Mühazirə müəllimi: Dos. H. H. Həsənov

KitabYurdu.az 
130

---

illərdə də xarici iqtisadi əməliyyatlar neft-qaz sektoru üzrə müsbət saldoya, qeyri-neft 
sektoru isə mənfi saldoya malik olmuşdur. Neft-qaz sektoru üzrə ümumi daxilolmalar 
əsasən neftin ixracı və bu sektora cəlb edilən xarici kapitalın hesabına formalaşır. Bu 
sektora ödəmələr isə maşın, mexanizm və digər texnoloji avadanıqların idxalının və 
əsas ixrac boru kəmərlərinin tikintisi ilə bağlı Türkiyə və Gürcüstan ərazisindəki işlərin 
maliyyələşdiriməsinə sərf olunan vəsaitləri əks etdirir. Neft-qaz sektoru üzrə yaranmış 
ümumi müsbət saldo iqtisadiyyatın digər sektorlarının xarici valyutaya tələbatını 
maliyyələşdirilməsini və ölkənin valyuta ehtiyatlarının artmasını təmin etmişdir. 
Tədiyə balansının sabitliyi, cari xarici hesablaşmaların vəziyyətinin necə 
dəyişməsi ilə qiymətləndirilir. Bir ölkədəki vəziyyətin başqa ölkədəki vəziyyətdən 
fərqlənməsinə baxmayaraq, ümumiyyətlə demək olar ki, xarici hesablaşmalar üzrə 
tədiyə balansının vəziyyəti o zaman sabit hesab edilir ki, gözlənilən kapital axını 
hesabına uzunmüddətli maliyyələşdirmələr təmin olunsun. Bu zaman iqtisadi artım
sabit qiymtələrlə müşayiət olunur və ölkə öz xarici borclarını tam həcmdə ödəmək 
imkanı qazanır. 
Bütün bunlara görə də maliyyə proqramları perspektiv məqsədlərə uyğun olaraq 
tərtib edilməlidir. Bir qayda olaraq maliyyə proqramlarının işlənməsi və ya 
hesablanması üçün makro-iqtisadi hesabların iki kompleks sistem altında yazılması 
lazımdır. Bu sistemlər hər maliyyə vəsaitlərinin axını baxımından, həm də ehtiyatların
dəyişməsi ilə əlaqədar olaraq gəlirləri və xərcləri xarakterizə edir. 
Maliyyə proqnozlaşdırılması öncədən istehsal subyektinin inkişaf dinamikasının 
təhlili yolu ilə maliyyə resurslarının həcminin və istifadə istiqamətlərinin 
yerləşdirilməsinin müəyyənləşdirilməsidir. Maliyyə proqnozları üç növə ayrılır: 
1.
Qısamüddətli (bir il ərzində); 
2.
Ortamüddətli (bir-üç ilə qədər); 
3.
Uzunmüddətli (üç ildən çox müddətə).