Montgomery vvatfın bk

KONONOV, ANDRCY NİKOLAYCVİÇ

(1906-1986) Rus Türkologu.

27 Ekim 1906'da Saint Petersburg'da (Leningrad) doğdu. Lise öğreniminden son­ra 1924 yılında bir fabrikada çalışmaya başladı. 1926'da Leningrad Doğu Ensti-tüsü'nün açtığı imtihanı kazanarak ens­titünün Osmanlı Türk koluna yazıldı. Bu­rada VVasilij Barthold, Nikodaİ Jakovleviç Marr. Aleksandr N. Samoyloviç, Sergey Etimoviç Malov, N. K. Dmitriyev ve Evge-nii E. Berthels'in derslerine devam etti; Hikmet Cevdetzâde'den Türkçe öğrendi. 1930'da bitirdiği enstitüde asistan oldu. 1933-1936 yıllarında Dmitriyev ile Ma-lov'un yönetimi altında çalıştı. 1937'de Leningrad Üniversitesi'nde Türk dili ders­leri vermeye başladı. Leningrad Doğu Ens-titüsü'nün Moskova'ya taşınması üzeri­ne (1938) Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği Bilimler Akademisi Doğu Araştırmaları Enstitüsü uzmanlığına tayin edil­di. Türk yazarlarına göre Türk gramer düzeni hakkında hazırladığı tezle dil uzmanı adayı (1939), Ebülgazi Bahadır Han'ın Şecere-i Terâkime'si hakkındaki teziyle dil doktoru (1948) oldu. 1950'de Leningrad Üniversitesi'nde profesörlüğe yükseltildi. 1957yılında Türk Dil Kurumu şeref üyesi, 1958'de Sovyet Bilimler Aka­demisi yazışma üyesi oldu ve 1974'te aka­demi üyeliğine getirildi. 1978'de İndiana

Üniversitesi tarafından verilen PIAC ma­dalyasını kazandı. Orhun Türkçesi grame­ri hakkındaki çalışmasından dolayı 1985 yılında İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırma Merkezi'nce kendisine "Tür­koloji'ye Üstün Hizmet Armağanı" verildi. Sekseninci doğum yıldönümünden üç gün sonra Leningrad'da öldü.

Eserleri.

1. Grammütİka sovremen-nogo turetskogo yazıka (Leningrad 1934). Hocası Hikmet Cevdetzâde ile bir­likte hazırladığı Türkiye Türkçesi grame­ridir. Bu yoldaki çalışmalarını sürdürerek daha sonra aynı adla kendi başına daha hacimli bir kitap yayımlamıştır. ⁶²⁷

2. Grammatika uzbeks-kogo yazıka Özbek dil bilgisi (Taşkent 1948).

3. Grammatika sovremennogo turetskogo literaturnogo yazıka.⁶²⁸ Cumhuriyet döne­mi yazar ve edebiyatçılarının eserlerin­den seçilmiş örneklere dayanan bu çalış­ma, çağdaş Türk edebî dilinin ilk büyük ve ayrıntılı grameri özelliğini taşımakta olup Türk dil bilgisi alanında çalışanlar için güvenilir bir yardımcı niteliğindedir. Müellif bu eserinden dolayı 1957'de Le­ningrad Devlet Üniversitesi tarafından ödüllendirilmiştir.

4. Rodosîovnaya turk-men. Soçinenie Abu '1-gazi hana hivins-kogo.⁶²⁹ Dok­tora tezi olarak hazırladığı bu eser Ebül­gazi Bahadır Han'ın Şecere-i Terâkime'-sinin geniş bir girişle yayımıdır.

5. Gram­matika sovremennogo uzbekskogo literaturnogo yazıka.⁶³⁰ Özbek dilinin grameri üzeri­ne hazırladığı ikinci ve daha kapsamlı bir çalışmadır.

6. Istoriya izuçeniya tyurk-skih yazıkov v Rossii, Dooktyab'rskiy period (Leningrad 1972). Sovyetler Birli-ği'ndeki Türkoloji çalışmalarının değer­lendirildiği bu eserin gözden geçirilmiş ikinci baskısı 1982 yılında aynı şehirde yapılmıştır.

7. Bibliografiçeskiy slovar oteçestvennıh tyurkoîogov, Dookt­yab'rskiy period (Leningrad 1974). Müellif Victor GrigorĞvich Guzev, Ninel Ale-ksandrovna Dulina ve Yuan Li ile birlikte hazırladığı bu eserde Sovyetler Bİrliğİ'n-deki Türkologlar'ın bibliyografyasını or­taya koymuştur.

8. Oçerk istorii izuçeni-ya turetskogo yazıka (Leningrad 1976). Dünya üzerindeki Türk dili çalışmalarının tarihi hakkında küçük hacimli bir eserdir.

9. Grammatika yazıka tyurkskih runi-çeskih pamyatnikov VH-IX (Lenin-grad 1980). Orhun Türkçesi üzerine yazıl­mış olan bu eserde V11-1X. yüzyıllardan kalma eski Türk kitabelerinin dil özellik­leri incelenmektedir. Bu eserleri dışında çeşitli dergilerde Türk dili üzerine yayım­lanmış çok sayıda makalesi bulunan Ko­nonov hakkında altmışıncı yaş gününü kutlayan Tyurkologiçeskiy Sbornik baş­lıklı bir eserle (Moskva 1966) yetmişinci yaş gününü kutlayan Turcologica (Le­ningrad 1976) adlı armağan kitabı yayım­lanmıştır.

Bibliyografya :

A. N. Kononov, Turcologica, Leningrad 1976, tür.yer.; Biobibliografiçeskiy Stooar' Souyetskih Vbstokouedou, Moskva 1975, s. 267-268; S. N. Ivanov, "Puf uçenogo", Turcologica 1986, Le­ningrad 1986, s. 3-6; A. P. Vekilov. "Bibliografi-ya Peçatnih Rabot Akademika A. N. Konono-va 1980-1985 gg.", a.e., s. 7-9; Hasan Eren, "Kononov, Andtey Nikolayeviç", Türklük Bi­limi Sö2lüğü I: Yabancı Türkologlar, Ankara 1998, s. 192-195; Saadet Ş. Çağatay. "Gram­matika turetskogo yazıka", DTCFD,\/2 {1947(, s. 249-252; Talât Tekin. "A. N. Kononov: Gram­matika Sovremennogo Turetskogo Literatumo-goYazıka.Moskva-Leningrad,(1956), 569 s.", TDAYBelleten (1959), s. 331-378; K. Czegledy. "Andrei Nikolaievitch Kononov elu membre honoraire de l'Academie des sciences de Hon-grie", AOH, XXVIll/2 (1974),.s. 287-290; An-dras Röna-Tas, "Andrej Nikolaevic Kononov", a.e., XLI/2 (1987). s. 321-322; A. Dilâçar, "Rus Turkologu A. N. Kononov'un 70. yılı", TDL, sy. 305 (1977). s. 211; Osman F. Sertkaya,"A. N. Kononov(27 Ekim 1906 St. Petersburg/30Ekim 1986 Leningrad)", a.e., sy. 421 (1987), s. 61-63; "Kononov, Andrey Nikolaevic", TA, XXII, 183-184.

Mustafa S. Kaçalin

KONRAPA, MEHMET ZEKÂİ

(1888-1969) İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü öğretmenlerinden.

Bolu'nun Akmescid (Tabaklar) mahalle­sinde doğdu. İlk ve orta öğrenimini Bo­lu'da yaptı. İstanbul Darülfünunu Dârül-muallimîn-i Âliye Edebiyat Şubesi'nden mezun oldu (1911). Aynı yıl Çankırı İdâdî-si tarih-coğrafya öğretmenliğine tayin edildi. Çankırı, Şam, Bolu, Düzce, Yalvaç, Denizli, Uşak, Konya ve İstanbul'da çeşitli orta öğretim kurumlarında öğretmen ve yönetici olarak görev yapan Konrapa, 19S3 yılında emekli olduktan sonra İstan­bul İmam-Hatip Okulu ve Yüksek İslâm Enstitüsü'nde ahlâk ve siyer-i nebî ders­leri vererek öğretmenlik hayatını sür­dürdü. 15 Haziran 1969 tarihinde vefat etti.

Darülfünunun son sınıfında iken M. Kâ­mil adlı bir arkadaşıyla birlikte hocaları Abdurrahman Şeref Efendi'nin ders not­larını Târih-i Ast-1 Hâzır adıyla yayıma hazırlayan Konrapa Bolu'da çıkan Bolu, Dertli, Kürsî-i Millet gazeteleriyle Millî Gaye, Ahun Yaprak ve Abant mecmu­alarında, İzmir'de yayımlanan Fikirler Dergisi'nde, Konya Yeni Anadolu Ga-zetesi'nde meslekî makaleler yazmış. İs­tanbul'da çıkan Tarihten Sesler, Bilgi, Öğretmen Dergisi, Her Hafta, Resimli Tarih, Hilâl ve Tohum mecmualarında İslâm medeniyeti tarihiyle ilgili makale­ler neşretmiştir.

Eserleri.

1. Bolu Tarihi (Bolu 1960). Müellif. İslâm öncesi dönemden başla­yarak Bolu tarihini beş bölümden oluşan iki cilt halinde yazmayı planlamışsa da eserin 1. cildini oluşturan "Müslümanlık1-tan önce Bolu, Müslüman Türkler Dev­rinde Bolu" ve "Osmanlı Padişahları Dö­neminde Bolu" adlı üç bölümünü yayım-layabilmiştir. "Cumhuriyet Türkiyesi'nde Bolu" ve "Bolu'da Tarih Kaynaklan" adlı dört ve beşinci bölümlerden oluşan II. cilt İse basılmamıştır. Konrapa bu ese­rinde sadece Bolu tarihiyle ilgili bilgilerle yetinmeyip dünya tarihi ve Anadolu tari­hiyle alâkalı geniş malûmat vermiştir.

2. Peygamberimizin Hayatı.⁶³¹ İmam Hatip okullarının birinci dönemi için ders kitabı olarak hazırlanmıştır.

3. İslâm Âleminde İlim Hayatına Toplu Bir Bakış (İstanbul 1964). İslâm dünya­sındaki ilmî faaliyetlere dair bir risaledir.

4. Peygamberimiz, İslâm Dini ve Aşere-i Mübeşşere (İstanbul 1968, 1999). Eserde Hz. Peygamber'in hayatı hakkın­da geniş bilgi verildikten sonra kısaca ashabın dereceleri, Resûl-i Ekrem'in ha­nımları, İslâm dininin esasları, Hulefâ-yi Râşidîn, Emevîler, Abbasîler ve hilâfetin Osmanlılar'a intikalinden bahsedilmek­tedir.

Bibliyografya :

M. Zekâi Konrapa. Bolu Tarihi, Bolu 1960, s. 739-740; Enver Koray, Türkiye Tarih Yayınları Bibliyografyası, İstanbul 1971-85, Jl-[II, bk. İn­deks Bedri Bilgin