KONEVÎ, ALAEDDİN
Ebü'l-Hasen Alâüddîn Alî b. İsmâîl b. Yûsuf el-Konevî et-Tebrîzî (ö. 729/1329)
Şafiî fakihi ve kâdılkudâtı. 668'de (1270) Konya'da doğdu. İlk öğrenimini burada gördükten sonra 693 (1294) yılının başlarında Dımaşk'a giderek öğrenimine devam etti. Kısa sürede tanındığı Dımaşk'ta Emeviyye Camii ve İkbâliye Medresesi'nde ders verdi. 700 (1300) yılında Kahire'ye gitti. Burada Ta-kıyyüddin İbn Dakikül'îd'den ders aldı. Ebü'1-Fazl İbn Asâkir, Ebû Hafs İbnü'l-Kavvâs. Ebü'l-Abbas el-Eberkûhî, İbnü'z-Zemlekânî, İbnü's-Savvâf, İbn Kayyim el-Cevziyye, Abdülmü'min b. Halef ed-Dim-yâtrden hadis dinledi. 710'da (1310) Kahire'deki Saîdü's-suadâ Hankahı meşihatına getirildi. Şerîfıyye Medresesi ve To-lunoğlu Camii'nde ders okuttu. el-Meli-kü'n-Nâsır Muhammed b. Kalavun'un saygı gösterdiği Konevî 727'de Dımaşk'a başkadı (kadılkudât) olarak tayin edildi. Aynca meşîhatü'ş-şüyûh makamına getirildi. Bir müddet sonra başkadılık-tan ayrılmak istediyse de kabul edilmedi. 14 Zilkade 729'da (9 Eylül 1329) vefat etti ve Cebeli kâsiyûn'daki kabristana defnedildi.
Alâeddin Konevî'nin tefsir, fıkıh, usul, kelâm, tasavvuf, Arap dili ve edebiyatında geniş bilgi sahibi olduğu, tasavvuf erkân ve âdabı konusunda otorite sayıldığı kaydedilir. Bu dönemde görüşleri tartışmalara yol açan İbn Teymiyye'ye saygı gösterip gerektiğinde onu savunmakla birlikte bazı görüşlerini eleştirmiş ve hapisten çıkabilmesi için hapsedilmesine yol açan fetvasından vazgeçmesi gerektiğini belirtmiştir. İbn Teymiyye'nin ölümüne kadar hapiste kalmasına bu tavrın yol açtığı da söylenir.560 Konevî'den ders alanlar arasında ondan övgüyle söz eden Cemâleddin el-İsnevî, Bahâeddin İbn Akil, İbn Balaban, İbn Merzûkel-Hatîb, Ebü'1-Fidâ İbn Kesîr ve Zehebî gibi tanınmış âlimler bulunmaktadır.
Eserleri.
1. Hüsnü't-taşarruf fîşerhi't-Ta'arruf. Kaynaklarda et-Tasarruf fi't-ta-şavvuf, Şerhu't-Ta'arruf, Hüsnü't-taşarruf fî 'ilmi't-taşavvuf gibi adlarla da anılan eser, Kelâbâzînin et-Tcfarruf li-mezhebi ehli't-taşavvuf adlı kitabının şerhidir. 561
2. Şerhu'I-Hâvî fi'I-fetâvî. Abdül-gaffâr b. Abdülkerîm el-Kazvînî'nin Şâfıî fıkhına dair eserinin şerhi olup Alâeddin et-Tâvûsî'nin şerhindeki ta'Iikata ilâve yapmak ve Ziyâeddin et-Tûsî'nin şerhi el-Mişbdh'ın bir kısmını çıkarmak suretiyle mezhebin büyük imamları Râfiîve Nevevî'nin tashihleri esas alınarak hazırlanmıştır. 562
3. el-İbtihâc Muhtaşarü'I-Minhâc. Ebû Abdullah el-Halîmî'nin el-Minhâc fî şu'abi'1-îmân adlı eserinin ihtisarıdır 563Bunlardan başka Konevî'nin usule dair eş-Şâfî adlı bir kitap el-İclöm fî hayâtı'1-enbiyâ3 'aleyhimü'ş-şalâtü ve's-selâm adıyla peygamberlerin kabir hayatına dair bir eser yazdığı. Fahreddiner-Râzî'nin el-Me'âlim adlı kitabını ihtisar ettiği belirtilmektedir.
