Mâide Sûresi 55-56

AYETİN AÇIKLAMASI

Ayetin anlamıkendiliğinde (tek başına ele alındığında) gayet

açıktır. Tehdit üslûbu ile Peygamberimize (s.a.a) aldığımesajıteb-liğetmesini emrediyor ve yüce Allah'ın kendisini insanlardan ko-ruyacağınıvaat ediyor. Fakat bulunduğu yer bakımından incelen-diğinde hayret verici bir durum ortaya çıkıyor. Çünkü Ehlikitab'ın

durumuna değinen, Allah'ın haramlarınıçeşitli şekillerde çiğne-meleri ve ayetlerini inkâr etmeleri gerekçesi ile onlarıkınayan ve

azarlayan ayetler arasında yer alıyor. Zira öncesinde, "Eğer onlar

Tevrat'ı, İncil'i ve Rableri tarafından kendilerine indirileni yaşat-salardı, başlarıüzerinden ve ayaklarıaltından kaynaklanan ni-metler yerlerdi..."ayeti ve sonrasında, "Ey Ehlikitap, sizler Tevrat-'ı, İncil'i ve Rabbiniz tarafından size indirilenleri ayakta tutma-dıkça (yaşatmadıkça), bir şey (temel) üzerinde değilsiniz."ayeti

bulunuyor.

Ayrıca ayetin kendisi ve içindeki cümleler arasındaki bağlantı

üzerinde derin bir incelemeye girişilince insanın hayreti ve şaşkın-lığıkat kat artıyor.

Eğer ayet, Ehlikitap konusuile ilgili olarak aynısöz bütünlüğü

bağ-lamında önündeki ve arkasındaki ayetlere bağlıolsaydıanlamı

şu olurdu: Yüce Allah, Peygamberimize Ehlikitap konusunda indir-diği mesajıvurgulu bir dille tebliğetmeyi emrediyor ve sözün akışı

hasebi ile Rab-binden kendisine gelen mesajdan maksat da, "Ey

Ehlikitap, sizler Tev-rat'ı, İncil'i ve Rabbiniz tarafından size indirilen-leri ayakta tutmadıkça (yaşatmadıkça)..."ayetinde tebliğedilmesi

56 ........................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr'il-Kur'ân – c.6

emredilen mesajdır.

Oysa ayetin akışıbu ihtimali reddeder. Çünkü "Allah seni

insanlardan korur" cümlesi gösteriyor ki, Peygambere indirilen ve

duyurulmasıemredilen konu önemli bir konudur ve Peygamberin

şahsıveya tebliğinin başarısıaçısından Allah'ın dini ile ilgili tehlike

içermektedir. Öte yandan Yahudilerin ve Hıristiyanların Peygam-berimize yönelik tehlikelerini, onun tebliği durdurmasına veya bir

süre için ertelemesine yol açacak kadar büyük görmek ve bu ge-rekçe ile Allah'ın onu koruyacağınıvaat etmesine ihtiyaç duydu-ğunu düşünmek de anlamsızdır. Çünkü Medine'ye göç ettiği ilk

günlerde bile Peygamberimiz için böyle büyük bir tehlike söz ko-nusu olmamıştır ki, o günlerde Yahudiler Hayber gibi çatışmalara

yol açacak derecede şiddet ve saldırganlık gösteriyorlardı.

Üstelik bu ayet, Yahudilere yönelik şiddetli bir emir ve keskin

bir ifade de içermiyor. Oysa daha önce Yahudilere bundan daha

şiddetli, daha ağır ve daha sert emirleri tebliğetmesi istenmiştir.

Genel tebliğinde Peygamberimiz bundan daha ağır mesajlarıteb-liğetmekle görevlendirilmiştir. Kureyşkâfirlerine ve müşrik Arap-lara tevhit ilkesini ve putperestlikten vazgeçmelerini tebliğetmiş-tir. Üstelik Kureyşli kâfirler ile müşrik Araplar Yahudilerden ve di-ğer Ehlikitap'tan daha kaba, daha saldırgan, daha kan dökücü ve

daha cür'etli idiler. Buna rağmen yüce Allah onlara yönelik tebli-ğinde Peygamberimizi ne tehdit etmiş, ne de kendisini onlardan

koruyacağınıvaat etmişti.

Şu da var: Ehlikitab'ın durumunu ele alan ayetler, Mâide sure-sinin büyük bölümünü oluşturur. Bu surenin Ehlikitap hakkında

indiği kesindir. Bu surenin indiği sırada Yahudilerin gücü kırılmış,

ateşleri sön-müştü. Başlarına ilâhî gazap ve lânet çökmüştü. "Ne

zaman savaşiçin bir ateşyaktılarsa, Allah onu söndürdü."

Bu yüzden Peygamberimizin (s.a.a) Allah'ın dini hakkında

onlardan korkmasının anlamıyoktur. Çünkü o sırada İslâm'ın ege-menlik alanıiçinde barışortamına girmişler ve Hıristiyanlarla bir-likte cizye vermeyi kabul etmişlerdi. Bu yüzden Allah'ın, Peygam-berimize onlardan korktuğunu ve aldığıemri onlara tebliğetme

konusunda sıkıntıya düştüğünü söylemesi de anlamsızdır.

Üstelik Peygamber (s.a.a), onlara bundan daha önemli emirler

Mâide Sûresi 67 ...................................................................................................... 57

tebliğetmiş, bundan önce daha tehlikeli ve korkutucu durumların

ortasında kalmıştır.

Dolayısıyla bu ayetin anlam bütünlüğü bakımından önceki ve

sonraki ayetlerle ortak bir nitelik taşımadığı, onlarla bağlantılıol-madığı, tek başına inmiş, ayrıbir ayet olduğu hususunda şüphe

etmemek gerekir.

Bu ayet yüce Allah'ın Peygambere indirdiği bir emrin söz ko-nusu olduğunu ortaya koyuyor. Bu emir ya dinin bütünü veya bazı

bölümleri ile ilgilidir. Peygamberimiz bu emri insanlara duyurmak-tan korktuğu için onu uygun bir zamana erteliyordu. Eğer Pey-gamberimizin korku sebebi ile o emri duyurmaktan kaçınmasısöz

konusu olmasaydı, "Eğer yapmazsan, O'nun elçisi olma görevini

yerine getirmemişolursun."ifadesiyle tehdit edilmesine ihtiyaç

duyulmazdı.

Nitekim peygamberliğinin ilk döneminde bu tür vurgulayıcı

emirler almıştı, ama bu emirler tehdit içermiyordu. Şu ayetlerde

olduğu gibi: "Oku yaratan Rabbinin adıyla...."diye başlayan Alak

suresinin bütünü, "Ey elbiselerine bürünen kişi, kalk ve uyar."

(Müddessir, 1-2) "O'na doğru yönelin, O'ndan af dileyin. O'na ortak

koşanların vay hâline!" (Fussilet, 6)Kur'ân'da bunlar gibi başka a-yetler de vardır.

O hâlde Peygamberimiz insanlardan korkuyordu. Fakat bu

korku yüce Allah karşısında kendi canıile ilgili değildi. O Allah yo-lunda canınıfeda etmekten çekinmez, Allah'ın dini uğruna kanı-nın akıtılmasında cimrilik yapmazdı. O, böyle olmaktan çok daha

yüce idi. Onun hayat hikâyesi ve çizdiği görüntü böyle bir ihtimali

tekzip eder.

Üstelik yüce Allah, bütün peygamberleri hakkında bunun ter-sine şahitlik eder. Nitekim O şöyle buyuruyor:"Allah'ın kendisi a-yırdığı şeyde Peygambere herhangi bir sıkıntıyoktur. Bu, Allah'ın

önceden geçip giden peygamberler hakkında da geçerli olan bir

yasasıdır. Allah'ın işi ölçülüp biçilmişbir iştir. O peygamberler Al-lah'ın emirlerini tebliğederler, Allah'tan korkarlar ve O'ndan

başka hiç kimseden korkmazlar. Allah yeterli hesap görücüdür."

(Ahzâb, 38-39)

Allah bu tür farzlarla ilgili olarak şöyle buyuruyor: "Eğer ger-

58 ........................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr'il-Kur'ân – c.6

çekten mümin iseniz, onlardan değil, benden korkun." (Âl-i İmrân,

175)Yüce Allah bir bölüm kulunu, insanlar kendilerini korkuttukla-rıhâlde onlardan korkmadıklarıiçin şöyle övmektedir: "O kimse-ler ki, insanlar kendilerine, 'İnsanlar size saldırmak için yığınak

yaptılar, onlardan korkun.' dediler de bu söz daha da onların i-manınıartırdıve 'Allah bize yeter, O ne güzel vekildir.' dediler."

(Âl-i İmrân, 173)

Şöyle demek de doğru değildir: Peygamber öldürülmekten ve

bunun sonucunda yaptığıçağrının boşa gitmesinden ve arkasının

kesilmesinden korktuğu için kendisine gelen emrin açıklanmasını

böyle bir sakıncanın söz konusu olmayacağıbir zamana

erteliyordu. Bu da doğru değildir. Çünkü yüce Allah ona, "Bu ko-nuda senin yapabileceğin bir şey yok." (Âl-i İmrân, 128)diyor. Yüce

Allah, Peygamber öldürülse bile, istediği herhangi bir vesile ile, di-lediği herhangi bir sebeple davetini yürütmekten âciz değildir.

Evet, "Allah seni insanlardan korur."ifadesinin anlamına da-yanılarak şöyle farz edilebilir: Peygamber bu emri tebliğettiği

takdirde İslâm çağrısınıebedî bir zarara uğratacak bir suçlama ile

karşılaşabileceğinden korkmuşolabilir. Bu tür görüşve içtihatlar

Peygambere caiz ve sakıncasızdıve bu gibi durumlardaki korku

Peygamberin kendisi ile ilgili değildi.

Bundan anlaşılıyor ki, bu ayet bazıtefsircilerin söylediği gibi,

peygamberliğin başlangıcında inmemiştir. Çünkü o zaman "Allah

seni insanlardan korur."ifadesinin tek anlamı şu olurdu: Pey-gamberimiz kendisi ile ilgili olaraköldürülür de hayattan mahrum

olur veya öldürülür de İslâmiyet'i yayma çabalarıboşa gider diye

korktuğu için tebliğkonusunda ihmalkârlık ediyor, ağır davranı-yordu. Dolayısıyla bütün bu faraziyelerin hiçbiri muhtemel değildir.

Şu da var ki, eğer bu ayetteki Rabbinden kendisine indirilen-den maksat, dinin özü veya bütünü olsa, o zaman "Eğer bunu

yapmazsan, O'nun elçisi olma görevini yerine getirmemişolur-sun." ifadesinin an-lamı şöyle olur: Ey Peygamber dini tebliğet.

Eğer dini tebliğetmezsen, dini tebliğetmemişolursun!

Bazıtefsirciler bu ifadeyi şair Ebu Necm'in şu mısrasıgibi

saymak istemişler: "Ben Ebu Necm'im ve şiirim şiirimdir." O tak-dirde ayetin anlamı şöyle olur: Eğer peygamberlik görevini yap-

Mâide Sûresi 67 ...................................................................................................... 59

mazsan, Allah'ın sana ısrarla emrettiği konuya koşmakta ihmal-kâr ve onu tebliğetmekte kusurlu davranmışolma suçunu işlemiş

olursun. Nitekim Ebu Necm'in yukarıdaki mısrasının anlamıda

"Ben Ebu Necm'im ve Benim şiirim, belâgatıve güzelliği ile meş-hur olan şiirimdir" şeklindedir.

Bu ihtimal de geçersizdir. Çünkü Ebu Necm'in kullandığıbu

söz sanatıgenel-özel, mutlak-kayıtlıve benzeri yerlerde söz konu-su olabilir. O zaman bu tür ifade tarzıyla o iki şeyin aynıolduğu i-fade edilmişolur. Buna göre Ebu Necm'in "Şiirim, şiirimdir" sözü-nün anlamı şöyledir: Hiç kimse benim şiir yeteneğimin kayboldu-ğunu veya olaylar beni yıprattığıiçin eskiden söylediğim kalitede

şiir söyleyemediğimi sanmasın. Bu gün söylediğim şiir, dün söyle-diğim şiirin aynısıdır.

"Eğer bunu yapmazsan, O'nun elçisi olma görevini yerine

getirmemişolursun."ifadesinde ise böyle bir söz sanatıgeçerli

değildir. Çünkü eğer bu ayetin, peygamberliğin başlangıcında

indiği farz edilirse, buradaki elçilikgörevi dinin bütününü veya

özünü tebliğetmek olur ki, o zaman ortalıkta tek şey olur, farklıve

değişik iki şey olmaz ki, "Eğer bu görevi tebliğetmezsen, o görevi

veya o görevin özünü tebliğetmemişolursun" demek doğru olsun.

Çünkü bu farza göre tebliğedilmesi istenilen görev, dinî bilgilerin

tümü demek olan elçilik görevinin özüdür.

Böylece ortaya çıktıki, bu ayet bu içeriği ile peygamberliğin

başlangıcında inmişkabul edilmeye elverişli değildir ki, burada

Peygambere (s.a.a) indirilen mesajdan maksat, dinin bütünü veya

özü olabilsin. Bundan şu da ortaya çıkıyor: Bu ayet peygamberliğin

başlangıcıdışındaki başka bir zaman diliminde dinin bütününü

veya özünü tebliğetme konusunda inmişkabul edilmeye de elve-rişli değildir. Çünkü yine "Eğer bunu yapmazsan,O'nun elçisi olma

görevini yerine getirmemişolursun."ifadesinin anlamsız kalması

problemiyle karşıkarşıya kalırız.

Üstelik, eğer ayetteki peygamberlik görevi ile dinin bütününün

ve-ya özünün kastedildiği farz edilirse, "Ey Elçi, Rabbin tarafından

sana indirilen mesajıtebliğet."ifadesi, ayetin peygamberliğin

başlangıcıdışındaki herhangi bir zaman diliminde inmişolmasıile

uyuşmaz. Bu açıktır.

60 ........................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr'il-Kur'ân – c.6

Üstelik, "Allah seni insanlardan korur."ifadesinin, Peygambe-rimizin tebliğinde insanlardan korktuğuna delâlet etmesi sakınca-sıda aynen devam eder.

Bütün bunlardan ortaya çıkan sonuç şudur: Peygamberimize

indirilen ve ayetin tebliğedilmesini ısrarla istediği emir, varsayıla-bilecek bütün ihtimalleri dahil dinin bütünü veya özü değildir. O

hâlde bu emrin dinin bir bölümü olduğunu söylemeliyiz. O zaman

ayetin anlamı"Rabbin tarafından sana indirilen hükmü tebliğet,

eğer bunu yapmazsan peygamberlik görevini ifa etmemişolur-sun." şeklinde olur. Bu varsayım, "peygamberlik görevi" deyimin-den maksadın, Peygamberin yüklenmişolduğu dinî görevin tümü

olmasınıgerektirir. Aksi hâlde ifadenin anlamsız duruma düşmesi

sakıncasıaynen geçerli olur. Çünkü "peygamberlik görevi" deyimi

ile söz konusu hükümle ilgili görevin kastedildiği takdirde ayetin

anlamı, "Bu hükmü tebliğet; eğer onu tebliğetmezsen, onu tebliğ

etmemişolursun." şeklinde olur ki, bu ifade açık bir şekilde an-lamsız olur.

Dolayısıyla ayetin anlamı şöyledir: "Bu hükmü tebliğet; eğer

onu tebliğetmezsen, peygamberlik görevinin özünü veya bütünü-nü tebliğetmemişolursun." Bu da doğru ve mantığa uygun bir an-lamdır. Böyle olunca bu ifade, Ebu Necm'in "Ben Ebu Necm'im ve

şiirim şiirimdir." ifadesinin kullanıldığıduruma benzer bir durum-da kalmışolur.

Şöyle bir varsayım da ileri sürülebilir: Bu hüküm tebliğedilmez

ise, peygamberlik görevi ifa edilmemişgibi olur. Bunun sebebi,

dinî bilgilerin ve hükümlerin birbirine sıkısıkıya bağlıolmalarıdır.

Öyle ki, bu karşılıklıbağlılığın gayet sıkıolmasından dolayıözellik-le tebliğkonusunda eğer bir emir ihlâl edilirse, bütün emirler ihlâl

edilmişolur.

Bu varsayım her ne kadar sakıncasız ise de, ayetin devamıo-lan "Allah seni insanlardan korur. Allah kâfirleri doğru yola

iletmez."ifadesi ile uyuşmaz. Çünkü ayetin bu son bölümünden,

iman etmemişolan kâfir bir topluluğun Peygambere inen bu

hükme karşıçıkmayıkararlaştırdığıveya durumlarının bu hükme

şiddetle karşıçıkacaklarını, bu çağrıyıgeçersiz kılmak, boşa çı-karmak, etkisiz ve faydasız hâle getirmek için ellerinden gelen her

Mâide Sûresi 67 ...................................................................................................... 61

tedbiri alacaklarınıgösterdiği anlaşılmaktadır. Bu yüzden de yüce

Allah Peygamberini onlardan koruyacağını, onların hilelerini boşa

çıkaracağını, onlarıkomplolarında başarıya erdirmeyeceğini vaat

ediyor.

