qarab baholanishini tushuna boshlaydilar. Bola maktabda
noaniqlikka duch kelsa, kattalarning xatti-harakatlari mahnosini
tushunmasa
unda
taqlidchanlik
rivojlanadi.
Bolaning
taqlidchanligi ixtiyoriy va ixtiyorsiz boplishi mumkin. Ixtiyorsiz
taqlidchanlik ustozi va sinfdoshlarining xatti-harakatlarini
opzlashtirishga olib keladi. Bunda xatti-harakatlarni anglamagan
ravishda egallaydi. SHuni hamisha yodda saqlash lozimki, bola
ixtiyorsiz ravishda nafaqat chiroyli va kerakli narsalarga balki
turli salbiy koprinish va holatlarga ham taqlid qilishi mumkin.
Ixtiyoriy taqlidchanlik irodaviy zopriqishni talab etadi.
Bunday
vaziyatlarda bola maqsadga yopnaltirilgan ravishda u – yoki bu
xatti-harakatni amalga oshiradi, bu xatti-harakatlarini qoida,
namuna etalonga moslashtirishga intiladi. Opqituvchi boladagi
ixtiyoriy taqlidchanlik xususiyati orqali ularda samarali ijtimoiy
odat va hislatlarni rivojlatirishi mumkin. Har qanday xatti-
harakat va faoliyatda opqituvchi bolani baholaydi, opquvchi shu
baholash asosida esa opz-opzini baholashga oprganib boradi.
Bolaning ustoziga boplgan munosabati yomon baho olib
xafa boplgan
taqdirda ham ijobiy boplib, unga ishonch bilan
qarashi saqlanib qolaveradi. 3-4 sinflarda opquvchilarda
oprtoqlari va sinfdoshlari oprtasida mavqeli bir oprinni
egallashga harakat yuzaga kelib, oprtoqlari fikrlariga asoslanish
paydo bopladi.
Opqishning ijtimoiy ahamiyatini tushunish (2- 3 sinflarda)
opqish mazmunini va bilimlarni egallash yopllariga qiziqishning
yuzaga keltirilishi bilan mustahkamlanishi mumkin. Bunday
holda kichik maktab davrining oxirlarga borib opqishga nisbatan
motivatsiyaning pasayishi kopzga tashlanmaydi. Kichik maktab
davrida maqsadni qopyish shu bilan xarakterlanadiki, opquvchi
opqituvchi tomonidan berilgan maqsadlarni qabul qilishga
tayyor bopladi. Kichik maktab davrida
opquvchining opz xatti-
harakatlarini opqituvchi qopygan maqsad va vazifalarga
moslashtirishi sinfdan-sinfga koptarilgan sari kuchayib boradi.
Bu opquvchining maktab qoidalariga amal qilishida, sinfdagi
vazifalarini bajarishida koprinadi. Opquvchi darsdagi va
darsdan tashqari opz vaqtini mustaqil tashkil etish borasidagi
maqsadlarining ahamiyatini belgilashni oprganib boradi. Bu uy
vazifalarini bajarish tartibiga amal qilishda koprinadi. Mustaqil
ravishda opqituvchi tomonidan qopyilgan
maqsadlardagi oraliq
maqsadlari tizimini masalan, masalani echishning opz yopllari
va bosqichlarini mustaqil aytib bera oladi, SHuningdek, oraliq
maqsadlarga erishish vositalarini belgilay oladi. Kichik maktab
davrida maqsad qopyishning murakkab xarakteri birinchi sinf
opquvchisining irodaviy xatti-harakatlari
bilan bogpliqligi
tadqiq etilgan.(Kotirlo V.K.Razvitie volevogo povedeniya u
doshkolnikov. Kiev,1971, S.179-182.). Yuqorida koprsatib
optilganlar
kichik
maktab
davridagi
opquvchilarning
motivatsion sohasi opzgarib borishini, maktabgacha davrda
boplgan umumiy bilish va motivlarning ijtimoiy yopnalganligi
aniqlashib, “opquvchi mavqei”ni egallashiga,
yahni maktabga
borishga intilish, bu pozitsiya qondirilganidan sopng esa yangi
munosabatlarning – opquv motivlari va bir qadar murakkab
shaklda boplgan ijtimoiy motivlarning yuzaga kelishidan dalolat
beradi. Kichik maktab davrining oxirlariga kelib opquvchilarda
opquv-bilish motivlari, yahni faqat
yangi bilimlarnigina emas,
hatto umumiy qonuniyatlarni emas, balki yangi bilimlarni
topishning aynan biron bir yopllarini egallashga qiziqish
shakllantirilgan
boplishi
lozim.
Ushbu
motivlarning
shakllantirilishi kichik maktab Yoshidagi bolalarning oprta
maktabga tayyorgarligining zaruriy jihati hisoblanadi.
Dostları ilə paylaş: