Ünden bugüN

BibL Z. Toprak, Türkiye'de Mitti iktisat (1908-1918), Ankara, 1982.

ZAFER TOPRAK

KEMAL TAHİR

(30 Kasım 1910, istanbul - 21 Nisan 1973, istanbul) Romancı.

Annesi saraylı Nuriye Hanım, babası II. Abdülhamid'in hünkâr yaverlerinden, Deniz Subayı Tank Bey'di. Tahir Bey, aynca, Yıldız Sarayı'nda Abdülhamid'in özel marangozhanesinde çalıştı. II. Meşrutiyetle (1908) birlikte ailesinin yaşamında önemli değişiklikler oldu. Emekliye ayırtılan Tahir Bey, Balkan Savaşı'nda (1912) tekrar askere alındı. I. Dünya Savaşı'nda Çanakkale'de yaralanınca, aile, Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde yaşadı ve Tahir Bey hastanelerde inzibat subayı olarak görev aldı (1916-1918). istanbul'a dönüşte Kasımpaşa'ya yerleştiler. Kemal Tahir Kasımpaşa'da-ki Cezayirli Hasan Paşa Okulu'nu bitirdi; öğrenimini Galatasaray Lisesi'nde sürdürürken, hayata atılmak zorunluluğundan okulu bıraktı. Avukat yazıhanelerinde çalıştı; dergi ve gazetelerde röportajlar, yazılar yayımladı (1930-1933). Tan gazetesinde yazı işleri müdürüyken 1938'de siyasal inançlarından dolayı yargılandı, 15 yıl hüküm giydi. 1950 seçimlerinden sonraki af kanununa kadar 13 yıl Çarıkın, Çorum, Kırşehir, Malatya cezaevlerinde yattı. Sonra tekrar istanbul'a gelerek, eşi Semi-ha Tahir'le birlikte yaşadı. Bir akciğer kanseri ameliyatından 3 yıl sonra kalp krizi sonucu öldü. Sahrayıcedit Mezarlığı'na gömüldü.

Edebiyata şiir ve hikâyeyle başlayan Kemal Tahir, bu hikâyelerden bir bölüğünü Göl Insanlan'ndz (1955) derlemiştir. Hapiste geçen yıllarında Bedri Eser, Ce-malettin Mahir gibi takma adlarla gazetelerde tefrika romanlar yayımlamış; sonraki yıllardaki romancılığının ilk kalem çalışmalarını gerçekleştirmiştir.

Kemal Tahir'in büyük şehir, istanbul romanlarının ilki, Kurtuluş Savaşı'm hazırlayan yılların, koşulların canlandınldığı Esir Şehrin insanları''dır (1956). Romanda Mütareke devrinin istanbul'u, Üsküdar Bağlar-başı'ndaki bir köşk, istanbul halkının Milli Mücadele'ye gizli yardımları zengin ayrıntılarla belgelenmiş, tasvir edilmiş, işlenmiştir. Bu eserin devamı olan Esir Şehrin Mahpusu (1962), romanın başkişisi Kâmil Bey'in düşünce ve siyaset suçlusu kimliğiyle istanbul Bekirağa Bölüğü'ndeki günleri, Mehterhane'ye nakli, yine Kurtuluş Savaşı günlerindeki istanbul, şehrin bir kesimi büyük kurtuluşu beklerken, bir başka kesimin işbirlikçi tutumu çok canlı sahnelerle yazılmıştır. Bu romanda, Halide Edip Adıvar da Sultanahmet Mitingi'nde-ki coşkusuyla belirir. Üçlemenin son eseri olan YolAynmiysz (1971) 1930'lar istanbul'unu gündeme getirir. Anadolu zaferinden sonraki yıllarda, çıkarcı gruplar yine ortaya çıkmış ve Kuva-yı Milliyecilerin büyük mücadelesi birtakım çıkar oyunlarına