Mała encyklopedia kultury antycznej

Herodikos z Babilonu (II/I w. p.n.e.) filozof grecki pracujący w Bibliotece Pergameńskiej, przeciwnik Aleksandryjczyków, w pismach wy­stępował ostro przeciw poglądom Sokratesa i Platona.

Herodoros z Heraklei (V w. p.n.e.), mitograf, autor dzieła o Heraklesie i Argonautach o cha­rakterze powieściowym. Zachowane fragmenty.

Herodot (Herodotos) s. Halikarnasu (ok. r. 489 •ok. 425 p.n.e.), historyk grecki, uwa­żany za ojca historiografii, w przeciwstawieniu do logografów (kronikarzy), autor historii wojen grecko-perskich. Porzuciwszy swe miasto ro­dzinne z powodu zamieszek wewnętrznych, przebywał przez pewiąn częs na Samos, potem odbył szereg podróży po Egipcie, Babilonii,

Herofilos z Chaikedonu

317

Herse

Syrii, Azji Mn. i Scytii, zbierając ogromny ma­teriał etnograficzny, geograficzny i historyczny;

w r. 445 p.n.e. osiadł w Atenach, w r. 443 uczest­niczył w założeniu kolonii attyckiej Turioj w pd. Italii, gdzie zmarł. Opracowując zebrany ma­teriał skoncentrował tuźne epizody i opowiadania dokoła odwiecznego sporu między Europą i Azją, którego ostatnim za jego życia ogniwem były wojny perskie. H. nie uprawiał jednak jeszcze krytyki historycznej, jak młodszy od niego o 25 lat Tukidydes, jakkolwiek nieraz powąt­piewał o prawdziwości podawanych przez siebie wiadomości. W historii widział spełnianie się sprawiedliwości bożej, która za dobro nagradza, a za zło karze. Nie wątpił w ingerencję bogów, w prawdziwość przepowiedni i snów, za pomocą których bóstwo ostrzega człowieka i objawia mu przyszłość. Dzieło H. uczeni aleksandryjscy po­dzielili na 9 ksiąg, oznaczając je imionami muz. Napisane dialektem nowojońskim, odznacza się ono wielkimi walorami stylu, ogromnym wdzię­kiem, żywością i plastycznością opowiadania, doskonałą charakterystyką występujących osób;

słusznie więc zostało uznane za pierwsze arcy­dzieło literackiej prozy greckiej.

Herofilos z Chaikedoou (IV w. p.n.e.), jeden z najsłynniejszych lekarzy starożytności, uczeń Praksagorasa, zwolennik teorii Hippokratesa;

był jednocześnie wybitnym praktykiem i teore­tykiem medycyny. Szczególnie interesował się anatomią i pierwszy potraktował ją jako dyscy­plinę naukową; odkrył i pierwszy opisał system nerwowy. Prowadził badania anatomii oka, wą­troby i mózgu, był również twórcą nauki o pulsie. Z pism jego, obejmujących różne dziedziny me­dycyny, zachowały się jedynie drobne fragmenty.

herold zob. keryks.

Heron z Aleksandrii (r. 150-100 p.n.e.) ma­tematyk grecki, uczeń Ktesibiosa, jeden z naj­większych fizyków, mechaników i wynalazców starożytności. Znane są jego dzieła: PneumatikS (Pneumatyka), w którym podaje opis 78 przyrzą­dów wprawianych w ruch działaniem ogrzewa­nego powietrza, oraz Katoptra (Zwierciadła), w którym wykłada prawa odbicia światła; po­nadto zachowały się fragmenty jego pism. z dzie­dziny geometrii. Do znanych wynalazków H. należą: tzw. bania H., czyli prototyp turbiny parowej, hodometr, tj. drogomierz wskazujący ilość przebytych przez jadący wóz stadiów, pre­cyzyjne narzędzia niwelacyjne i in. Jednakże te wynalazki nie znalazły zastosowania w produkcji

i nie odegrały żadnej roli w postępie technicznym gospodarki antycznej wobec jej oparcia na pracy niewolniczej. Inne wynalazki, opisane przez H., jak: teatr automatyczny wystawiający pięcioak­tową sztukę, dzbanki dostarczające automatycz­nie różnych napojów, wodotryski ze śpiewającymi ptaszkami, figurki przeznaczone dla świątyni, które pod działaniem powietrza ogrzewającego się od ognia na ołtarzu tańczyły i wylewały wino na ofiarę — można wraz z Witruwiuszem uznać raczej za zabawki, nie mające praktycznego znaczenia.

Herondas z Kos (III w. p.n.e.) poeta grecki, którego mimijamby, tzn. naturalistyczne scenki z życia miejskiego znaleziono w r. 1891 w Egip­cie, w papirusie pochodzącym z II w. p.n.e. Jest ich 8; widać w nich wyraźny 'wpływ Hipponaksa zarówno w ujęciu postaci, jak i w wyborze miary wierszowej, tzw. cholijambu, czyli kulawego jambu. Przewija się w tych mimijambach szereg trafnie uchwyconych postaci, jak właściciel war­sztatu szewskiego, właściciel domu publicznego, swatka, nauczyciel, matka krnąbrnego syna, okrutna lecz zakochana w swym niewolniku pani i w. in. Naturalizm H. jest raczej powierz­chowny.

Heroopolis miasto w Dolnym Egipcie nad Sinus Heroopoliticus, ważny punkt strategiczny i handlowy.

heros {gr. bohater) zwykle potomek boga i śmiertelnej matki i przez to pośrednik w sto­sunkach między bogami a ludźmi, odznaczający się Siłą i dzielnością, dokonywający sławnych czynów, najczęściej dla dobra ludzi. H. tępili groźne potwory, uśmiercali zbrodniarzy, zakła­dali miasta, opiekowali się rodami królów i książąt itd. Po śmierci byli czczeni jak bóstwa. Do najsławniejszych h. opiewanych przez poetów należeli: Bellerofont, Herakles, Jazon, Orfeusz, Perseusz, Kastor i Polideukes, Kadmos i in. Na ich grobach wznoszono ołtarze, kurhany' i świątynie, składano im ofiary z krwi, mleka i miodu i wierzono, że w zamian opiekują się oni swymi czcicielami w czasie wojny, zarazy i innych niebezpieczeństw.

Herostratos szewc z Efezu, który dla zdobycia sławy spalił w r. 356 p.n.e. wspaniałą świątynię Artemidy w Efezie uważaną za jeden z siedmiu cudów świata, za co został ukarany śmiercią. Tradycja mówiła, że tej samej nocy urodził się Aleksander W.

Herse mit. córka króla Aten, Kekropsa,

HersiUa

318

Hezjod

siostra Aglauros, kochanka Hennesa, któremu urodziła syna Kefalosa.

Hersilia mit. córka króla Sabinów Tacjusza, porwana przez Romulusa w noc porwania Sa-binek i poślubiona przez niego; pośredniczyła w zawarciu zgody między Rzymianami a Sabi­nami. Po śmierci czczona była jako Hora Quirini.

Herulowie (Heruli) szczep germański, pier­wotnie osiadły w Skandynawii, skąd wywędrował i podzielił się na 2 grupy: wschodnich i zachod­nich H. W V w. n.e. stanowili znaczny procent w wojsku zachodnio-rzymskim. W r. 476 n.c. wódz H. Odoaker został przez wojsko rzymskie, składające się w ogromnej większości z Germa­nów i H., obwołany cesarzem, zmusił do ustą­pienia Romulusa Augustulusa i sam zajął tron. Hegemonia H. w Italii została obalona w r. 493 n.e. przez Ostrogotów pod wodzą Teodoryka.

Herosci, Heruskowie zob. Cheruskowie.

Hesiodos zob. Hezjod.

Hesione zob. Hezjone.

•Hesperia nazwa krajów położonych na za­chodzie (gr. hźsperos wieczór), u Greków ozna­czała zwykle Italię, u ludów latyńskich Hisz­panię.

Hesperydy (Hesperides) córki Erebu i Nocy, wg innych wersji — córki Atlasa i Nocy, strze­gące w ogrodach położonych na zachodnich krańcach świata złotych jabłek, które bogini Hera otrzymała w podarunku ślubnym od Gai. Zdobycie złotych jabłek było jedną z dwunastu prac Heraklesa.

Hestia mit. córka Kronosa i Rei, siostra Zeusa i Hery, identyfikowana przez Rzymian z Westą. Chcieli ją poślubić Posejdon i Apollo, bogini jednak postanowiła zachować dziewictwo, za co Zeus obdarzył ją szczególnymi łaskami;

jej imienia wzywano na początku i na końcu każdej modlitwy, strzegła też dochowywania przysiąg i była opiekunką ogniska domowego. Jej oddawano w opiekę dziecko piątego dnia po urodzeniu, obnosząc je dokoła ogniska; czuwała nad sierotami, opiekowała się podróżnymi, a zwłaszcza nowo założonymi rodzinami; pło­mieniem z jej świętego ognia matka panny mło­dej zapalała ognisko w nowym domu. W każdym mieście w prytanejonie płonęło święte ognisko H;

a wyprawiający się w celu założenia kolonii zabierali z niego płomień dla podtrzymania łączności z ojczyzną. Boginię rzadko przedsta­wiano w rzeźbie, ponieważ symbolem jej był płomień świętego ogniska.

Hestiajotis póhiocno-zachodnia część Tesalii, granicząca na zachodzie z Epirem, na północy z Macedonią, na wschodzie z Pelasgiotis.

hestiasis (gr. hestlasis) uczta, którą wydawał w Atenach w czasie pewnych świąt, zwłaszcza w czasie Dionizjów i Panatenajów, zamożny obywatel ateński dla członków swej fyli; liczba biesiadników dochodziła do 2000. Uczty takie odbywały się również na koszt państwa, od IV w. p.n.e. były bardzo wystawne i połączone z za­bawami, co nadmiernie obciążało budżet pań­stwowy; występował przeciw temu Demostenes, dążąc do ograniczenia h. lub skasowania przy­najmniej na okres, gdy ojczyzna znajdowała się w niebezpieczeństwie.

hetajrie (gr. hetajrfaj) związki towarzyszy (hetójros) zakładane dla celów religijnych lub politycznych odgrywające dużą rolę w życiu miasta-państwa; wpływały na przebieg wybo­rów lub nawet dążyły do zdobycia władzy drogą przewrotu. W Atenach istniało wiele takich związków, założonych przez arystokratów dla obalenia demokracji; w r. 403 p.n.e. wydano zakaz tworzenia ich, lecz w IV w. pn..e. utrzy­mywały się one nadal, o czym świadczą liczne procesy i wyroki skazujące na wygnanie obywa­teli ateńskich za przynależność do h.

hetera (gr. hetójra towarzyszka, przyjaciółka) w pierwszym znaczeniu—niewolnica w do­mach publicznych, później również wolna ko­bieta trudniąca się prostytucją. W czasach hel­lenistycznych h. odznaczały się dużą kulturą i wykształceniem, były przyjaciółkami wybit­nych ludzi (Fryne i Glikera w Atenach, dwie Laidy w Koryncie itd.).

henreka (gr. znalazłem!) tak miał zawołać Archimedes, gdy wykrył podstawowe prawo hydrostatyki. Wg jednej wersji Archimedes od­krył to prawo w czasie kąpieli i z okrzykiem heurekal wybiegł nagi na ulicę; wg innej wersji (podanej przez Witruwiusza) odkrył je szukając sposobu na oznaczenie wartości złota w wieńcu sporządzonym dla króla Syrakuz HieronaII przez złotnika, którego uczciwość była podawana w wątpliwość.

Hezjod (Hesiodos) z Askry w Beocji, (VIII/ /VII w. p.n.e.), najstarszy po Homerze poeta grecki, z pochodzenia zubożały chłop, twórca trzech nowych gatunków eposu: kosmogonicz-nego, genealogicznego i dydaktycznego. W poe­macie kosmogonicznym Theogonia opowiadał o powstaniu bogów, świata i ludzi, o walkach

Hez)ooe

319

hiatus

bogów z tytanami i gigantami i o zwycięstwie nowej religii, religii Zeusa. W eposie genealogicz­nym Eoiaj (Katalog niewiast'; zachowane tylko fragmenty) przedstawił początki rodów, których protoplastami byli bogowie i śmiertelne niewiasty. Ten gatunek eposu znalazł zwolenników wśród arystokracji, która wywodziła swoje rody od potomków bogów zrodzonych ze śmiertelnych kobiet; toteż wiele tego rodzaju utworów, naśla­dujących H. powstało w okresie rządów arysto­kracji, w VII i VI w. W poemacie dydaktycznym pt. Erga kaj hemeraj (Prace i dnie) zawierającym rady i wskazówki dla rolników, poeta po raz pierwszy czerpał z własnego życia i doświadcze­nia i głosił nie prawdę tradycyjną, lecz sobie współczesną i przez siebie przeżytą. Dlatego ten utwór H. ma największe znaczenie w jego twór­czości. Ma on za tło osobistą krzywdę autora, którego pokrzywdzili przy podziale ziemi prze­kupni sędziowie arystokratyczni. Poemat ten zawiera sporo tradycyjnej mądrości chłopskiej, jest zbiorem rad i wskazówek z czasów kryzysu rolnego wywołanego rozpadem ustroju rodo­wego, rad mających ulżyć doli małorolnego chłopa i zapobiec procesowi tworzenia się gospo­darstw karłowatych. Doszły więc tu do głosu narastające sprzeczności pomiędzy próżniaczą i niesprawiedliwie rządzącą arystokracją a uciska­nym i wyzyskiwanym ludem. Rzucając hasło: nie praca jest hańbą, hańbą próżnowanie, był H. pierwszym piewcą pracy, w czym również prze­ciwstawił się ideałom Homera. Posługiwał się wierszem, językiem i stylem Homera, lecz pod względem artystycznym znacznie mu ustępował. Już starożytni krytycy zdawali sobie z tego spra­wę, lecz cenili H. za wychowawczą wartość jego poematów, podkreślając, że większą ma zasługę ten, kto nawołuje do pracy na roli i do pokoju, niż ten, kto wysławia wojny i bitwy. Ten sąd znalazł wyraz w anonimowym Sporze Homera z Hezjodem, który powstał prawdopodobnie w V w., a który znamy z fragmentu papiruso­wego z III w. p.n.e. i z późnej redakcji z II w. n.e.

Hezjone (Hesione) mit. córka króla Troi, Laomedona, siostra, Priama. Na żądanie wy­roczni została przykuta do skały i oddana na pożarcie potworowi morskiemu, aby ułagodzić gniew Apollina i Posejdona, którym Laomedon nie wypłacił obiecanej nagrody za wybudowanie Troi. Herakles przyrzekł uratować H. pod wa­runkiem, że dostanie za to konie, które Laome­don otrzymał od Zeusa. Kiedy jednak Laomedon

nie spełnił przyrzeczenia, Herakles zdobył Troję, zabił wiarołomnego króla i oddał H. za żonę Telamonowi. H. była matką Teukrosa.

HezycUusz (Hesychios) 1. H. 2 Aleksandrii, gramatyk grecki z V w. n.e., autor słownika języka greckiego (opartego na wcześniejszym słowniku Diogeniana), dochowanego do naszych czasów w postaci skażonej i skróconej. Słownik H. stanowi ważne źródło do badań nad językiem greckim, a wartość jego pogłębiają archeolo­giczne i literackie informacje zaczerpnięte z nie zachowanych dzieł pisarzy wcześniejszych. 2. H. z Miletu, pisarz grecki z VI w. n.e., autor Historii rzymskiej i powszechnej w 6 księgach, z których zachował się obszerny fragment.

Hiacynt (gr. Hyakinthos) mit. syn Amyklasa i Diomede, odznaczający się niezwykłą urodą, był ulubieńcem Apollina i Zefira; podczas za­bawy został ugodzony dyskiem rzuconym przez Apolina, a pokierowanym przez zazdrosnego Zefira. Z krwi umierającego wyrosły kwiaty nazwane jego imieniem, a ciało jego Apollo zabrał na Olimp. W lipcu obchodzono w Lakonii święto Hyakinthia, połączone z ofiarami, pieśnia­mi i tańcem. Mit. o H. symbolizował rozkwit młodej roślinności, którą Apollo Hyakinthios uśmiercał palącymi promieniami słońca.

Hiarbas król Numidii, który usunął z tronu Hiempsala II i sam panował w sojuszu t na­miestnikiem Afryki Domicjuszem Ahenobar-bem, aż w 83 r. p.n.e. obaj zostali przez wysłan­nika Sulii, Pompejusza, pokonani, a H. stracony.

hiatus łac. (gr. chasmodla) termin metryczny oznaczający rozziew, czyli zbieg wygłosowej samogłoski jednego wyrazu z samogłoską na-głosową wyrazu następnego, przy czym samo-głoski te nie ulegają żadnym zmianom. W poezji greckiej h. jest częstym zjawiskiem w heksa-metrze Homerowym i u pewnej części młodszych epików, o wiele rzadziej zdarza się w dramacie, w innych zaś gatunkach poezji zachodzi tylko wyjątkowo. W wierszu łacińskim zachodzi h. jeżeli wyraz kończący się na samogłoskę lub spółgłoskę m z poprzedzającą samogłoską zbiega się z wyrazem zaczynającym -się od samogłoski lub spółgłoski h. W poezji łacińskiej stosunkowo częste są A. u PIauta, u którego przypadają one najczęściej w dierezie lub cezurze dłuższego wiersza, oraz w heksametrze Wergiliusza, wzo­rowanym na heksametrze Homerowym. Np.: quod multa Thebano paplo || acerba obiecit funera (Plaut Amphitruo 190, A. w dierezie); Nereidum

hiatasowe skrócenie

320

Hieronim

matri \\ et Neptuna Aegaeo (Wergiliusz Aeneis III 74, h. w cezurze i po 5 arsie). U innych poetów łacińskich, zwłaszcza epoki klasycznej i późniejszych, użycie h. jest bardzo ograniczone. Dla uniknięcia go poeci greccy i łacińscy stoso­wali nie tylko odpowiedni szyk wyrazów, ale także elizję, aferezę, synalefę, krasis lub tzw. skró­cenie hiatusowe.

hiatusowe skrócenie skrócenie długiej samo­głoski (lub dwugłoski) znajdującej się w wygło­sić, przed wyrazem zaczynającym się od samo­głoski, np. non ita me di anient (Katullus 97, l skrócenie i w wyrazie dl).

Hiberia zob. Iberia.

hiberna (dom. castra) łac. obóz zimowy, leże zimowe wojska, zakładane wg zasad ogól­nych (zob. castra), lecz zbudowane solidniej dla przetrwania pory roku, w której nie można było prowadzić operacji wojskowych.

Hibernia (albo Ivernia, gr. Urnę) dziś Irlandia;

wyspa zamieszkiwana w starożytności przez ple­miona spokrewnione z Celtami i Galami. Do brzegów docierali kupcy feniccy, kupcy greccy z Massalii, a w czasach późniejszych również i Rzymianie prowadzili z mieszkańcami wyspy handel wymienny.

Hiberus zob. Iberus.

Hiempsal 1. (II w. p.n.e.) syn króla Numidii, Micipsy, który umierając w r. 118 p.n.e. po­dzielił państwo między dwu rodzonych synów, Adherbala i H., oraz przybranego syna, Jugurtę. Jugurta, dążąc do całkowitego opanowania kra­ju, zabił H., Adherbal zaś uciekł do Rzymu. 2. H. H, król Numidii, wypędzony przez Hiar-basa, odzyskał tron dzięki Pompejuszowi w r. 83 p.n.e.

Hiera zob. Egackie Wyspy.

hierodulos i hierodule gr. tak nazywano nie­wolników i niewolnice przeznaczonych do służby w świątyni i należących przez to do bóstwa, którego kultowi poświęcona była świątynia. Odnosiło się to szczególnie do niewolnic w służ­bie Afrodyty w Koryncie. Niekiedy ludzie wolni zostawali dobrowolnie służebnikami bóstwa. Pełnili oni wówczas niższe funkcje w czasie uroczystości oraz wykonywali prace domowe w obrębie okręgu świątynnego.

hierofanta (gr. hierofdntes) stanowisko naj­wyższego kapłana bogini Demeter w Eleusis, dziedziczone w arystokratycznym rodzie ateń­skim Euroolpidów.

hieroglify (gr. ta hieroglyfikd grdmmata) egip­skie pismo zawierające znaki: wyrazowe (ideo-gramy), fonetyczne i determinanty (niewyma wiane, a wskazujące, jak wymawiać lub rozu­mieć inny znak). Już w starożytności h. były pismem tajemniczym, nieodczytanym. Odczy­taniu h. otworzył drogę Jean Francois Cham-pollion (1790-1832), który rozszyfrował trój-języczną inskrypcję na słynnym kamieniu z Rosette.

Hterokles z Alabandy (I w. p.n.e.) retor, kierownik szkoły wymowy, przedstawiciel kie­runku azjańskiego, podobnie jak jego brat Menekles.

Hieron 1. garncarz attycki waz czerwonofi-gurowych, działający na przełomie stylu późnego archaicznego (r. 500-475 p.n.e.) i wczesnego stylu swobodnego (r. 475 - 450 p.n.e.). Większość naczyń z warsztatu H. jest również sygnowana przez malarza Makrona. 2. H. I Starszy, brat Gelona, tyran miasta Gela na Sycylii od chwili, gdy Gelon objął władzę w Syrakuzach (r. 485/84 p.n.e.), następnie (od śmierci Gelona w r. 478) także tyran Syrakuz. Konflikt o sukcesję z bra­tem Połyzelosem, popieranym przez tyrana Akragas, Terona, został załatwiony ugodowo, wg tradycji dzięki poecie Simonidesowi. Następ­nie podbił H. miasta sycylijskie Naksos i Katanę;

mieszkańców wypędzono, a osadzono kolonistów z Peloponezu i Syrakuz. W r. 474 p.n.e. H. udzielił pomocy mieszkańcom Kyroe przeciw Etruskom i uwolnił Akragas od Thrasydajosa. W czasie swych rządów w Syrakuzach H. udzielał poparcia poetom i starał się ich ściągać na swój dwór (m. in. Ajschylosa, Bakchylidesa, Simoni­desa, Pindara). Zmarł w r. 467. 3. H. II Młod­szy, podawał się za potomka tego samego rodu. Był tyranem Syrakuz od r. 270 p.n.e. Brał udział w wyprawach króla Epiru Pyrmsa i w walkach Sycylijczyków z Kartagińczykami. W czasie I wojny punickiej stanął po stronie Kartaginy;

Rzymianie zadali mu wówczas klęskę i zmusili do zawarcia przymierza, którego H. dochował również i w czasie II wojny punickiej. Zmarł w r. 215.

Hieronim (gr. Hieronymos, łac. Hieronymus) 1. H. z Kardii, rówieśnik Aleksandra W. (IV w. p.n.e.), autor historii diadochów Hę ton dia-dochon historia; dzieło to odznaczało się rzeczo­wością i bezpretensjonalnością i pozbawione było ozdób retorycznych, które cechowały większość pism historiograficznych z tego okresu. 2. H. z Rodos (III w. p.n.e.), filozof perypatetyczny,

Hieronymos

321

Himilkon

autor dzieła historyczno-literackiego Perl pojetśn (O poetach) oraz pism polemicznych z dziedziny filozofii, m.in. wymierzonych przeciw scep­tykom. 3. H. z Syrakuz, syn Gelona, wnuk Hierona II, po którego śmierci w r. 215 p.n.e. objął jako 15letni chłopiec władzę w Syraku-zach. Inaczej niż dziad, był stronnikiem Karta­giny. Znienawidzony przez wszystkich z po­wodu swego okrucieństwa, został zabity przez spiskowców po rocznym panowaniu. 4. H. ze Strydonu w Dalmacji, Ojciec kościoła (ok. r. 348 - 420 n.e.), wykształcony w Rzymie, osiadł w klasztorze w Betlejem, gdzie oddał się pracy naukowej. M.in. przetłumaczył na łacinę Ewangelię (tzw. Yulgatd), ponadto przy­swoił chrześcijańskiemu Zachodowi dorobek greckiej myśli chrześcijańskiej. Przetłumaczył również na łacinę grecką Kronikę Euzebiusza oraz napisał dzieło biograficzne pt. De viris illustribus (O sławnych mężych). Był doskonałym znawcą języka greckiego i łacińskiego, jak rów­nież literatur antycznych i filozofii greckiej oraz literatury chrześcijańskiej, toteż słusznie na­pisał o sobie, że jest jednocześnie filozofem i re­torem, gramatykiem i dialektykiem. Hebrajczy­kiem, Grekiem i Rzymianinem.

Hieronymos zob. Hieronim.

hieropojoj (gr. hieropojój) urzędnicy ateńscy, których zadaniem było organizowanie uroczys­tości świątecznych związanych z kultami posz­czególnych bóstw, przestrzeganie składania ofiar itd. Zajmowali się oni również sprawami finan­sowymi i majątkiem poszczególnych świątyń.

Hierosołyma zob. Jerozolima.

Hiketas 1. jeden z najstarszych pitagorejczyków (VI w. p.n.e.?) rodem z Syrakuz, głosił naukę o ruchu ziemi dokoła swej osi. 2. tyran miasta Leontinoj na Sycylii; w r. 346 p.n.e. Syrakuzańczycy wezwali go na pomoc przeciw Dionizjosowi Młodszemu, ale zorientowali się, że H. sam pragnie objąć władzę w mieście i wów­czas poprosili o pomoc Koryntyjczyków. Wódz ich, Timoleon, pokonał zarówno Dionizjosa, jak H., który musiał wycofać się do Leontinoj. W dalszych walkach Timoleon wziął H. do niewoli i stracił (w r. 339). 3. zapewne krewny poprzedniego, od r. 287 tyran Syrakuz po wypę­dzeniu Menona. Prowadził wojnę przeciw miesz­kańcom Akragas i przeciw Kartaginie, ale po 9letnich rządach został pozbawiony władzy przez Syrakuzańczyka Thojnona.

Hilarins malarz z Bitynii (IV w. n.e.), działa­jący w Atenach. Został zabity w r. 395 w pobliżu Koryntu przez Gotów Alaryka.

hilarotragoedia łac. (gr. wesoła tragedia) pa­rodia tragedii w mimie italskim, stworzona przez poetę Rintona z Syrakuz (IV/III w. p.n.e.).

himation (gr. himdtiori) płaszcz grecki noszony zarówno przez kobiety, jak mężczyzn. Był to prostokątny płat materii wełnianej, który kobiety nosiły narzucony na peplos lub chiton, męż­czyźni zaś kładli na chiton lub na gołe ciało.

Himera 1. miasto w pomocnej części Sycylii u ujścia rzeki tej samej nazwy, założone w r. 648 p.n.e. przez Chalkidyjczyków. W r. 480 p.n.e. Gelon z Syrakuz odniósł tam wielkie zwycięstwo nad Kartagińczykami w tym samym czasie, gdy Grecy zwyciężali Persów pod Salaminą. W r. 408 p.n.e. Kartagińczycy zburzyli miasto i wysiedlili mieszkańców. 2. rzeka na Sycylii, wypływająca z gór Nebrodes i płynąca w kierunku północnym (dziś Fiume di San Leonardo). 3. rzeka na Sycylii, wypływająca również z gór Nebrodes, lecz kie­rująca swój bieg na południe (dziś Piume Salso). Tutaj w r. 466 p.n.e. toczyły się walki między mieszkańcami Syrakuz i Akragas, a w r. 311 p.n.e. między Agatoklesem a Kartagińczykami; w r. 212 konsul Marcellus zwyciężył tutaj Kartagińczyków.