İsmail arabaci kiMDİR

IRAK TÜRKMEN NÜFUSU VE YERLEŞİMLERİ
 

Irak'taki Türk nüfusu, Türkiye Cumhuriyeti'nin Irak'la sınır teşkil ettiği Silopi ilçesinden başlar. Irak Türkmenleri, Irak’ın kuzeybatısından güneydoğuya doğru uzanan, Araplarla Kürtler arasındaki bölgelerde yaşarlar. Musul şehrinin kuzey doğusunda bulunan Irak'ın en büyük ilçesi konumunda olan Telafer Şehri'ni (Irak'ın Türk yerleşim bölgesinin kuzey ucudur) içine alır. Telafer şehri bir Türk şehri olmakla birlikte nüfusu 500.000 civarındadır. Telafer 'den itibaren şerit halinde devam eden Türk yerleşim bölgesi Musul'u içine alarak doğuya ve güneye doğru ilerler doğuda diğer bir Türk şehri olan Erbil şehri bulunmaktadır. Erbil 'in güneyinde Altınköprü ilçesi, güneye doğru aynı uzaklıkta da Irak Türklüğünün en büyük şehri ve Irak Türklüğünün merkezi olan Kerkük bulunmaktadır. Kerkük şehri civarında Türk yerleşim bölgesi genişler. Kerkük'ün güneyine doğru inildikçe Türk yerleşim bölgeleri Dakuk, Tuzhurmatu, Tazehurmatu, Kifri gibi büyük ve önemli Türk ilçeleri ve yüzlerce köyden oluşan Bayat köyleri bulunmaktadır. Ayrıca kuzeyden güneye doğru inildikçe bu tür köylere sürekli rastlamak mümkündür. Bu şerit, çoğunluğunu Türkmen yerleşim bölgelerinin oluşturduğu pek çok kasaba ve yüzlerce köyü de içine alarak Bağdat'ın 120 km doğusuna kadar ilerler diğer Türk kasabaları olan Bedre ve Mendeli 'yi de içine alarak uzanır.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde (1918 yılına kadar) Musul Vilayeti ile Kerkük Müstakil Mutasarrıflığı halinde idare ediliyordu. Erbil şehri Kerkük'e, Hanekin şehri de Bağdat'a bağlı birer kaza merkezi konumunda idi. 1957 yılından günümüze kadar gelen süreç içerisinde Irak iktidarları tarafından Türklerin yerleşim bölgelerinin idari şekilleri değiştirilerek, bölgenin demografik yapısının bozulmasına çalışılmıştır. 1957'de Türkmenlerin yerleştiği iller Musul, Kerkük, Erbil ve Diyale şehirleridir. 1976'dan sonra Irak'taki idari yapı yeniden değiştirilmiş, yeni vilayetler ortaya çıkartılarak, Irak'ın il sayısı 18'e çıkartılmıştır. Bu yapılanmada Türklerin çoğunlukta olduğu bölgelerin parçalanması özellikle yapılmıştır.

Bu arada Türkmenlerin baş şehri olan Kerkük'ün adı, daha öncede belirtildiği gibi, Al-Tamim olarak değiştirilmiştir. Kerkük ismi aslında milattan önce yerleşim bölgesi olan bu toprakların adı olarak geçmekteydi, daha sonra bu ad zaman ve buraya yerleşen toplulukların dillerindeki telaffuzlarla değişerek bugünkü halini almıştır. Bu ad zaman içerisinde Irak Türklerinin bir simgesi haline geldi, o yüzden de Saddam yönetimi bu adı değiştirmiştir. Kerkük'e bağlı yüzlerce Türk köyü Kerkük'ten kopartılarak başka illere bağlanmak suretiyle Kerkük'teki Türk nüfusunun azalmasını, ayrıca diğer illere bağlanan Türk köy ve kasabalarının bu illerde azınlık halinde kalmaları sağlanılmıştır. Ayrıca Kerkük ve diğer Türk yerleşim bölgelerinde Araplaştırma politikası gereğince güneyden Araplar getirilerek, özellikle de Kerkük'te yapılan bu uygulama ile bu yerleşim bölgelerindeki Türk nüfusu yoğunluğunu azaltma gayretleri vardır.

