Medenî”; “şehirli, şehre ait, şehre özgü

4. Teracim: Bu eserler de tabakât gibi çeşitli meslek gruplarını ilim dünyasına tanıtan kitaplardır.⁴⁸

5. Fütuhât: İslâm’ın yayılmasıyla elde edilen yeni topraklarla ilgili eserler yazılmaya başlandı. Müslüman tarihçilerden bazıları da sadece bölgelerin ne zaman ve nasıl fethedildiğini anlatan kitaplar yazdılar. Bu eserlere fütuhat kitapları denilmiştir. Bunlar arasında el-Belazurî’nin (ö. 279) Fütûhu’l-Buldan adlı eseri en meşhur olanlardandır.⁴⁹

6. Genel Tarih: Kur’ân’ın geçmiş milletlerin başlarına gelen birtakım olaylardan söz etmesi ve değişik zaman aralıklarıyla gelen peygamberlerin ve onların mücadelelerini sunması, Müslümanları geçmiş toplumların başına gelen olaylardan ders çıkartmaya götürmüştür. Bundan dolayı Müslümanlar kendilerinden önceki dinlerin ve toplumların tarihleriyle ilgilenmeye yönelmişlerdir. Bu yönelişte, Abbasîler Döneminde Bizans, İran ve Hint eserlerinin Arapçaya tercüme edilmesinin de rolü olmuştur. Sonuçta da hem geçmiş toplumların tarihini hem de İslâm’ın doğuşundan itibaren Müslümanların yaşadıkları olayları konu edinen genel tarih eserleri ortaya çıkmıştır. Bu alanın en seçkin ve meşhur eserleri Ya’kûbî’nin Tarih’i, Dîneverî’nin el-Ahbâru’t-Tıvâl’ı, Taberî’nin (ö. 310) Tarihu’l-Ümem ve’l-Mülûk’u, İbnü’l-Esîr’in el-Kâmilü fi’t-Tarih’i ve İbn Kesîr’in el-Bidaye ve’n-Nihaye’sidir.⁵⁰

İslam tarih yazıcılığında şehir ve bölge tarihçiliğinin de önemli yeri vardır. bu alandaki eserlerde genellikle belirli şehir veya bölgelerin coğrafî durumları, fetih şartlarının ve buralarda yaşayan sahabe ve tabiîn başta olmak üzere çeşitli ilim dallarında yetişmiş kimselerin ele alındığı görülür. Bu açıdan şehir tarihleri biyasî, askerî, sosyal, ekonomik, ilmî alanlarda olduğu kadar yollar, köprüler, kuyular, kanallar, setler, bentler, kaleler, konaklar, mescitler gibi eserler için de son önemli kaynaklardır. Ezrakî’nin Ahbâru Mekke’si, Narşahî’nin Tarihu Buharâ’sı, Hatîb el-Bağdâdî’nin Tarihu Bağdad adlı eserleri bu alanın iştihar etmiş kaynaklarıdır.

Bunların dışında o dönem ve sonraki asırlarda çok sayıda çeşitli türlerde İslâm Tarihiyle ilgili eserler yazılmıştır. Bunlardan Bazıları:

-Belazurî (ö.271); Ensâbu’l-Eşrâf, el-Hatîbu’l-Bağdadî (ö. 463): Tarihu Bağdad, İbnü’l-Esîr (ö. 630): el-Kamilu fi’t-Tarih ve Usdu’l-Gabe fî Mârifeti’s-Sahabe, İbn Haldun (ö. 807): Mukaddime, İbn Nedim (ö. 385); el-Fihrist, İbn Seyyidi’n-Nâs (734): Uyûnu’l-Eser fî Fünûni’l-Meğazi ve’ş-Şemâil ve’s-Siyer, İbn Abdi’l-Berr el-Kurtubî (ö. 463): Kitabu’l-Meğazî, İbn Kesîr (ö. 774): el-Bidaye ve’n-Nihaye, İbn Kelbî (ö. 204): Kitabu’l-Esnâm, el-Kalkaşandî (ö. 821): Subhu’l-Âşâ, Mesûdî (ö. 346): Murucu’z-Zeheb, es-Suyûtî (ö. 911): Tarihu’l-Hulefâ, Şehristânî (ö. 448): el-Milel ve’n-Nihal, Yâkûbî (ö. 284): Tarihu’l-Yâkûbî, ez-Zehebî (ö. 748): Tarihu’l-İslâm gibi.

Son yüzyıllarda yazılan İslam tarihlerinde sosyal, kültürel ve ekonomik hayatla ilgili konulara daha çok yer verilmiştir. Bu konulara yer verilmesine paralel olarak İslam tarihi, İslam medeniyetinin yeniden kavranmasında, yorumlanmasında ve okumasında dayanak noktası olarak görülmektedir.