Mała encyklopedia kultury antycznej

Cosmus znany za czasów Marcjalisa sprze­dawca perfum.

Cossinii ród rzymski pochodzenia plebejskiego. 1. Lucius Cossinius, przyjaciel Cycerona i Attyka. 2. przyjaciel Nerona, zmarł wskutek pomyłki lekarza, który dał mu truciznę zamiast lekarstwa.

Cossura dziś Pantelleria; mała wysepka na Morzu Śródziemnym między Sycylią i Afryką.

Cossus jeden z przydomków używanych przez gens Cornelia (zob. Cornelii).

Cossutianus Capito senator rzymski, adwokat z czasów Klaudiusza i Nerona, legat w Cylicji, po powrocie z prowincji został oskarżony przez Petusa Trazeę o nadużycia i osądzony przez senat na podstawie lex repetundarum. W r. 62 odzyskał miejsce w senacie dzięki poparciu swe­go teścia, Tigellinusa, i oskarżył Petusa -o zdra­dę stanu. Gdy Petus został skazany, C. C. otrzymał od senatu wysoką nagrodę pieniężną.

Cossutius 1. architekt rzymski (II w. p.n.e.), który z inicjatywy króla Antiocha IV Epifanesa podjął budowę świątyni Zeusa Olimpijskiego w Atenach, rozpoczętą jeszcze za czasów Pizy-strata w drugiej poł. VI w. p.n.e. Prace zostały przerwane po śmierci Antiocha w r. 163 p.n.e., wznowił je dopiero Hadrian. W ruinach Olim-piejonu znaleziono inskrypcję z imieniem archi­tekta, pochodzącą zapewne z bazy jego posągu, wystawionego w czasach republikańskich. 2. Mar­cus C. Cerdo, wyzwoleniec niejakiego Marka C., rzeźbiarz rzymski z okresu wczesnego cesarstwa, znany z podpisów na dwu identycznych posą­gach młodzieńczego boga Pana, znalezionych w XVIII w. w Lanuwium, dziś przechowywa­nych w British Museum w Londynie, stanowią­cych kopie dzieła greckiego z V w. p.n.e. 3. Marcus C. Menelaus, rzeźbiarz rzymski, dzia­łający za czasów Tyberiusza, uczeń Stefanosa ze szkoły Pasitelesa; nawiązuje w swych dzie­łach do stylu sztuki attyckiej z IV w. p.n.e. (stele grobowe). Niektórzy badacze identyfikują Marka C. z rzeźbiarzem C. Cerdo.

Cothon kartagiński port wykuty w skale w pobliżu Adrumetum.

Cotta przydomek rodu Aureliuszów (zob. Amelii}.

Cottius imię dwu królów Ligurii, ojca i syna, z których pierwszy był przyjacielem Augusta;

po śmierci drugiego Neron terytorium jego państwa (tzw. Alpes Cottiae) przyłączył do im­perium rzymskiego.

cotula łac. (gr. kotyle) miara objętości płynów wynosząca ^ sextariusa. (Zob. miary objętości).

Crassicius gramatyk rzymski z czasów Au­gusta, komentator poematu Helwiusza Cynny o Smyrnie.

Crassus przydomek rodu Licyniuszów (zob. Licmii).

cratera fac. zlatynizowana forma wyrazu gr. kratw, oznaczająca: 1. naczynie do mieszania wina z wodą (zob. krater). 2. naczynie do oliwy. 3. wiadro do czerpania wody. 4. basen, do któ­rego wlewała się woda z fontanny.

crates (cratis) łac. plecionka z gałęzi używana przez wojsko rzymskie jako osłona przy forty­fikacjach.

Cremera rzeka w Etrurii, wpadająca do Tybru na północ od Rzymu, pod miastem Pidenae, w pobliżu miasta Weje.. Nad jej brzegiem odbyła się w r. 477 p.n.e. bitwa, w której poległo 300 członków rodu Fabiuszów, pokonanych przez Wejentów.