Türk bölgesi illerinin durumu şu şekildedir;

a. Musul Vilayeti;

Bu ilimizden Dicle nehri geçmektedir. Türkler şu yerleşim birimlerinde bulunmaktadırlar: Telafer, Kadaköy, Reşidiye, Eski Kelek, Eski Musul, Sino, Tellavi, Meydankulu, Sıbate, Efekeni, Butepe, Buhr, Kırmız, Irfi, Mıstah, Şeh-İbrahim, Hamere, Termi, Kubuk, Telazzo, Harabecmmaş, Cuma, Melvaran, Yunus Peygamber, Kazıye, Şirhan, Reşidiye, Karakoyunlu, Karayatağ, Selamiye, Yarımca, Kızfahre, Tezharap, Babent, Bektaşi, Terikatli, Şebek, Mahallebiköyü, Gökçeli, Toprakziyaret, Haznetepe, Kibirli, Zahrahatun, Tercile, Karatepe, Ortaharap, Cinci, Faziliye, Şakuli, Seyitler, Ba’hamze kasabaları ve köyleri.

b. Kerkük Vilayeti;

Adıyla sanıyla Türk, suyu toprağıyla Türklük kokan bu şehir, Irak Türklerinin merkezi 'dir. Dibis, Yayçalı, Leylan, Beşir, Künbetler, Türalan, Tazehurmatu, Çardağlu, Tirkalan, Yahyava, Tirkeşan, Kızılyar, Ömermendan, Bılava, İlincak, İmam Zeynelabidin, Kadırkerem ve Tavuk.

c. Erbil Vilayeti;

Çok eski bir Türk yerleşim bölgesidir. 1168 yılında Muzaffereddin Gökbörü'nün hakimiyetine geçmiştir. Merkez Erbil 'dir. Türk kasaba ve köyleri: (1989 yılında Kerkük’den Erbil’e bağlanan) Altınköprü, Kamkuş, Kuştepe ve Köysancak.

d. Selahaddin Vilayeti;

İçinde Türk yerleşim bölgelerinin bulunduğu bir ildir. Saddam Hüseyin'in doğum yeri olan Tikrit bu ilin sınırları içindedir. Türkmenleri aşağılamak ve Türkmen yerleşim gölgelerini idari yönden zayıf düşürmek için 1976 yılında Kerkük'ün adı değiştirilmiş ve Tuzhurmatu ve Kifri ilçeleri Kerkük'ten koparılmış ve bu il oluşturulmuştur. Ayrıca yüzlerce Bayat Köyü de bu ilin sınırları içinde kalmıştır. Daha sonra Kifri ilçesi Süleymaniye iline bağlanmıştır. Merkezi Tikrit 'tir. Türk kasaba ve köyleri: Tuzhurmatu, Beyat, Kokuş, Hasadarlı, Şahseven, Elbuhasan, Biravuçlu, Muratlu, Abbud, Zenggülü, Aştöken, Birefekire, Tartan, Sendiç, Karatepe, Koruk, Çincal, Alisaray, Karahan (Celevia), Süleymanbeg, Amirli, Bostamlı.

e. Diyale Vilayeti;

Bu bölge Türkmen bölgesinin merkezlerinden birisidir. Merkezi Bakuba'dır. Türk kasaba ve köyleri: Hanekin, Zaviye, Mendeli, Kızılırbat, Mansuriye, Kazaniye, Şahraban, Karahan, Kozoniye ve Bedre.

Bu vilayetlerin hepsinde Türk yerleşim bölgeleri ve Türk ilçeleri bulunmaktadır. Görüldüğü gibi Irak Türkleri, daha çok ülkenin kuzey ve orta bölgelerinde yerleşmekte olup yukarıda belirtilen şehirler ile Bağdat kentine yayılmış durumdadırlar. Bağdat şehrinde özellikle Kazımiye semti başta olmak üzere 200.000'den fazla Irak Türkü bulunmaktadır.

Irak hükümeti açıktan devamlı Türkmen nüfusunu azaltmaya çalışmıştır. Dolaysıyla şimdiye kadar Türkmen nüfusunu belirten tarafsız bir sayım yapılmamıştır. 1957 yılında yapılıp sonuçları 1959’da açıklanan sayım da Iraktaki Türkmenlerin sayısını yaklaşık 567.000 kişiydi. Yani Irak’ın toplam sayısının yaklaşık %10’u idi. Ama Irak Hükümeti her türlü yolu deneyerek bu gerçeği saklamaya çalışmıştır.Irak'taki nüfus projeksiyonu 1921, 1926, 1947, 1957 ve 1965 yapılan sayımlarındaki oranlarla 1976 sayımında 11.505.000 iken 1988'de 18.100.000 olarak bulunmuştur. Bu sayımlardaki Irak etnik yapısı aşağıdaki şekilde ortaya çıkmıştır: