Microsoft Word 4-Kichik maktab yoshi docx dot

"Men shuni bajarishim kerak" motivi ustunlik qila 
boshlaydi. Maktabda birinchi sinfga kelgan har bir opquvchida 
psixik zopriqish kuchayadi. Bu nafaqat uning jismoniy 
salomatligida, balki xatti-harakatida ham, yahni mahlum 
darajada 
qoprqopvni 
kuchayishi, 
irodaviy 
faollikning 
susayishida namoyon bopladi. 
Bu davrga kelib bola atrofidagilar bilan opzaro 
munosabatda 
mahlum 
bir 
natijalarga 
erishgan, 
opzi 
xohlayotgan narsalarni hamda, opz sinfi va oilasida opzi 
egallagan oprnini aniq biladigan bopladi. SHuningdek, u 
opzini-opzi boshqarish malakasiga ega bopladi, vaziyat va 
holatga qarab ish yurita oladi. Bu Yoshdagi bolalar xatti-
harakatlari va motivlari ularning opzlariga beradigan 
baholariga qarab hhMen yaxshi bolaman” emas, balki bu xatti-
harakatlar opzgalar kopz opngida qanday namoyon boplishiga 

---

qarab baholanishini tushuna boshlaydilar. Bola maktabda 
noaniqlikka duch kelsa, kattalarning xatti-harakatlari mahnosini 
tushunmasa 
unda 
taqlidchanlik 
rivojlanadi. 
Bolaning 
taqlidchanligi ixtiyoriy va ixtiyorsiz boplishi mumkin. Ixtiyorsiz 
taqlidchanlik ustozi va sinfdoshlarining xatti-harakatlarini 
opzlashtirishga olib keladi. Bunda xatti-harakatlarni anglamagan 
ravishda egallaydi. SHuni hamisha yodda saqlash lozimki, bola 
ixtiyorsiz ravishda nafaqat chiroyli va kerakli narsalarga balki 
turli salbiy koprinish va holatlarga ham taqlid qilishi mumkin. 
Ixtiyoriy taqlidchanlik irodaviy zopriqishni talab etadi. Bunday 
vaziyatlarda bola maqsadga yopnaltirilgan ravishda u – yoki bu 
xatti-harakatni amalga oshiradi, bu xatti-harakatlarini qoida, 
namuna etalonga moslashtirishga intiladi. Opqituvchi boladagi 
ixtiyoriy taqlidchanlik xususiyati orqali ularda samarali ijtimoiy 
odat va hislatlarni rivojlatirishi mumkin. Har qanday xatti-
harakat va faoliyatda opqituvchi bolani baholaydi, opquvchi shu 
baholash asosida esa opz-opzini baholashga oprganib boradi. 
Bolaning ustoziga boplgan munosabati yomon baho olib 
xafa boplgan taqdirda ham ijobiy boplib, unga ishonch bilan 
qarashi saqlanib qolaveradi. 3-4 sinflarda opquvchilarda 
oprtoqlari va sinfdoshlari oprtasida mavqeli bir oprinni 
egallashga harakat yuzaga kelib, oprtoqlari fikrlariga asoslanish 
paydo bopladi. 
Opqishning ijtimoiy ahamiyatini tushunish (2- 3 sinflarda) 
opqish mazmunini va bilimlarni egallash yopllariga qiziqishning 
yuzaga keltirilishi bilan mustahkamlanishi mumkin. Bunday 
holda kichik maktab davrining oxirlarga borib opqishga nisbatan
motivatsiyaning pasayishi kopzga tashlanmaydi. Kichik maktab 
davrida maqsadni qopyish shu bilan xarakterlanadiki, opquvchi 
opqituvchi tomonidan berilgan maqsadlarni qabul qilishga 
tayyor bopladi. Kichik maktab davrida opquvchining opz xatti-
harakatlarini opqituvchi qopygan maqsad va vazifalarga 
moslashtirishi sinfdan-sinfga koptarilgan sari kuchayib boradi. 
Bu opquvchining maktab qoidalariga amal qilishida, sinfdagi 
vazifalarini bajarishida koprinadi. Opquvchi darsdagi va

---

darsdan tashqari opz vaqtini mustaqil tashkil etish borasidagi
maqsadlarining ahamiyatini belgilashni oprganib boradi. Bu uy 
vazifalarini bajarish tartibiga amal qilishda koprinadi. Mustaqil 
ravishda opqituvchi tomonidan qopyilgan maqsadlardagi oraliq 
maqsadlari tizimini masalan, masalani echishning opz yopllari 
va bosqichlarini mustaqil aytib bera oladi, SHuningdek, oraliq 
maqsadlarga erishish vositalarini belgilay oladi. Kichik maktab 
davrida maqsad qopyishning murakkab xarakteri birinchi sinf 
opquvchisining irodaviy xatti-harakatlari bilan bogpliqligi 
tadqiq etilgan.(Kotirlo V.K.Razvitie volevogo povedeniya u 
doshkolnikov. Kiev,1971, S.179-182.). Yuqorida koprsatib 
optilganlar 
kichik 
maktab 
davridagi 
opquvchilarning
motivatsion sohasi opzgarib borishini, maktabgacha davrda 
boplgan umumiy bilish va motivlarning ijtimoiy yopnalganligi 
aniqlashib, “opquvchi mavqei”ni egallashiga, yahni maktabga 
borishga intilish, bu pozitsiya qondirilganidan sopng esa yangi 
munosabatlarning – opquv motivlari va bir qadar murakkab 
shaklda boplgan ijtimoiy motivlarning yuzaga kelishidan dalolat 
beradi. Kichik maktab davrining oxirlariga kelib opquvchilarda 
opquv-bilish motivlari, yahni faqat yangi bilimlarnigina emas, 
hatto umumiy qonuniyatlarni emas, balki yangi bilimlarni
topishning aynan biron bir yopllarini egallashga qiziqish 
shakllantirilgan 
boplishi 
lozim. 
Ushbu 
motivlarning 
shakllantirilishi kichik maktab Yoshidagi bolalarning oprta 
maktabga tayyorgarligining zaruriy jihati hisoblanadi.