Bu anlam ise, Allah'ın indirdiği herhangi bir hükümle

bağdaşmaz. Çünkü İslâm'ın öğretilerinin ve hükümlerinin tümü

aynıderecede değildir. Bunların içinde dinin direği olan vardır;

bunların içinde yeni ayı(hilâli) görünce dua etmek de vardır. Bun-ların içinde evli birinin zina etmesi vardır; bunların içinde yabancı

kadına bakmak da vardır. Bu hükümlerin hepsi hakkında Pey-gamberimizin korkuya düştüğünü ve Allah'ın ona koruma vaat et-tiğini farz etmek doğru değildir. Bu korku ve koruma bazıhüküm-lerle ilgilidir.

Dolayısıyla bu hükmün tebliğedilmemesinin diğer hükümlerin

tebliğedilmemişolmasınıgerektirmesi, o hükmün ihmalinin as-lında diğer hükümlerin ihmal edilmesi anlamına gelecek derece-de önemli bir konumda olmasından, o hükmün hayat, hareket ve

duygunun kaynağıolan ruh, diğer hükümlerin ise beden mesabe-sinde olmasından kaynaklanmaktadır. Buna göre ayet, yüce Allah-'ın Peygamberimize (s.a.a) dini tamamlayıp istikrara kavuşturacak

nitelikte bir hüküm emrettiğini ortaya koymaktadır. Bu hüküm öy-le bir hükümdür ki, insanların ona karşıçıkması, Peygamberimizin

gayretlerini boşa çıkarabilir, kurduğu din binasının temellerini yı-kabilir, parçalarının dağılıp gitmesine yol açabilir.

Peygamberimiz (s.a.a) bu ihtimali sezdiği ve insanların

tepkisinden korktuğu için bu hükmün tebliğini art arda

erteliyordu. Maksadı, uygun bir fırsat ve güvenli bir ortam bularak

çağrısının başarıya ulaşabileceği şartlarıyakalamak ve çabasının

boşa gitmemesini sağlamaktı. Fakat yüce Allah, kendisine hemen

o hükmü tebliğetmesini emretti, hükmün önemini açıkladı;

kendisini O'nun insanlardan koruyacağını, onların komplolarını

başarıya erdirmeyeceğini ve kutsal çağrıyıalt-üst etmelerine izin

vermeyeceğini vaat etti.

Peygamberimizin (s.a.a) çağrısının alt-üst edilmesinin, İslâm'ın

yayılmasından sonra emeklerinin boşa çıkarılmasının müşrikler,

Arap putperestler veya başkalarıtarafından olmayacağınıdüşün-mek gerekir. Aksi hâlde bu ayet hicretten önce Mekke'de inmişde

62 ........................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr'il-Kur'ân – c.6

Peygamberimizin insanlardan korkusu, müşriklerin iftiralarından

ve kendisine yönelik suçlamalarından yanaymışgibi olur.

Kur'ân'ın naklettiği bu iftiraların bazıörnekleri şunlardır:

"O, eğitilmişbir delidir." (Duhân, 14) "O bir şairdir, zamanın

şartlarıiçinde öleceğini bekliyoruz." (Tûr, 30) "O, ya bir büyücü ya

da bir delidir." (Zâriyât, 52) "Siz ancak büyülenmişbir adamın pe-şinden gidiyorsunuz." (İsrâ, 47) "Bu ancak eskilerden öğrenilmiş

bir büyüdür." (Müddessir, 24) "Bu (Kur'ân) eski milletlerin masalla-rıdır. (Muhammed) onlarıadamlarına yazdırmış; bunlar sabahları

ve akşamlarıona okunmaktadır." (Furkan, 5) "Onu (Kur'ân'ı), bir

insan ona öğretiyor." (Nahl, 103) "Yürüyün, ilâhlarınıza bağlılıkta

direnin. Sizden istenen budur." (Sâd, 6)Müşriklerin Peygamber

(s.a.a) hakkında bu türden daha birçok saçma sözleri vardır.