Cremona dziś Cremona; miasto w północnej Italii, nad Padem, ważna strażnica broniąca Italii przed Galami; posiadało od r. 214 prawa municypium; w r. 70 n.e. zostało zniszczone przez żołnierzy Wespazjana w czasie wojny z Witeliuszem.

Cremonis ługum dziś Gramont; przełęcz w Alpach Pennińskich, przez którą Hannibal przedostał się do Italii.

Cremutius Cordus

166

curatores

Cremutius Cordus (Aulus Cr. C.) historyk rzymski z czasów Tyberiusza, znany ze swej otwartości. Za wychwalanie obrońców republiki ściągnął na siebie nienawiść Sejana i gniew Tyberiusza, a chcąc uniknąć skazania popełnił samobójstwo przez zagłodzenie się. Dzieło jego o wojnach domowych zostało spalone przez edylów, do naszych czasów zachowały się nie­liczne fragmenty cytowane przez Senekę w Sua-sorise.

crepida łac. sandał, obuwie greckie składające się z podeszwy przymocowanej do nogi rzemie­niami.

crepondia łac. różne małe przedmioty (np. w kształcie zwierząt, mieczyków, toporków) wykonane ze szlachetnych metali, kości słonio­wej itp., które noszono przy sobie dla odwró­cenia uroku. Nazwa pochodzi od grzechotania (crepare grzechotać), które wydawały przy po­ruszaniu. W komedii chętnie wykorzystywane w motywie rozpoznania zaginionych dzieci.

Cretfcns przydomek zdobywcy Krety, Kwintusa Cecyliusza Metellusa (zob. Caecilit 8).

Crispus (Flmius lultus C.) syn Konstantyna W., oczerniony prawdopodobnie przez zakochaną w nim macochę, Faustę, został otruty z rozkazu ojca w r. 326, zanim jeszcze ukończył 20-ty rok życia.

Crispus zob. Sallustius.

Croton, Crotona zob. Kroton.

crustae tac. 1. płaskorzeźby lub ozdobne wytłoczenia na drobnych dziełach sztuki, np. na naczyniach do picia. 2. płytki marmurowe, którymi wykładano podłogi i ściany, elementy mozaiki, inkrustacji, dekoracji stiukowej.

Crustnmeria (także Crustumerium) starożytne miasto Sabinów w górach, w pobliżu Allii.

cnnc tac. krzyż 1. słup, do którego przywiązy­wano skazańca dla odbycia każni. Częściej jednak zamiast zwykłego słupa stosowano rodzaj szu­bienicy, do której boków przywiązywano lub przybijano ręce skazańca. Z czasem c. przybrał formę litery T, a po obniżeniu poprzeczki otrzy­mał . kształt dzisiejszego krzyża. 2. termin c. oznacza również karę śmierci przez ukrzyżowa­nie. Wywodzi się ona ze Wschodu; w Rzymie przyjęła się jako najhaniebniejszy i najokrutniej-szy rodzaj śmierci. Wymierzano ją niewolnikom, "•'cokrajowcom a także i obywatelom z kategorii humiliores za bandytyzm, piractwo, dezercję, gwałt, rozruchy uliczne itp. Po otrzymaniu

chłosty skazany zanosił krzyż na miejsce strace­nia, po czym zostawał nań wciągnięty za pomocą lin i przywiązywany; nogi i ręce przybijano mu wielkimi gwoździami. Od czasów Konstan­tyna W., kiedy krzyż jako symbol męki Chrystusa został oficjalnie uznany przez państwo, karę ukrzyżowania zamieniono na powieszenie.

cubicularius łac. niewolnik przeznaczony do osobistych posług pana.

cubitus (cubitum) łac. odległość od łokcia do końca środkowego palca, łokieć, rzymska miara długości — 0,444 m. Zob. miary dlugo&cl.

Culex (łac. komar) tytuł krótkiego utworu epickiego, przypisywanego z wielkim prawdopo­dobieństwem młodemu Wergiliuszowi.

