, səh. 353

1 Bardakoğlu. “Tabii Hukuk Düşüncesi açısından İslam Hukuçularının İstihsan ve İstislah Görüşü”, səh.133

2 Dönmez. “Fıkıh Usulunun İşlevi ve İctihad Yöntemleri”, səh. 669

1 Dönmez. “Fıkıh Usûlünün İşlevi ve İctihad Yöntemleri”, s. 669

1 Дж.Г. Байрон. Избранное, М., Из-во «Детская литература, 1964, с. 13.

1 Ф.В. Шеллинг Сочинения, М., Мысль, 1998, с. 1014.

1 С.Кьеркегор Страх и трепет. М., Рес­пуб­лика, 1993, с. 255.

2 Ф.В. Шеллинг. Ады чяк. ясяр, с. 267.

3 Йеня орада.

4 С. Кйеркегор. Ады чяк. ясяр, с. 270.

5 М.Ю. Лермонтов. Стихотворения. Поэмы. Маскарад. Герой нашего времени, М., Худож. литер., 1984, с. 34.

1 Ц. Бцнйадзадя. Бир юлцмцн ажыьына, Бакы, Эянжлик, 1993,с. 55.

2 Ф.В. Шеллинг. Ады чяк. ясяр, с. 262.

3 С. Кйеркегоr. Ады чяк. ясяр, с.184.

4 Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 42.

1 Йеня орада, с. 61.

2 М.Й. Лермонтов. Ады чяк. ясяр, 2006, с. 37.

3 М. Мцшфиг. Сечилмиш ясярляри, Бакы, Маариф, 1983, с. 27.

1Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 61.

2 М.Й. Лермонтов. Ады чяк. ясяр, 1984, с. 14.

3 Ц. Бцнйадзадə. Ады чяк. ясяр, с.61.

4 З. Мяммядов. Азярбайжан фялсяфяси тарихи. Бакы, Шярг-Гярб, 2006, с. 117.

1 Йеня орада, с. 117.

2 Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 90.

1 С.Кйегкегор. Ады чяк. ясяр, с. 193-194.

2 Ф.В. Шеллинг. Ады чяк. ясяр, с. 919.

3 Ейнялгцзат Мийаняжи. Тямщидат, Бакы, Адилоьлу, 2006, с. 5

1 М.Й. Лермонтов. Ады чяк. ясяр, 2006, с. 15.

2 С. Кйеркегор. Ады чяк. ясяр, с. 251.

3 Ф.В. Шеллинг. Ады чяк. ясяр, с.1009.

4 М.Й. Лермонтов. Ады чяк. ясяр, 2006, с.342.

1 Ф.В. Шеллинг. Ады чяк. ясяр, с. 904-905.

2 С. Кйеркегор. Ады чяк. ясяр, с. 267.

1 Ф.В. Шеллинг. Ады чяк. ясяр, с. 959.

2 Ж.Г. Байрон. Ады чяк. ясяр, с. 104.

3 Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 52.

1 Ф.В. Шеллинг. Ады чяк. ясяр, с. 911.

 Мящз жаван йашында ад-сан газанан, цчцнжц китабын – тябиятин «оху­нушу»нда бюйцк мцвяффягиййятляр ялдя едян тябиятшцнас алимляр дя вардыр ки, онларын да щяйат вя йарадыжылыьындан бизим мювзу цчцн мараглы мя­лу­мат­лар тапмаг мцмкцндцр. Лакин биз буну эяляжяк тядгигатчылара бу­ра­ха­раг, йалныз фялсяфя, ядябиййат вя гисмян, мусиги сащяси иля ки­фа­йят­лян­ми­шик. Бундан башга, зяннимизжя, биринжилярдян фяргли олараг бу шяхслярин дц­шцн­жяляри, фикирляри даща субйектив олдуьундан инсанын мян-ини даща айдын ифадя едир.

1 З. Мяммядов. Азярбайжан фялсяфяси тарихи. Бакы, Шярг-Гярб, 2006, с. 117.

2 Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 62.

3 С. Кйеркегоr. Ады чяк. ясяр, с. 251.

4М.Й. Лермонтов. Ады чяк. ясяр, 2006, с.52.

5 Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 9.

1 Ж.Г. Байрон. Ады чяк. ясяр, с. 57.

2 М.Й. Лермонтов. Ады чяк. ясяр, 1984, с. 37.

1 Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 85.

2 А.С. Пушкин. Шеирляр, поемалар, повестляр, Бакы, Йазычы, 1987, с. 12.

3 Ц. Бцнйадзадя. Ады чяк. ясяр, с. 46.

 Яввяли кечян сайымызда.

 Яввяли кечян сайымызда.

1 Шеллинг Ф. «Философия искусства». М., Мысль, 1999, с. 415

1 Фялсяфи етцдляр. Фялсяфя вя сосиал-сийаси елмляр, 2008, № 4, с. 166.

 Bu məqalə Məhəmməd İqbalın 1928-1929-cu illərdə Madras, Heydərabad, və Aligarh universitetlərində ingilis dilində verdiyi və sonralar