Bibliyografya :
Zehebî. el-Mu'cemü't-mubtaş (nşr. M. Habîb el-Hîle), Tâif 1408/1988,s. 162; Yâfiî, Mir'âtü'l-cetıân, IV, 280; Sübkî. 7abaıfcâî(Tanâhî)r X, 132-136; İsnevî, Tabakatü'ş-Şâfi'iyye,\\, 334-336; İbn Kesîr. el-Bidâye, XIV, 147; İbn KâdîŞühbe, Tabakâtü'ş-Şâfi'iyye, II, 271-273; İbn Hacer, ed-Dürerü'l-kâmine, III, 24-28; İbn "fağrîberdî, en-Nücûmü'2-zâhire, IX, 279; Süyûtî, Buğye-tü't-uucât,\], 149-150; Nuaymî, ed-Dâris fîtârî-hİ'l-medâris{nşT. Ca'ferel-Hasenî), Kahire 1988, I, 161-162; Dâvûdî, Tabakâtû'l-mûfessirin, I, 398-400; Keşfü'?-?unûn, I, 411, 420, 625; II, 1871-1872; İbnü'l-İmâd. Şeşerât, VI, 90-91; Şevkânî, e(-Sedrû'f-[â/ı"', I, 439-441; Fihristü't-Kütûbhâneü'l-Hidtmyye, III, 236-237; Brockelmann, GAL,\], 105; SuppL, I, 360; II, 101; A. Shiloah, The Theory ofMusic in Arabic Writ-ings, München 1979, s. 179-180; Ferhat Koca. "İbn Teymiyye, Takıyyüddin", DİA, XX, 393. Tahsin Özcan
KONEVI, CEMÂLEDDİN
Ebü'l-Mehâsin (Ebü's-Senâ) Cemâlüddîn Mahmûd b. Sirâciddîn Ahmed b. Mes'ûd el-Konevî ed-Dımaşkî
(ö. 770/1369) Hanefî fakihi. Çağdaşı tarihçilerden İbn Habîb el-Ha-lebî 692 (1293) yılında doğduğunu zikrederken İbn Râfi' doğumu için 694 (1295) tarihinin kaydedildiğini belirtir. Babasının lakabından dolayı İbnü's-Sirâc olarak da tanınmıştır. Babasından ve devrin diğer âlimlerinden ders aldı. Fıkhın yanı sıra usul, hadis ve kelâmda da bilgi sahibi olup zamanında Hanefî ulemâsının önde gelenlerindendi. 789 (1358) ve 766 (1365) yıllarında Dımaşk'ta Hanefî kâdılkudâtliğı, Emeviyye Camii, Reyhâniyye ve Hâtuniyye medreselerinde müderrislik görevinde bulundu. İbn Habîb ve İbn Râ-fı'in bildirdiğine göre Dımaşk'ta 770 yılı Zilhicce ayının son gününde (4 Ağustos 1369) vefat etti ve şehrin doğu kesiminde bulunan Sûfiyye Kabristanı'na defnedildi. Yine çağdaşlarından Kureşînin ölüm tarihi olarak ay belirtmeden 771 yılını zikretmesi bir günlük farkı ifade etmekte, Leknev nin verdiği 777 (1375) ve Ali el-Kârrden naklettiği 781 (1379) tarihlerinin yanlış olduğu anlaşılmaktadır.
Eserleri.
1. el-Gunye fi'1-fetâvâ. Kâdî-han ve Zahîrüddin el-Buhârî gibi âlimlerin fetvalarına yer verilen eserde sıkça ortaya çıkan meseleler derlenmiştir. 564
2. el-Müntehab min vakfeyi'l-Hilâl ve'1-Haşşâf. Hilâ-lürre'y diye bilinen Hilâl b. Yahya ve Has-sâf'in Ahkâmü 1-vakf adlı eserlerinin cem've ihtisar edilmiş şeklidir.565
3. el-İcâz fi'1-iHirâz 'ale'1-edil-leü'ş-şer'iyye. Bir girişle beş bölümden meydana gelen eserde kitap, sünnet, ic-mâ, kıyas ve aklî delillerle istidlal şekli ve bunlara karşı nasıl itiraz edileceği konusu ele alınmıştır. 566
4. el-Buğye (Buğyetü'l-kunye). Zâhidî'nin fıkha dair Kunyetü'l-münye adlı eserinin muhtasarıdır.567
5. Mulâşa-tü'n-Nihâye fî fevâHdi'l-Hidâye. Hü-sâmeddin es-Sığnâkî'nin ef-Hidâye üzerine yazdığı en-Nihâye adlı şerhin muhtasarıdır. 568
6. el-Kaltfidfîşerhi'l-'Akâ'id.569 Tahâvî'nin 'Ajftö'id'inin şerhidir.
7. el-MuHemed fîehâdîşi'l-Müsned. Ebû Ha-nîfe'nin Abdullah b. Muhammed el-Hâri-sî tarafından derlenen el-Müsned'inin muhtasarıdır.570 Bu eserini de el-Müste-ned adıyla şerhetmiştir.571
8. Mukaddime (Risale) fîrefVl-yedeynfi'ş-şalât.572 Rükû tekbiri sırasında el kaldırmanın namazı bozacağı ve bu sebeple Şafiî bir imama Hanefî-ler'in uyamayacağını ileri süren çağdaşı Hanefî âlimi İtkânî'ye reddiyedir.573 İtkânî'yi bu görüşünden dolayı tenkit eden Leknevî, Konevî'nin risalesinden Övgüyle söz eder.574
9. Müntehab mine'1-Fe-tâva'l-kübrâ.575 Sadrüşşehîd'in eserinin bazı ilâvelerle yapılan muhtasarıdır.
Bunlardan başka Konevî'nin kaynaklarda adı geçen eserlerinden bazıları da şunlardırMüşriku'1-envar fî müşkili'1-âşâr, et-Tefrîd fî Şerhi't-Tecrid Îi'l-Kudûn, Tehzîbü Ahkâmi'l'Kur'ân, el-Münhî fî Şerhi'l-Muğnî li'l-Habez-Zübde fî şerhi1i-cUmde.576
Bibliyografya :
İbn Râfi". el-Vefeyât (nşr Salih Mehdî Abbas -BeşşârAvvâdMaTûf), Beyrut 1402/1982, il, 348-349; Kureşî, el-Ceuâhİrü'l-mudtyye, III, 435-436; İbn Habîb el-Halebî, Tezkiretü'n-nebîh fî-'tyy&tni'l-Manşûr ve benîh (nşr Muhammed ), Kahire 1986, MI, 336; İbnül-ez-ZeyI ıale'i-'Iber (nşr. Salih Mehdî Ab-Jtm). Beyrut 1409/1989,1, 286-287; III, 587; İbn KâdîŞÜhbe. Târih (nşr. Adnan Derviş). Dımaşk'1994, III, 133, 260-261, 358-359; İbn Hacer, ed-Dürerü'l-kâmine, IV, 322-323; İbn Nâsırüd-flln, er-Reddü'l'Uâfır(nşr. Züheyreş-Şâvîş), Bey-nıt 1400/1980, s. 209; İbn Kutluboğa, Tacü't-terâclmrıtabakâti'l-Hanefıyye, Bağdad 1962, s. 70-71; Nuaymî. ed-Dâris fi târihi'l-medâris (nşrCa'ferel-Hasenî), Kahire 1988, i, 624; Dâvû-cD, Tabakâtü'l-müfessirin, li, 310-311; Keşfü'z-unûn,l,346;ll, 1143, 1148,1168, 1229,1357, 1692, 1732, 1749, 2032; Leknevî. el-Feuâ'i-dü'l-behiyye, s. 50, 207; Brockelmann, GAL, D, 97; Suppi, 11,90. Kâmil Yaşaroğlu
Dostları ilə paylaş: |