Camae (łac.; gr. Kyme) miasto w Kampanii, na stromym wzgórzu Gaurus, najstarsza kolonia grecka w Italii, założona ok. r. 1050 p.n.e. przez wychodźców z Kyme w Bolidzie. Miasto niezwy­kle bogate dzięki stosunkom handlowo-morskim, stało się wkrótce metropolią innych kolonii:

Dikajarchia, Palajopolis, Neapolis i Zankle (późniejsza Messana) na Sycylii. Broniło się skutecznie przeciw atakom Etrusków i Umbrów, w r. 474 p.n.e. odniosło zwycięstwo nad Etruskami dzięki pomocy Hierona z Syrakuz. Tutaj, u tyrana Aristodemosa, miał się schronić Tarkwiniusz Pyszny po wygnaniu z Rzymu. W r. 428 p.n.e. zostało zdobyte i zniszczone przez Samnitów, w r. 338 p.n.e. dostało się pod panowanie Rzymu, któremu dochowało wierności w czasie drugiej wojny punickiej i podczas wojny ze sprzymie­rzeńcami. Kwitnął w mieście przemysł ceramiczny, wyrabiano sieci rybackie. Zachowały się ruiny świątyni Apollina na Akropolis oraz podziemny tunel długości ok. l km, pozostałość budowli rzymskiej z pierwszych lat cesarstwa, łączącej C. z jeziorem Avemus. C. było siedzibą słynnej Sybilli Kumańskiej.

Cunctator zob. Fobii 7.

Cupido zob. Kupido.

cupressus zob. cyprys.

curatores łac. 1. nadzwyczajni pomocniczy urzędnicy, sprawujący pieczę nad sprawami, dla których zostali specjalnie powołani. W czasach cesarstwa stanowisko c. należało do zwyczajnych i stałych. Powoływano kuratorów wodocią­gów c. aquarum, rozdziału zboża c. frumenti, robót publicznych c. operum publicorum, dróg c. viarum i in. 2. w niektórych stowarzyszeniach c. nazywano członków zarządu.

Cures

167

Cures dziś Arci w pobliżu Correse; starożytna stolica Sabinów, ojczyzna Tytusa Tacjusza i Numy; wg podania, po połączeniu się z Sabinami Rzymianie od nazwy tego miasta mieli otrzy­mać nazwę Qufrites.

curia łac. 1. najstarsza jednostka podziału ludu rzymskiego. Początkowo było 30 kurii;

10 kurii stanowiło większą jednostkę, zwaną tribus. 2. budynek zgromadzeń publicznych w Rzymie. 3. budynek senatu, tzw. Curia Hostiiia, w najstarszej części Forum Romanum, zw. Coml-tiwn; był on wielokrotnie od- i przebudowywa­ny. W r. 44 Cezar zaczął budować nowy gmach, dokończony przez triumwirów po jego śmierci i nazwany Curia lulta. Stary gmach został opusz­czony i zniszczony. 4. Curia Pompeia, zbudowana przez Pompejusza; odbywały się tu obrady senatu aż do chwili, kiedy w Idy marcowe r. 44 p.n.e. u stóp posągu Pompejusza zamordowano Cezara. 5. Curia Calabra, budynek na Kapitelu, w którym po każdym nowiu księżyca ogłaszano ludowi ważne daty kalendarza. 6. c. oznaczała również skład senatu prowincjonalnych miast rzymskich i budynek, w którym się odbywały posiedzenia.

Curiatii Kuriacjusze, albański ród patrycju-szowski, przyjęty do senatu rzymskiego po­dobno za panowania Tullusa HostiUusza. Trzej bliźniaczy bracia z tego rodu mieli stoczyć walkę z Horacjuszami i podobno wszyscy trzej zginęli.

Curii Kuriusze, ród rzymski pochodzenia plebejskiego. 1. Manius Curius Dentatus, homo mvus, zaczął karierę od urzędu trybuna ludo­wego. W r. 290 p.n.e. jako konsul pokonał Samnitów i Sabinów, a w r. 275 pod Benewen-tum odniósł zwycięstwo nad Pyrrusem. Zmarł w r. 272 jako cenzor. Jego dzielność, uczciwość i bezinteresowność stały się przysłowiowe. 2. Ma­muś C., znany z procesu o spadek w r. 91 p.n.e.

3. Manius C; przyjaciel Cycerona i Attyka.

4. Qulntus C., uczestnik spisku Katyliny, z któ­rego jednak wycofał się i zdradził plany ów­czesnemu konsulowi, Cyceronowi, za pośred­nictwem swej kochanki, Pulwii.

curio łac. przewodniczący kurii, mający w swej pieczy święte obrządki, przy których dopełnie­niu asystował kapłan, flamen curialis. Na czele grona przewodniczących kurii stal obieralny c. maximus.

Curio przydomek rodu Skriboniuszów (zob. Scribomi).

cuma łac. 1. wóz o dwu kołach, zamknięty od przodu i boków, otwarty od tyłu, o dwu miejscach: stojącym dla woźnicy i siedzącym dla podróżnego. 2. kryty powóz, zwany c. ar-cuatus od sklepienia w kształcie łuku, na którym rozpinano sukno. Używany był przez flaminów. 3. wóz wojenny zwany c. falcatus, zaopatrzony w tnące żelazne ostrza lub kosy, falces, przymo­cowane do końców dyszla i osi. Wozów tego typu używali barbarzyńcy. 4. wóz, którym jechał triumfator, c. triumphalis, kolisty, pozła­cany, zdobiony kością słoniową, zamknięty ze wszystkich czterech stron i zaprzężony w cztery białe konie.

cursor łac. niewolnik, który biegł przed powo­zem lub lektyką swego pana.

Corsor przydomek rodu Papiriuszów (zob. Papirll).

Curtii Kurejusze, ród rzymski pochodzenia sabińskiego. 1. Mettius Curtlus Sabinus, •wg le­gendy współczesny Romulusa, walczył z Rzymia­nami broniąc porywanych Sabinek. 2. Marcus C., legendarny bohater, który w r. 362 p.n.e. dla uratowania Rzymu od klęski miał się rzucić do przepaści na Forum rzymskim. Postać wy­myślona zapewne dla objaśnienia nazwy studni na Forum zwanej lacus Curtius. 3. Marcus C. Postumus, gorący zwolennik Cezara w czasie wojny domowej. 4. C. Nikias, Grek z Kos, przyjaciel Cycerona; autor uczonego komentarza do utworów Lucyliusza. 5. Quintus C. Rufus, historyk z okresu wczesnego cesarstwa, autor dzieła historycznego o charakterze romanso­wym pt. Historiarwn Alexandri Magni libri X, po części zachowanego.

curulis zob. edyl, magistratus.

custodia łac. 1. straże wojskowe, warta, poste­runek, jak również miejsce, gdzie stoją warty. 2. c. publica więzienie; c. libera oznacza areszt domowy u człowieka, który osobiście odpowiada za więźnia.

Cutiiiae Aquae dziś Contigliano; starożytne miasto Sabinów na wschód od Reate, nad je­ziorem tej samsj nazwy (dziś Lago di Contigliano), którego wody uchodziły za lecznicze. W po­bliżu znajdowała się willa Wespazjana, w której umarł.

cyathus łac. (gr. kfathoś) 1. kubek, kielich używany przez Rzymian do picia wina. 2. duża łyżka, którą czerpano wino z krateru i rozle­wano do kubków.

Cybulski Stefan

168

Cylicja

Cybulski Stefan (l 858-l 93?) pedagog, autor wielu podręczników szkolnych i artykułów z dziedziny dydaktyki filologii klasycznej, pro­wadzący wykłady języka greckiego i dydaktyki filologii klasycznej na Uniwersytecie War­szawskim, znawca muzyki antycznej i kultury materialnej świata starożytnego. Wydał m. in. tablice ilustrujące życie starożytne wraz z tek­stem objaśniającym pt. Tabulae quibus antiguita-tes Graecae et JRomame illustrantur.

.Cyceron zob. Cicero.

cycmis łac. łabędź, ptak poświęcony Apollinowi. W mitologii łabędzie stanowiły także zaprzęg rydwanu Wenus.

Cycnus mit. zob. Kyknos.

Cyklady (gr. Kykitides, łac. Cyclades) grupa wysp na Morzu Egejskim między Peloponezem a Sporadami, otaczających wieńcem (gr. kyklos krąg) położoną w centrum wyspę Delos. Do C. zaliczano: Delos, Keos, Kythnos, Serifos, Melos, Sifnos, Kimolos, Paros, Naksos, Syros, Mykonos, Tenos, Andros, Rhenea, niekiedy wliczano też do nich Prepesinthos, Oliaros i Gyaros. C. uła­twiały żeglugę z Grecji do Azji Mn. dzięki małej odległości poszczególnych wysp od siebie.

cykliczni poeci wg objaśnienia starożytnych scholiów, „cyklikami nazywają się poeci, którzy dokoła Iliady spisali to, co było przed nią, albo to, co było potem, poza samymi poematami Homera". Określenia tego nie należy brać do­słownie: cyklicy czerpali z tych samych podań bohaterskich co Homer, ale rozwijali inne tematy. Dlatego ich utwory były niejednokrotnie obja­śnieniem lub uzupełnieniem dzieł Homera. Do poetów cyklicznych należeli: 1. Stasinos z Cypru, napisał Kypria (Opowieści cypryjskie);

zob. Stasinos. 2. Arktinos z Miletu, najstarszy ze znanych nam poetów, autor Ajthiopis (Etio-pidy) opisującej zdarzenia, które miały miejsce w Troi po pogrzebie Hektora: przybycie królowej Amazonek Pentesilei na pomoc Priamowi i jej śmierć z ręki Achillesa; następnie przybycie Memnona, króla Etiopów, który wkrótce potem podzielił los Pentesilei, wreszcie (w poemacie Iliu persis Zburzenie Uionu) zdobycie Troi za pomocą drewnianego konia. 3. Lesches z Pyrry, autor Malej Iliady. 4. Hagias z Trojzenu, autoi Nostoj (Powroty), w których opowiada o powro­tach różnych bohaterów trojańskich do oj­czyzny. 5. Eumelos z Koryntu, miał napisać poemat o podobnej treści, Nostoj. 6. Eugammon

z Kyreny, autor Telefonii. Wszystkie omówione dotąd poematy epiczne należą do tzw. cyklu trojańskiego i są najbardziej zbliżone do Iliady i Odysei. Oprócz nich istniały inne cykle, z któ­rych najlepiej znany jest cykl tebański. Obejmo­wał on 3 eposy: a) Ojdipodia (Edypodia)— historia Edypa; b) Tebaida—wyprawa Siedmiu. przeciw Tebom; c) Wyprawa Amfiaraosa; d) Epi­goni — wyprawa synów Siedmiu Wodzów na Teby, uwieńczona ich zwycięstwem. Trzeci cykl stanowią poematy ó czynach Heraklesa: o zdo­byciu Ojchalii i porwaniu pięknej królewny loli. Istniał też cykl poematów związanych z wy­prawą Argonautów po Złote Runo oraz poematy opiewające czyny bohaterów poszczególnych krain Grecji. Z poematów cyklicznych zachowały się jedynie nieliczne fragmenty.

cyklopi (gr. Kyklopes, łac. Cyclopes) mit. plemię olbrzymów trudniących się pasterstwem i budową olbrzymich murów, zwanych od nich cyklopimi. Wg poetów byli to pierwsi miesz­kańcy Sycylii. Wyobrażano ich jako olbrzymów z jednym okiem pośrodku czoła. Pracowali oni w kuźni Hefajstosa i wytwarzali pioruny dla Zeusa. Najważniejsi z nich to: Brontes (grzmot) Steropes (błyskawica) i Arges (piorun);

najokrutniejszy był Polifem. Ponieważ od ich piorunu zginął Asklepios, Apollo, jego ojciec, pozabijał c. strzałami ze swego łuku.

Cylicja (łac. Ciiicia, gr. Kilikfa) kraj w po-łudniowo-wschodniej części Azji Mniejszej, na południe od Kappadocji i Likii. Zachodnią część C. stanowiła C. Trachea, górzysty pół­wysep naprzeciw Cypru, wschodnią — C. Pedias, obejmująca wschodnie obszary aż po rzekę Lamos. Ważniejsze miasta: Korakesion (dziś Alaja), siedziba piratów; Hamaria, która dostarczała cedrów na budowę okrętów, Selinunt (dziś Selindi), Anemurion, Seleukeja, Kelenderis, miasta portowe. Mieszkańcy zaj­mowali się handlem morskim i uprawiali pi­ractwo. C. podbita przez Persów, weszła w skład ich państwa jako satrapia, wraz z Kappadocją i Kommagene, potem przechodziła kolejno pod władzę Aleksandra Wielkiego, Seleukidów, Lagidów, wreszcie dostała się pod panowanie Rzymian. W r. 64 p.n.e. została włączona do państwa rzymskiego jako prowincja. W latach 52-50 p.n.e. namiestnikiem jej jako prokonsul był Cycero. W okresie wojen domowych w Rzymie C. rozpadła się na szereg państw zależnych

cymbałom

169

Cyrena

od Rzymu. Od czasów Hadriana była prowincją cesarską. Słynęła z uprawy zboża, winnej lato­rośli, drzew oliwnych oraz z hodowli kóz, z któ­rych skór wyrabiano tuniki cylicyjskie.

cymbalum łac. (gr. kymbalon) starożytny instrument muzyczny perkusyjny, pochodzenia wschodniego, składający się z dwu jednakowych metalowych półkul wydrążonych dla akustyki i opatrzonych dokoła szerszym lub węższym płaskim brzegiem. Wydobywano dźwięk uderza­jąc półkulami jedną o drugą. Każda z półkul zakończona była pierścieniem służącym do trzymania instrumentu. C. używany był w ce­remoniach religijnych ku czci Dionizosa i Kybeli oraz przy tańcu. Kilka par c. znajduje się w Metropolitan Museum w New Yorku oraz w pa­ryskim Luwrze. Przedstawienia ich spotyka się często na sarkofagach rzymskich, na freskach i mozaikach, w scenach bakchicznych. Błędne jest identyfikowanie c. z cymbałami, które są instrumentem strunowym.

Cymbrowie (Cimbri) plemię germańskie za­mieszkujące północną część Germanii, tzw. Chersonez Cymbryjski (Jutlandię); zrujnowani przez wylewy morza udali się wraz z Teuto-nami i Ambronami na południe, szukając do­godnych terenów. Od r. 113 p.n.e., kiedy rozbili armię rzymską pod Noreją, zadali Rzymianom szereg klęsk. Wreszcie pokonał ich Mariusz pod Wercelle w r. 101 p.n.e.

Cynuneryjczycy zob. Kimmeryjczycy.

Cyncynat zob. Cincinnatus.

Cyneasz zob. Kineas z Tesalii.

cynicy (gr. kynikój) szkoła filozoficzna zało­żona przez Antystenesa i prowadzona dalej przez jego ucznia, Diogenesa z Synopy. Antystenes głosił, że prawdziwą niezależność od losu może dać jedynie cnota, polegająca na życiu zgodnym z naturą. Jedynym dobrem jest cnota, a więc obojętne są wolność i niewola, bogactwo i ubóstwo, obojętna jest też wiedza. Filozofia cy-nicka była próbą ucieczki od smutnej rzeczy­wistości ówczesnej (IV w. p.n.e.) i protestem przeciw ówczesnym stosunkom społecznym.

Cynna zob. Cornelii; Helvii.

Cypr (gr. Kypros, łac. Cyprus) wyspa we wschodniej części Morza Śródziemnego, na po­łudnie od Cylicji i na zachód od Syrii, zalesiona i górzysta, z wyjątkiem części wschodniej, bogata w złoża miedzi, złota, srebra i drogich kamieni, rodząca w obfitości wino, oliwki, figi, miód

i kwiaty. Według legendy miała się tu narodzić Afrodyta, stąd jej przydomek Kypris. Wspaniała jej świątynia znajdowała się w mieście Pafos. Najstarszymi mieszkańcami C. mieli być Feni­cjanie, później zakładali kolonie Grecy jońscy, w połowie VI w. p.n.e. zdobył wyspę król egipski Amasis, potem zajęli ją Persowie, Wielokrotnie C. starał się uwolnić od panowania perskiego:

w czasie powstania Greków jońskich w r. 510 p.n.e., w czasie wojen perskich w latach 490-474, wreszcie w r. 449 za panowania Euagorosa C. odzyskał niepodległość. W r. 387 p.n.e., po zawarciu pokoju Antalkidasa, C. przeszedł znowu pod panowanie perskie. Po bitwie pod Issos (r. 333 p.n.e.) wyspa przechodzi pod władzę Aleksandra Wielkiego i jego następców, w r. 58 p.n.e. staje się prowincją rzymską najpierw pretorską, w r. 27 n.e. cesarską, potem sena­torską, ze stolicą Pafos. W r. 115 Żydzi podnieś­li bunt i wymordowali 24 000 ludzi, za co zostali wygnani z wyspy. Ruiny z epoki prahelleńskiej i helleńskiej świadczą o wspaniałym rozkwicie sztuki na C. i o silnych wpływach wschodnich. Najpiękniejsze zabytki zachowały się z epoki minojsko-mykeńskiej w postaci broni, naczyń ceramicznych, przedmiotów ze złota, kości słoniowej, szkła i emalii. Dialekt cypryjski był dialektem greckim najbliższym pamfilijskiemu i spokrewnionym z arkadyjskim. W okresie archaicznym rozwinęło się na C. pismo sylabiczne, wykazujące pokrewieństwo z kreteńskim pis­mem linearnym i zupełnie różne od literowego pisma fenickiego. Było ono używane na wyspie aż do w. V p.n.e., kiedy weszło w użycie pismo ogólnogreckie.

Cyprian (Caecilius Thascius Cyprianus) z Afryki urodzony ok. r. 200, pochodził z zamożnej rodziny pogańskiej; przeszedł na wiarę chrześci­jańską i otrzymał wysokie godności w kościele (biskupstwo Kartaginy). Dał się również poznać z działalności literackiej. Zginął śmiercią mę­czeńską w r. 258 podczas prześladowania chrześ­cijan za cesarza Waleriana. Zachowało się kilka­naście jego traktatów na tematy religijne oraz listy, ważne dla poznania stosunków z okresu wczesnego chrześcijaństwa i prześladowania chrześcijan.

cyprys (ac. cupressus) drzewo żałobne po­święcone Plutonowi, które Rzymianie zasa­dzali nad grobami swoich bliskich.

Cyrena zob. Kyrene.

cyrenejska szkoła

170

czerwonofigurowy styl

cyrenejska szkoła założona przez Arystypa z Kyreny, reprezentuje kierunek filozofa zwany hedonizmem (hedonś rozkosz). W etyce cyrenaicy głosili pogląd, że celem wszelkiej aktyw­ności człowieka jest zdobycie przyjemności;

należy jednak dążyć jedynie do takiej przyjem­ności, która w następstwie nie powoduje cier­pienia. Można i należy być szczęśliwym, ale trzeba we wszelkich okolicznościach być panem samego siebie. W rezultacie bietechnika cyrenaików polegała na zredukowaniu do mirri-mum kontaktu ze światem zewnętrznym. Głów­nymi przedstawicielami tej szkoły, obok jej założyciela Arystypa, byli jego uczniowie: Teodo-ros i Hcgesias.