NəHCÜl-bəLAĞƏ İmam Əli əleyhis-salamın xütbə, məktub və hikmətli kəlamları

119

İmam Əli əleyhis-salam (qeyrət barəsində) buyurmuşdur:

Qadının (kişiyə) qeyrəti küfrdür. (Çünki onun belə bir qeyrətə malik olması kişinin iki və ya daha artıq arvad almasını haram bilməyə səbəb olur, halbuki Allah onu halal edib.) Kişinin (qadına) qeyrəti isə imandır. (Çünki bu, iki kişinin bir arvadda şərik olmalarını haram bilməyə səbəb olur və bunu Allah da haram edib.)
120

İmam Əli əleyhis-salam (həqiqi İslam barəsində) buyurmuşdur:

İslamı elə vəsf edim ki, məndən qabaq heç kəs (elə) vəsf etməmiş olsun: İslam (Allah və Peyğəmbərin göstərişlərinə) təslim olmaqdır. Təslim olmaq (onlara) inanmaqdır. İnanmaq (onları) qəbul etməkdir. Qəbul etmək (onları) etiraf və təsdiq etməkdir. Etiraf və təsdiq etmək (onları) yerinə yetirməyə hazır olmaqdır. Yerinə yetirmək (onlara) əməl etməkdir. (Deməli, əslində İslam Allah və Peyğəmbərin göstərişlərinə əməl etməkdir.)
121

İmam Əli əleyhis-salam (çirkin xasiyyət və nalayiq əməllərin məzəmmətində) buyurmuşdur:

Xəsis və simic şəxsə təəccüb edirəm ki, qaçdığı yoxsulluq və kasıblığa doğru tələsir (çünki əlində olandan bəhrələnmir. Buna görə də yoxsullarla birdir), axtardığı varlılığı əldən çıxarır (ona görə ki, mal və sərvətindən istifadə etmir). Beləliklə, dünyada yoxsullar kimi yaşayır, axirətdə isə onunla varlılar kimi hesab çəkəcəklər. (Çünki yığılanların hesabını vermək lazımdır.) Dünən nütfə olmuş, sabah isə leş olacaq (və əgər cəsədinin üstündən torpağı götürsələr üfunətindən hamı qaçan) təkəbbürlü adama təəccüb edirəm. Allahın yaratdıqlarını görməsinə baxmayaraq, Allah barəsində şəkk və tərəddüddə olan kəsə təəccüb edirəm. (Axı yaradansız yaranmış necə ola bilər?!) Təəccüb edirəm o kəsə ki, ölənləri görə-görə ölümü unudur. Nütfədən yaranmanı görməsinə baxmayaraq, məadın olması və qiyamətdə təkrar qayıdış olacağını inkar edən şəxsə təəccüb edirəm. Yoxluq evini abadlaşdıran (dünya üçün çalışan), varlıq evini (axirəti) isə buraxan (onun üçün azuqə tədarük görmək fikrində olmayan) kəsə təəccüb edirəm.
122

İmam Əli əleyhis-salam (bəndəlikdə səhlənkarlıq etməyin ziyanı barəsində) buyurmuşdur:

Əməl və işində (Allaha bəndəlik etməkdə) səhlənkarlıq edən (və öz vaxtını dünyasını abadlaşdırmağa sərf edən) kəs (onu əldə etmək, eləcə də səylərinin nəticəsiz qalması üçün) qəm və kədərə düçar olar. Mal və canında Allahın payı olmayan kəsin Allaha yolu yoxdur. (Öz malından Allah yolunda verməyən və Allahın dininin yayılması istiqamətində çalışmayan kəs Onun rəhm və mərhəmətini gözləməməlidir.)
123

İmam Əli əleyhis-salam (bədənin qorunması barəsində) buyurmuşdur:

Soyuğun əvvəlində (payızda) qorunun (özünüzü yaxşı bürüyün, çünki bədən istiyə öyrəşdiyi üçün narahat olar). Onun sonunda (baharda) isə onun pişvazına gedin (özünüzü çox bürüməyin, çünki bədən soyuğa öyrəşdiyi üçün heç bir ziyan görməz). Çünki soyuq, bədənlərə ağaclara etdiyini edir: onun əvvəli yandırır (ağacların yarpaqlarını tökür), axırı isə (yarpaqları) bitirir.
124

İmam Əli əleyhis-salam (Allahın böyüklüyü barəsində) buyurmuşdur:

Yaradanın böyüklüyünü başa düşməyin, yaranmışları sənin gözündə kiçildər (və nəticədə yaranmışa etina etməz, həmişə öz Yaradanına üz tutar və dünya və axirət səadətini əldə edərsən).

125

İmam Əli əleyhis-salam Siffeyndən (Siffeyn müharibəsindən) qayıdan zaman Kufənin kənarındakı qəbristanlığa çatanda (pərhizkarlıq barəsində belə) buyurmuşdur:

Ey qorxulu diyarların, kimsəsiz və otsuz-susuz yerlərin və qaranlıq qəbirlərin sakinləri! Ey torpaq sakinləri, ey vətəndən uzaq qalanlar, ey kimsəsizlər, ey qorxulular! Siz bizim irəli getmiş qabaqcıllarımızsınız və biz sizin arxanızca gələnlərik və sizə çatacağıq. Evlərə (evlərinizə) gəldikdə, (bilin ki,) onlarda sakin oldular, arvadları (arvadlarınızı) aldılar, var-dövlətləri (sizin sərvətlərinizi) bölüşdürdülər. Bu bizim yanımızda olan şeylər barəsindəki xəbərlərdir. Bəs sizin yanınızda olan şeylərdən nə xəbər?

Sonra üzünü yoldaşlarına tutub buyurdu: Bilin! Əgər onlara danışmaq icazəsi və əmri verilsəydi sizə xəbər verərdilər ki, (bu yolda) ən yaxşı azuqə təqva və pərhizkarlıqdır.

126

İmam Əli əleyhis-salam bir kişinin dünyanı məzəmmət etməsini eşidəndə (dünyanın tərifində belə) buyurmuşdur:

Ey dünyanı məzəmmət edən ki, onun hiylələrinə aldanmısan və puçluqlarına məftunsan! Dünyaya aldanmısan və onu məzəmmət edirsən?! Sən ona günah yükləyirsən, yoxsa dünya sənə günah yükləyir? Dünya səni harada və nə vaxt avara qoydu, yaxud nə vaxt aldatdı? Atalarının torpağa düşüb çürüdükləri yerlərlə, yoxsa analarının torpaq altındakı yataqları ilə? Öz əllərinlə (təkcə, yaxın xəstələrinin dərdlərinin sağalması üçün) nə qədər kömək etdin və (xəstələrə) öz əllərinlə nə qədər qulluq göstərdin? Onların sağalmalarını istədin, (dərdi müəyyənləşdirib xəstəliyin nə olduğunu bildikdən sonra) təbiblərdən dərmanın xeyrini soruşdun. Səhər sənin dərmanın onların ehtiyacını aradan qaldırmırdı (onları sağaltmırdı) və sənin göz yaşların (çəkdiyin əziyyətlər) onlara xeyir vermirdi. Sənin qorxun onların heç birinə fayda vermədi, onun barəsində öz istəyinə çatmadın (o şəfa tapmadı) və öz gücünlə (xəstəliyi və ölümü) ondan uzaqlaşdıra bilmədin! Dünya (çox çalışmağına baxmayaraq, ölümün çəngindən çıxara bilmədiyin) həmin şəxsi sənə örnək, onun ölümünü sənin ölümün etdi (ki, ona etdiyini sənə də edəcəyini biləsən). Həqiqətən dünya ona (onun sözlərinə) inanan üçün düzlük diyarıdır; başa düşən və onun xəbər verdiklərini dərk edən üçün (ilahi əzabdan) aman və xatircəmlik evidir; ondan azuqə götürən (Allah və Peyğəmbərə tabe olan) kəs üçün varlılıq diyarıdır; ondan nəticə çıxaranlar üçün öyüd yeridir. Allah dostlarının (pərhizkarların) ibadət və bəndəlik yeri, Allahın mələklərinin namazgahı (yaxud salam göndərmək və bağışlanma istəmə yerləri), ilahi vəhyin (tapşırığın) nazil olma məkanı və Allahın dostlarının ticarət yeridir ki, onda rəhmət və mərhəməti (Onun mərhəmətini) əldə edərlər və qazancları cənnət olar. Dünya (camaatı onlardan) uzaqlaşacağından xəbərdar etdiyi, ayrılacağı barədə haray saldığı və özünün və əhlinin (insanların) fani və yox olacağından agah etdiyi halda, onu kim məzəmmət edə bilər, halbuki o, öz çətinliyi ilə onlara çətinliyi (axirət çətinliyini) göstərib və öz şadlığı ilə onları şadlıq və sevincə (axirət şadlıqlarına) həvəsləndirib?! İnsanı (itaət və axirət işinə) həvəsləndirmək və şirnikləndirmək, eləcə də (günah və itaətsizlikdən) qorxutmaq və çəkindirmək üçün sağ-salamat axşamlayır (və insan onun nəticəsində asayiş və rahatlıqda olur) və çətinlik və kədərlə səhəri açır. Buna görə də peşmançılıq səhərində (əməllərin aşkar olacağı qiyamətdə) insanların bir dəstəsi (pis əməl sahibləri) onu məzəmmət edərlər (ondan incik və qəmgin olarlar). Digərləri (yaxşı əməl sahibləri) isə qiyamət günü onu tərifləyərlər (ondan razı olarlar) ki, dünya (axirəti) onların yadlarına saldı və onlar da (onu) yada saldılar, onlara xəbər verdi və onlar da təsdiq etdilər, onlara öyüd-nəsihət verdi və onlar da qəbul etdilər (və əbədi səadətə qovuşdular).
127

İmam Əli əleyhis-salam (dünyanın sonu barəsində) buyurmuşdur:

Allahın bir mələyi var ki, hər gün belə fəryad qoparır: doğun ölmək üçün, toplayın yox və məhv olmaq üçün və tikin viran olmaq üçün!
128

İmam Əli əleyhis-salam (dünya barəsində) buyurmuşdur:

Dünya qalmaq yeri deyil keçid diyarıdır. İnsanlar onda iki dəstədirlər: bir dəstə onda özünü (nəfsi istəklərə) satar və beləliklə də, özünü (onların cəzası olaraq) həlak edər. Digər bir dəstə isə özünü (itaət və bəndəliklə) alar və beləliklə də, özünü (qiyamət əzabından) azad edər.
129

İmam Əli əleyhis-salam (dostluğun şərtləri barəsində) buyurmuşdur:

Dost öz qardaşına (dostuna) üç vaxtda qayğı göstərməyincə (həqiqi) dost deyil: onun çətinlik və narahatlıqlarında (can və malı ilə onun yanında olmalıdır), o özü olmayanda (barəsində xoşagəlməz sözlər deyilməsi və eşidilməsinə mane olmalıdır) və vəfat edərək həyatla vidalaşanda (dua və istiğfar etməklə onu yad etməlidir).
130

İmam Əli əleyhis-salam (dua, tövbə, istiğfar və şükr barəsində) buyurmuşdur:

Dörd şey verilmiş şəxs, dörd şeydən məhrum olmayıb: dua etməyə əmr olunmuş kəsi, istəyini rəva etməkdən məhrum etməzlər; tövbə etməsi göstərişi verilmiş kəsi (tövbəsini) qəbul etməkdən naümid etməzlər; istiğfar etməyə məcbur olunmuş şəxsi bağışlanmaqdan naümid etməzlər; şükr öyrədilmiş kəsi (nemətlərin) çoxalmasından məhrum etməzlər. (Seyyid Rəzi - rəhiməhullah - deyir:)

Bu kəlamın təsdiq və şahidi Allah-təalanın kitabındadır ki, dua barəsində (Mu’min surəsinin 60-cı ayəsində belə) buyurmuşdur: «أُدْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ» «Məni çağırın, Mən də sizin dualarınızı qəbul edim!»; istiğfar barəsində (Nisa surəsinin 110-cü ayəsində belə) buyurmuşdur: «وَمَن يَعْمَلْ سُوءًا أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللّهَ يَجِدِ اللّهَ غَفُورًا رَّحِيمًا» «Hər kəs pis iş gördükdən və ya özünə zülm etdikdən sonra Allahdan bağışlanmağını dilərsə, Allahın bağışlayan və mərhəmətli olduğunu görər»; (İbrahim surəsinin 7-ci ayəsində) şükr etmək barəsində buyurmuşdur: «لَئِن شَكَرْتُمْ لَاَزِيدَنَّكُمْ» «Əgər nemətlərin şükrünü etsəniz, sizə olan nemətimi artıracağam.» Tövbə barəsində də (Nisa surəsinin 17-ci ayəsində belə) buyurmuşdur: «إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوَءَ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٍ فَأُوْلَـئِكَ يَتُوبُ اللّهُ عَلَيْهِمْ وَكَانَ اللّهُ عَلِيماً حَكِيماً» «Allah yanında yalnız o kəslərin tövbəsi qəbul olunar ki, onlar nadanlıq ucundan pis bir iş gördükdən sonra dərhal (ölüm çatmamışdan qabaq) tövbə edərlər. Allah belələrinin tövbəsini qəbul edər! Həqiqətən Allah (həqiqi tövbəni) bilən və (hamı barəsində) hikmətlidir.»