Mühazirə müəllimi: Dos. H. H. Həsənov

KitabYurdu.az 
193

---

1.Layihə-smeta sənədləri. Layihə və smetadan ibarətdir. Texniki layihə – 
tikintinin texniki imkanları və istifadə cəhətdən məqsədəuyğunluğu əsaslandırılır. 
Smetada layihələndirilən obyektin dəyəri; 
2. Yerinə yetirilən tikinti-quraşdırma işlərinin və bütün tikinti dövrü üçün 
müqavilə; 
3. Cari tikinti dövrü üçün bağlanmış müqavilə; 
4. Tikintinin podrat üsulunda tipik podrat müqaviləsi tətbiq edilir. Onda 
podratçının sifarişçi ilə qarşılıqlı münasibətləri ifadə edilir; 
5. Bütün tikinti dövrü üçün hər bir tikinti üzrə ayrılıqda əsaslı tikintinin titul 
siyahısı tərtib edilir. Titul siyahısı kapital qoyuluşunun müəyyən edilən limiti daxilində 
tərtib edilir; 
6. Tərtib və təsdiq edilən smeta-layihə sənədlərinə əsasən hər ilin tikintisinə 
tikintidaxili titul siyahısı tərtib edilir; 
7. Əsas və mühüm sənəd smedatır. Smeta hər obyekt üzrə işlərin yerinə 
yetirilməsi üçün zəruri olan pul vəsaitinin məbləğini müəyyən edir.
TIKINTI TƏŞKILATLARININ MƏNFƏƏTI 
Tikintidə maliyyə nəticəsi yerinə yetirilən tikinti-quraşdırma işlərinin təhvil 
verilməsindən, əsas vəsaitlərin satışından və satışdankənar gəlirlərdən xərcləri çıxmaqla 
müəyyən edilir. 
Əsas vəsaitlərin satışından mənfəət (qeyri-maddi aktivlər) satış qiyməti ilə balans 
dəyəri arasındakı fərq kimi müəyyən edilir. 
Köməkçi və yardımçı istehsalın məhsullarının satışından mənfəət satış qiymətilə 
bu məhsulların dəyərindən xərcləri çıxmaqla müəyyən edilir.
Tikintidə mənfəət iqtisadiyyatın digər sahələrində olan müəssisələrdəki kimi 
bölüşdürülür.
NƏQLIYYATIN MALIYYƏSI 
KitabYurdu.az 
194

---

Nəqliyyat – milli iqtisadiyyatın mühüm sahəsidir. O, iqtisadiyyatın sahələri üzrə 
müəssisələrdə məhsul istehsalının bütün mərhələlərinin tərkib hissəsidir. Nəqliyyat 
özündə çoxsahəli sferaları birləşdirir: dəmiryol nəqliyyatı, avtomobil nəqliyyatı, boru 
nəqliyyatı, çay, dəniz və hava nəqliyyatı. 
Daşımaların həcminə görə dəmiryol nəqliyyatı əsas yeri tutur (bütün göndərilən 
yüklərin 36%-i). Ikinci yeri boru nəqliyyatı tutur (bütün göndərilən yüklərin 34%-i). 
Üçüncü yeri avtomobil nəqliyyatı tutur (bütün göndərilən yüklərin 25%-i). Nəqliyyatın 
bütün qalan növləri aşağı xüsusi çəkiyə malikdir – (çay nəqliyyatı – 4%, dəniz 
nəqliyyatı – 1,5, hava nəqliyyatı – 0,02%). 
Xalq təsərrüfatının sahəsi kimi nəqliyyat fərqli xüsusiyyətləri ilə xarakterizə 
olunur: 
1. Nəqliyyat daşımalarına görə qiymətlər yüklərin və sərnişinlərin daşınmasının 
tariflərinə əsasən formalaşır; 
2. Nəqliyyatın köməyilə əmtəələrin yerdəyişməsi həyata keçirilir, məhsul istehsalı 
həyata keçirilmir; 
3. Nəqliyyat müəssisələrində ölçü vahidi kimi aşağıdakılardan istifadə edilir: 
– ton; 
– ton –kilometr; 
– sərnişin-kilometr; 
– sərnişinlərin sayı. 
4. Dövriyyə vəsaitlərinin tərkibində xammal, deməli hazır məhsul da yoxdur; 
5. Nəqliyyat üçün xarakterik cəhət il ərzində ondan istifadənin qeyri-
bərabərliyidir (mövsümlük); 
6. Nəqliyyat vasitələrinin istehsal prosesi yüklərin və sərnişinlərin daşınmasından 
ibarətdir; 
7. Xalq təsərrüfatının başqa sahələrindən fərqli olaraq yolların tikintisi və 
vəsaitlər axtarışların və layihələşdirmənin uzunmüddətli olması, həmçinin yeni sənaye-
tikinti güclərinin yaradılması ilə əlaqədardır.