Bütün bu iftiralar ve hakaretler dinin temelini zayıflatmayıge-rektirecek şeyler değildir. Bunların kanıtladığıtek şey, müşriklerin

ne diyeceklerini, ne yapacaklarınıbilemedikleri ve belirli bir tutum

sahibi olamadıklarıdır. Üstelik bu iftiralar ve hakaretler sadece

Peygamberimize yapılmışdeğil ki, onlarısezince sıkıntıya düşsün

ve gerçekleşmelerinden korksun. Çünkü diğer peygamberler de

onun gibi bu belâlara ve sıkıntılara maruz kalmışlar, ümmetlerinin

bu tür nahoştepkileri ile karşılaşmışlardır. Nitekim yüce Allah, Hz.

Nuh'un ve ondan sonra gelip Kur'ân'da adıgeçen diğer peygam-berlerin karşılaştıklarıbu türden sıkıntılarınakletmektedir.

Eğer bir şey varsa -ki var- bu emrin hicretten ve İslâm toplu-munda dinin yerleşmesinden sonra geldiği düşünülmelidir. O gü-nün Müslümanlarıkarmaşık bir yapıarz ediyorlardı. Bir kesimi

salih müminlerdi. Bir bölümü münafıklardı. Bunlar küçümsenme-yecek bir güce sahiptiler. Diğer bir kesimi hasta kalplilerdi. Bunlar

Kur'ân'ın deyimi ile dışardan gelen sözlere kulaklarıson derece

duyarlıidi. Bunlar Peygamberimize gerçekten veya görünüşte i-nanmışolmakla birlikte onu bir padişah gibi görüyor ve Allah'ın

dininin hükümlerine de beşerî ve millî kanunlar gözü ile bakıyor-lardı. Bu durum bu kitabın daha önceki ciltlerinde tefsir edilen ba-zıKur'ân ayetleri tarafından ortaya konmuştu.

1

1- Âl-i İmrân suresindeki Uhud Savaşına ilişkin ayetler ile Nisâ suresinin

105-126. ayetleri buna örnektir.

Mâide Sûresi 67 ...................................................................................................... 63

Bu yüzden bazıdinî hükümlerin tebliğedilmesi, zihinlerde

Peygamberimizin koyduğu kanunlarla kişisel yarar sağladığıveh-mini uyandırabilir, bu kanunların uygulanmasıile de peygamber

görüntüsünde bir padişah ve yasalarıda din görüntüsünde padi-şahlık kanunlarıolarak algılanabilirdi. Nitekim bazılarının sözle-rinde bu çarpık algılamanın delillerine rastlanmaktadır.

1

Bu öyle bir şüphedir ki, eğer kendisi veya benzeri insanların

kalplerinde meydana gelmişolsa, dinde hiçbir gücün gideremeye-ceği, hiçbir tedbirin düzeltmeyeceği çapta büyük bir yıkım ve zarar

meydana getirir. Demek oluyor ki, Peygambere inen ve kendisine

tebliğedilmesi emredilen bu hüküm, Peygamberimizin faydasına

olacağısanılan ve ona diğer Müslümanların ortak olamayacakları,

hayatî bir imtiyaz sağladığıdüşünülen bir hükümdü. Zeyd olayın-da, çok eşlilik konusunda, ganimetlerin beşte birini alma ayrıcalı-ğında ve bunlara benzer hükümlerde olduğu gibi.

Yalnız şu var ki, eğer ayrıcalıklar Müslümanların genelini

ilgilendirmeyen konularda olmazsa, doğal olarak kalplerde şüphe

de uyandırmaz. Meselâ evlâtlığın eşi ile evlenmek sadece

Peygamberimize mahsus bir imtiyaz değildi. Eğer Peygamber

(s.a.a) dörtten çok kadınla evlenmeyi Allah'ın izni olmaksızın

kendi arzusu ile gerçekleştirmişolsaydı, aynıserbestliği diğer

Müslümanlara da tanımaktan geri durmazdı. Allah adına ve

kendine ayırdığıganimet mallarında ve diğer hususlarda

Müslümanlarıkendine tercih eden tutumu da, bu konularda en

ufak bir şüpheye yer bırakmayacak kadar açıktı.

