Microsoft Word +Islam Mezhepler Tarihi Yayin Nushasi MehmetAliBuyukkara +++

 
Şiîliğin Kökeni 
Şîa fırkalarının görüş ve düşüncelerini inceleyen eski ve yeni araştırmacıların 
bir kısmı, bu fırkanın değişik dinî ve felsefî sistemlerden etkilenme sonucu 
ortaya çıktığını ileri sürmüştür. Bir grubun iddiasına göre, imamın nass ve 
vasiyetle tayin ve tespit edileceği düşüncesi, İslâm toplumuna, Yahudi asıllı 
olup  İslâm’a girdiğini ileri süren Abdullah İbn Sebe vasıtasıyla intikal 
etmiştir. Onun ileri sürdüğü düşüncelerle  Şîa’nın kabul ettiği prensipler 
arasında büyük benzerlikler bulunmaktadır. Bu nedenle Şiîliğin Yahudi 
düşüncesinden kaynaklandığı; bünyesindeki cehâlet, aşırılık ve hevâya tabi 
olma hususları dikkate alındığı zaman ise Hıristiyanlıkla paralellikler arz 
ettiği ileri sürülmüştür.  
Bir başka hipotez, Arapların hür seçime, Farslar’ın ise hükümdarlık ve 
bunun verâsetle intikaline meyilli oldukları; tabiatları gereği halifenin 
seçimle iş başına geleceğini düşünmemeleri; Hz. Peygamber’in vefatını 
takiben, vârisi olmayanların onun halifeliğini üstlenmelerini hilâfeti 
gasbetmek olarak kabul etmeleri; İslâm perdesi altında Ehl-i Beyt muhabbeti 
izhar ederek Ali’nin gördüğü muameleye karşı  çıkmaları; Hz. Hüseyin’in 
İran hükümdarı Yezdücürd’ün kızıyla evliliği sebebiyle Hüseyin’in neslini 
eski hükümdarlarının vârisleri gibi kabul etmeleri ve Selmân-ı Fârisî gibi Hz. 
Ali yanlılarının  İran asıllı olması gibi sebeplere dayanılarak  Şiîliğin Fars 
kültüründen etkilenme sonucu ortaya çıktığı iddiasıdır. Bu arada 
bünyesindeki ğâlî unsurlar tarafından kabul edilen tenâsüh, tecsîm, hulûl ve 
benzeri inançları dikkate alan bazı kimseler, Şîa’nın Budizm, Brahmanizm ve 
Mecûsîlik gibi eski Asya inançlarından kaynaklandığını ileri sürmüşlerdir. 
Belirtilen bu iddialar, Şiî fırkaların doğmasından sonra, onların bazı 
görüşlerini merkeze almak suretiyle, bunları sadece bir kökene bağlamaya 
çalışan indirgemeci yaklaşımlar olarak görülmelidir. Bilindiği gibi Şîa’nın 
ortaya çıkışında, bütün bu görüş ve düşüncelerin ötesinde, siyasî bir 
taraftarlık söz konusu idi. Bu taraftarlığın Kerbelâ olayına kadar devam ettiği, 
dinî anlamda mezhepleşme olgusunun ise çok daha sonra ortaya çıktığı 
bilinen bir gerçektir. Bu devreden sonra gelişen ve farklı din ve kültürleri de 
içine alarak genişleyen  İslâm toplumu içinde, -diğer  İslâm mezheplerinde 
olduğu gibi- Şîa’nın da bir ölçüde bazı kültürleri etkilediği ve onlardan da 

---

 
 
102
etkilendiği kabul edilebilir. Zira etkileşim karşılıklı olduğu gibi, bu az veya 
çok bütün mezhepler için geçerli olan bir olgudur. Bu yüzden İslâm 
toplumunda ortaya çıkan siyasî ve itikadî bir fikrin, sistemin ve fırkanın 
kaynağını, içinde bulunduğu dinî, siyasî, toplumsal ve coğrafî şartları dikkate 
almadan, bütünüyle İslâm dışı din ve inançlara bağlamak ve indirgemeci bir 
tutum takınmak isabetli görülmemektedir (Öz, s. 72).