Məqalə və MÜsahiBƏLƏR

Səlahəddin müəllim, yeri gəlmişkən, fəlsəfənin tədrisindən ra­zı­sınızmı? Ümumiyyətlə, razılaşırsınızmı ki, bu sahədə geriləmə var­dır?

- Fəlsəfənin indiki səviyyəsindən, fəlsəfi biliklərin təbliğinin səviy­yəsindən, o cümlədən tədrisinin səviyyəsindən də narazıyam. Ona görə ki, bu sahədə çox geriləmə var. Hətta sovet dövründə fəlsəfənin buxovlanmasına, çərçivəyə salınmasına baxmayaraq, ona partiyalı elm kimi yanaşılmasına baxmayaraq, fəlsəfi fikir inkişaf edirdi. Fəlsə­fə­yə ciddi münasibət var idi və o, əsas fənlərdən biri idi. İndi müstəqil ölkə üçün fəlsəfi fikrə çox böyük ehtiyac var. Belə bir şəraitdə fəlsə­fə­nin inkişaf etməməsi, istedadlı adamların bu sahəyə az gəlməsi və bu sa­hənin, əksinə, yalançı ad almaq istəyənlərin oylağına çevrilməsi pis haldır.

Fəlsəfə ilə məşğul olmağa insanın mənəvi haqqı olmalıdır. Həm də intellektual səviyyəsi ona kifayət etməlidir. Ən istedadlı insanlar bu sahəyə cəlb olunmalıdır. Təəsüf ki, həyata keçirmək mümkün deyil. Ona görə də bu sahədə vəziyyət ağırdır. Noyabrın 20-də beynəlxalq fəlsəfə günü ilə bağlı yazdığım məqalədə də bu problemləri geniş açmağa çalışmışam. Fəlsəfi fikrin geri qalması səbəbləri nədir və nə etmək olar ki, heç olmazsa bundan sonra inkişaf etsin. Bu çox böyük vəzifədir. Çünki fəlsəfə sadəcə fəlsəfə üçün deyil, o bütövlükdə elmin də, sənətin də metodologiyasıdır. Yəni böyük sənət adamı mütləq fəlsəfi biliklərə malik olmalıdır. Böyük elm adamının təkcə öz sahəsini bilməsi kifayət deyil, onun həmçinin fəlsəfi dünyagörüşü olmalıdır. Böyük dövlət adamlarının, vəzifə sahiblərinin də fəlsəfi təfəkkür mə­də­niyyəti olmalıdır. Onlar məhdud dünyagörüşü ilə, bəsit şüurla öz ixtisasını nə qədər yaxşı bilsə də, dövlət adamı ola bilməz. Milli ma­raq­lara sözün həqiqi mənasında xidmət edə bilməz. Ona görə də bilik­lə­rin bütün səviyyələrdə yayılmasına və inkişaf etdirilməsinə böyük eh­tiyac var. İxtisasından asılı olmayaraq, istənilən şəxsin ziyalı olma­sı­nın əsas şərtlərindən biri fəlsəfi dünyagörüşüdür. Yəni hər hansı bir ha­disəyə ümumdünya problemləri kontekstində, həyatın mənası kon­tekstində, insanın mahiyyəti kontekstində baxmaq qabiliyyətidir. Bunlar olmadıqda nə qədər yaxşı mütəxəssis olursa-olsun, o, ziyalı deyil. Çünki ziyalılığın əsas şərti hər hansı bir sahədə problemə milli və ümumbəşəri problematika zəminində baxa bilmək qabiliyyətidir. Və millətə, bəşəriyyətə xidmət etmək istəyidir, amilidir. İnsanlığa xid­mət etmək amalıdır. Bu olmadıqda o ziyalı deyil. Yenə təkrar edirəm: kimsə böyük mütəxəssis ola bilər, ancaq insanlığa xidmət etməz. Rüşvətxor, əliəyri, başqalarına xəyanət edən, mənəvi cəhətdən naqis olan şəxs ziyalı sayıla bilməz. Çünki ziyalılığın əsas şərtlərindən biri də ümummilli və ümumbəşəri mənafeyə xidmətdir. Əgər bu yoxdursa, demək, ziyalılıq da yoxdur.