Bütün bu anlattıklarımızdan şu ortaya çıkıyor: Bu ayet,

Peygamberimizin faydasına olacağıizlenimini veren ve ona

başkalarının da sahip olmak istediği bir imtiyaz sağladığı

düşünülen bir hüküm ortaya koyuyor. Bu hükmün tebliğedilip

hayata geçirilmesi, halkın o imtiyazdan mahrum olmasını

gerektiriyordu. Peygamber de bu yüzden onu açıklamaktan

çekiniyordu. Fakat yüce Allah ona bu hükmü tebliğetmeyi ısrarla

emrediyor ve kendisini insanlardan koruyacağını, bu konuda

komplo kurmak isteyenlerin komplolarında başarıya

ulaşmayacaklarınıvaat ediyor.

1- Osman'ın halifeliğe getirildiği toplantıda Ebu Süfyan'ın söylediği sözler

bunun örneğidir.

64 ........................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr'il-Kur'ân – c.6

Bu açıklama, her iki mezhep kanalıile gelen rivayetlerce de

doğrulanmaktadır. Bu rivayetlere göre, bu ayet Hz. Ali'nin (a.s) ve-lâyeti hakkında inmişve yüce Allah Peygambere (s.a.a) bu mesajı

tebliğetmesini emretmişti. Peygamber, amcasının oğlunu tuttuğu

şeklindeki suçlamalardan korktuğu için bu emrin tebliğini art arda

erteliyordu. Fakat sonunda bu ayet inince bu mesajıGadir-i Hum

konuşmasında tebliğetti ve o konuşmada, "Ben kimin mevlâsıi-sem, Ali de onun mevlâsıdır." dedi.

Ümmetin başında bir velinin olmasının İslâm dini için kaçınıl-maz bir zorunluluk olduğu açıktır. Bir din düşünün ki, bütün insan-lığa, bütün asırlar ve bütün bölgelere sesleniyor. Temel meselele-re, ahlâk prensiplerine, insanın tüm davranışlarıile ilgili bütün ay-rıntılıhükümlere ilişkin ilkeleri bir bütün olarak belirliyor. Diğer

bütün genel kanunların tersine insanların hem bireysel, hem de

sosyal hayatınıdüzenliyor. Böyle bir dinin gerçek anlamda bir ko-ruyucuya ihtiyaç duymayacağıdüşünülebilir mi? Bütün toplumlar

başlarında bir yöneticinin bulunmasınıgerekli görürken İslâm

ümmeti, İslâm toplumu bu sosyal kanunun dışında kalarak başsız,

yöneticisiz ve yürütücüsüz ayakta kalabilir mi? Böyle bir başıboş-luğa, Peygamberimizin sosyal ve idarî uygulamalarına dayanan bir

mazeret bulunabilir mi?

Bilindiği gibi Peygamberimiz herhangi bir sefere çıktığızaman

yerine toplum çarkınıdöndürecek bir vekil bırakırdı. Nitekim

Tebuk seferine çıkmadan önce de yerine Hz. Ali'yi vekil bırakmıştı

da Hz. Ali (a.s), "Beni kadınların ve çocukların başına mıvekil bı-rakıyorsun?" demişti. Bunun üzerine Peygamberimiz (s.a.a) ona şu

cevabıvermişti: "Harun Musa için ne idi ise, sen de benim için o

olmak istemez misin? Yalnız benden sonra başka bir peygamber

gelmeyecek."

Peygamberimiz (s.a.a) Mekke, Taif, Yemen gibi Müslümanla-rın elinde olan beldelere hükümdar yetkileri ile donatılmışgenel

valiler tayin ediyor, sefere çıkardığımüfrezelerin ve orduların ba-şına komutanlar getiriyordu. Bu konuda onun hayatta olduğu dö-nem ile ölümünden sonrasıarasında ne fark var? Tek fark şu ola-bilir: Onun ölümünden sonra bu uygulamaya olan ihtiyaç kat kat

artmışve zaruriliği daha kaçınılmaz hâle gelmiştir.

Mâide Sûresi 67 ...................................................................................................... 65

"Ey Elçi, Rabbin tarafından sana indirilen mesajıtebliğet."Pey-gambere (s.a.a) resul (elçi) sıfatıile hitap ediliyor. Çünkü ayetin

tebliğedilmesini emrettiği ilâhî hükme en uygun düşen sıfat bu-dur. Bu sıfat, ayetin açıkladığıve Peygamberimize kesin bir dille