Anemiyalar

Differensial diaqnoz. Dəmir defisitli anemiyanı digər hipoxrom ane­mi­ya­lar­dan fərqləndirmək lazımdır.

Differensiasiya ilk növbədə sideroaxrestik anemiya ilə aparılmalıdır. Bu qrupa por­­firin sintezinin pozulması nəticə­sində yaranan anemiyalar (irsi və qazanılma) aid­dir. Dəmir de­­fisitli anemiyadan fərqli olaraq si­dero­ax­restik anemiyada orqanizmdə də­mirin çat­ış­­­mazlığı yox, dəmirin artıqlığı müşa­hidə edilir. Toxumalarda dəmir de­fi­siti əla­mət­lə­ri ol­mur. Erit­ro­sit­lərin bazofil punktasiyası, retikulositoz, sümük iliyinin qır­mızı şa­xə­­si­­nin qıcıqlanması, çox miqdarda sideroblastların olması, qarında tutmaşə­killi ağ­rı­­lar, po­linevrit qurğuşun zəhər­lənməsinin əlamətləridir. Sideroaxrestik ane­mi­yada hem və porfirin sintezi pozulduğu üçün eritrositlərdə sərbəst protoporfirinin tə­yin edil­­­məsi əhəmiyyətlidir. Belə ki, dəmir defisitli anemiyada protoporfirinin sə­viy­yəsi (norma 2,7-9,0 mkmol/l) adətən artır, qurğuşun zəhərlənmələrində isə əksinə, pro­­to­por­firin mü­ba­­diləsi pozulur.

Dəmir defisitli anemiyanı xroniki xəstəliklər anemiya­sından fərqləndirmək la­zım­dır. Hər iki halda eritrositlərin hipoxromiyası, zərdabda dəmirin azalması əla­mət­­lə­­ri olur. Lakin zərdabın ümumi dəmir birləşdirmə qabiliyyəti, ferriti­nin miqdarının öyrə­nil­­mə­­si hər iki anemiyanı defferensiasiya et­məyə kömək edir. Belə ki, də­mir de­fi­sitli ane­­miyada zərda­bın ümumi dəmir birləşdirmə qabiliyyəti artır, ferritinin sə­viy­yə­si azalır, in­fek­siya və iltihabi proseslərdə isə bu göstəri­cilər norma həddində olur. Lakin bəzən fer­­ritinin səviyyəsi arta bilər. Xroniki xəstəliklər anemiyasında zər­da­bın transfer­rin re­­­septorlarının səviyyəsi normal olduğu halda dəmir defi­sitli ane­mi­ya­da artır.

Anemiyanın yaranmasının patogenetik mexanizmini dəqiq aydınlaşdırmaq hə­ki­mə düzgün müalicə taktikasını seçməyə imkan verir.

Hemoqlobin sintezinin pozulması və hemolitik anemiya ilə müşayət olunan ta­­las­se­mi­ya da hipoxrom anemiyalar qrupuna aiddir. Talassemiya irsi xəstəlik olduğu ücün dif­ferensial diaqnozda ailə anamnezinin öyrənilməsinin əhəmiy­­yəti var. Də­­mir de­­fi­sit­li anemiyada talassemiyadan fərqli olaraq hemoliz əlamətləri olmur. Hi­po­x­rom anemiya, dalağın böyüməsi, qeyri-düz bilirubinin hesabına hiper­bili­ru­bi­ne­mi­­ya, çox miqdarda hədəfvari eritrositlər və onların bazofil punkta­siyası, re­ti­ku­lo­si­toz, sü­mük ili­yində qırmızı şaxənin qıcıqlan­ması, zərdabda dəmirin və ferritinin miq­da­­rı­nın art­ma­sı talas­semiya üçün xarakterikdir. Talassemiyanın diaqnozunu təsdiq et­mək üçün he­moq­lobin fraksiyalarını təyin etmək lazımdır. Orta dərəcəli anemiya zamanı mik­rositoz aş­karlanarsa, RDW göstəricisini təyin etmək lazımdır. RDW dəmir de­fi­sit­li ane­mi­ya­da artır, talassemiyada isə eritrositlərin populyasiyası daha homogen olduğu üçün norma həd­din­də olur.

Dəmir defisitli anemiyanın diaqnozu təsdiq olunandan sonra anemik sindromun sə­­bə­bi aydınlaşdırılmalıdır.

Qadınlarda dəmir defisitli anemiyanın səbəblərindən biri fi­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­zio­­­­­­­lo­ji qanitirmədir. Hemoqlobinin azalmasıitirilən qanın miqdarının göstəricisi ola bil­məz. Çünki hətta güclü qan­ax­ma olsa belə hemoqlobin qısa zaman ərzində azal­­­mır. Ey­ni zamanda ayba­şı tsikllərinin arasındakı müddətdə itiril­rmiş dəmiri bərpa et­­­mək mümkündür.

Mədə-bağırsaq traktından qanitirmələri aşkar etmək üçün müxtəlif me­tod­lar­dan istifadə edilir. Əgər qanitirmə yo­ğun bağırsağın aşağı hissəsindən, duz ba­ğır­saq­dan­, xüsusən hemorroy düyünündəndirsə, bu zaman 1-2 ml itirilən qan rəngi də­yiş­­mədən görünəcək. Qanitirmə həzm traktının yuxarı hissə­sindən olduqda diaq­noz bir qədər çətinləşir. Nəcisdə qanın miqdarı 100ml-dən çox olduqda me­lena şək­lin­də gö­rünür. Gizli qanitirməni (10-15 ml) aşkar etmək ücün Qre­qersen sı­na­ğın­dan istifadə olunur.

Dəmir defisitli anemiyada rentgen müayinəsi kifayət deyil, çünki bağırsaq trak­tı­­nın şişləri həkimin nəzərindən qaça bilər. İrriqoskopiyanın aparılması məsləhətdir. Ki­şi­lərdə və aybaşı olmayan qadınlarda dəmir defisitli anemiyanın əsas sə­bəb­­­lə­rin­­dən bi­ri mədə-bağırsaq qanaxmaları və şiş xəstəlik­ləri olduğu ücün qas­tro­due­de­nos­ko­piya, ko­­lo­nos­ko­piya müa­yinələrini aparmaq məsləhətdir.

Hamilə qadınlarda anemiya çox zaman dəmir çatış­mazlığı ilə əlaqədardır. Adətən belə qadınlarda hami­ləlikdən əvvəl aşkar və ya latent dəmir çat­ış­­maz­lığı olur. Bə­zən hemo­qlobin və eritrositlərin azalmasının səbəbi hidre­mi­ya da ola bilər.

I və III trimestrdə hemoqlobinin normal səviyyəsi 110q/l-dən, hematokritin sə­viy­­yə­si isə 33%-dən az olma­malıdır. II trimestrdə isə hemoqlobinin səviyyəsi 105 q/l-dən, hematokrit isə 32%-dən az deyilsə, bu normal sayılır.