Mikrobiologiya (Ma’ruza matnlari)

4. Mikrobiologik preparatlarni qo‘llash samaradorligi.
O‘simliklarni 
oziqlantirishda mineral va organik o‘gitlar bilan birga mikrobiologik 
preparatlardan aniqrogi mikroorganizmlar faoliyatidan foydalanish ham yaxshi 
samara beradi. 
a) Azotobakteriyalar yashash sharoiti va faoliyati o‘rganilganidan keyin, 
azotobakteriyalar kulturasi saqlagan preparatlarni yerga kiritishni akademik 
S.P.Kostichev 30-yillarda tavsiya qilgan edi. Azotobakteriyani qo‘llashda 
o‘simliklar ildiziga yuqtirish yo‘li, tuproqga kiritish yo‘li tadqiq etilgan va yaxshi 
natijalar olingandir. 
Tuproqni bakterizatsiyalash rizosferada ularning ko‘payishiga va 
o‘simlik yaxshi rivojlanishiga olib keladi. 
B) Fosforning organik shakllarini parchalab uni o‘simlik o‘zlashtiradigan 
holatga o‘tkazuvchi spora hosil qiluvchi bakteriyalar (Basillus megaterium) 
ekilayotgan uruglar bilan aralashtirilib tuproqqa kiritilganda o‘simlik 
hosildorligini 10%dan ortiq ko‘payishi mumkin. Bu bakteriya ildiz o‘simlikni 
yaxshilaydi, chunki Bas.megaterium tiamin, biotin, piridoksin, pantoten 
kislotasi, nikotin kislotasi, vitamin V
12
kabi fiziologik aktiv moddalarni ishlab 
chiqaradi. 
V) simliklar azotlik oziqlanishini yaxshilash maqsadida ko‘k-yashil suv 
o‘tlaridan foydalanish ham ko‘p mamlakatlarda o‘rganilgan. Bu mikroorganizm 

---

kulturasini tuproqqa kiritishni algolizatsiya deb nomlangan. Hozirgi kunda 
molekulyar azotni o‘zlashtiradigan 130 turdan ortiq ko‘k-yashil suv o‘ti 
aniqlangan. Bu usuldan O‘zbekistonda ham galla, paxta, pomidor, bodring 
ekilgan joylarda (qator rayonlarda) O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi 
mikrobiologiya instituti xodimlaridan alohida bir guruxi samarali ishlar olib 
borishgan va olib borishmoqda. Algolizatsiya bizning sharoitimizda 
sholchilikda kam o‘tkaziladi, chunki sholiga yetarli miqdorda azotli o‘git 
beramiz. Ammo, Vetnam, Xindiston, Xitoyda ko‘p ishlatiladi. Ular ko‘proq suv 
paparotnigi Azollani shu maqsadda ishlatadilar. Azollani kichikroq suv 
xavzasida ko‘paytirib, uning suspenziyasini suv bilan yuborishadi. Suv yuzi 
azolla ko‘payishidan yashil ko‘rpadek bo‘lib qoladi. Issiq ko‘tarilganda azolla 
o‘ladi (sholi ruvaklash vaqtlarida) minerallashadi. Uni o‘simlik o‘zlashtirish, 
natijasida hosildorlik oshadi. 
O‘simliklar hosildorligi oshishida kremniyning ahamiyati ham juda katta. 
Ammo, tuproqdagi alyuminiy silikatlari o‘simlikka o‘zlashtirilmaydi. Uni 
o‘zlashtirish uchun parchalash lozim. Alyumosilikatlar SO
2
va kislotalar 
ta’sirida parchalanadilar. Shu maqsadda V.G.Aleksadrov Basillus 
mukilaginosus siliksus bakteriyalaridan foydalanishni tavsiya etgan. 
Tekshirishlar «silikat»li bakteriyalar preparati ham samara berganini 
ko‘rsatgan.