Mühazirə müəllimi: Dos. H. H. Həsənov

KitabYurdu.az 
7

---

pulun sabitliyinə, başqa sözlə, pulun mexanizminin normal fəaliyyət göstərməsinə 
böyük təsir edir.
Pulun tədiyə vasitəsi funksiyası. Pulun hərəkəti tədavül edən əmtəələrin hərəkəti 
ilə eyni bir vaxta düşməyə də bilər. Belə olduğu halda pul dəyərin sərbəst forması kimi 
çıxış etmiş olur. Pulun hərəkətinin material dəyərlərinin hərəkətindən vaxt etibarilə gec 
və ya tez baş verməsi təkrar istehsalın obyektiv zərurətindən irəli gəlir. Məlumdur ki, 
əmtəələr heç də həmişə nağd pula satılmır. Belə olduğu halda, əmtəələrin kreditə (nisyə, 
möhlətlə) alınıb-satılması zərurəti meydana çıxır. Kreditə əmtəə alındıqda onun dəyəri, 
bir qayda olaraq, alıcı tərəfindən həmin vaxt pulla ödənilmir. Möhlətlə satılan əmtəənin 
haqqı müəyyən olunmuş vaxt gəlib çatdıqda alıcı tərəfindən ödənilir. Bu halda pul 
tədiyə vasitəsi funksiyasını yerinə yetirir. Tədiyə vasitəsi kimi fəaliyyət göstərən puldan 
əmtəələrin kreditə satışında (harda kı, borclu satıcıya veksel, yəni borc öhdəçiliyi verir), 
pul ssudaların verilməsində və ödənilməsində maliyyə orqanları ilə olan qarşılıqlı pul 
münasibətlərində (vergi tədiyələri, maliyyə orqanlarından vəsaitin alınması), fəhlə və 
qulluqçulara əmək haqlarının verilməsində, əhaliyə pensiya, yardım və təqaüdlərin 
verilməsində və s. istifadə edilir. 
Məlum olduğu kimi, pul tədiyə vasitəsi funksiyasını yerinə yetirərkən vəsaitin 
dövranına xidmət edir. Lakin tədiyə funksiyasında pulun nisbi sərbəst hərəkəti ayrı-ayrı 
müəssisələrdə maliyyə çətinliyinə və ödənişlərin ləngiməsinə səbəb ola bilər. Bununla 
əlaqədar olaraq ödəniş intizamına əməl olunması üzərində nəzarət mühüm əhəmiyyət 
kəsb edir.
Tədiyə dövriyyəsinə elektron pulların daxil olması ödənişlərin sürətlənməsinə, 
tədavül xərclərinin ixtisarına, müəssisələrin rentabellik səviyyəsinin yüksəlməsinə 
imkan yaradır. Bu sistem ABŞ-ın ödəniş münasibətlərinin mexanizmində daha sürətlə 
tətbiq edilir. Həmin sistemin əsas ünsürləri avtomatlaşdırılmış hesablaşma 
palatalarından, avtomatlaşdırılmış kassir və terminallar sistemindən ibarətdir.
Elektron pullar bazasında kredit kartları meydana gəlmişdir. Həmin kartlar 
pərakəndə ticarət dövriyyəsini və xidmət sferasını müşayiət edərək nağd pulla aparılan