Mühazirələr. Mövzu Müasir şəraitdə mülki müdafiənin rolu və vəzifələri. Plan

5-ci mövzu: Şagirdlərin sığınacaqda(daldanacaqda) yerləşdirilməsi və 
davranış qaydaları;ən sadə daldanacaqlar. 
Məşğələnin məzmunu şagirdlərə muhavizə qurğularının əhəmiyyətini izah 
etməkdir,sığınacağın,yaxud daldanacağın daxili avadanlığını gostərməkdən,təhlükə 
yaranarkən mühafizə qurğusuna getmək və orada düzgün davranmaq qaydalarını 
öyrətməkdən ,habelə şagirdləri ən sadə daldanacaqlarla tanış etməkdən ibarət 
olmalıdır. 
Məşğələ,tədris məqsədilə məktəbdə təşkil edilmiş və avadanlıqlarla təchiz 
olunmuş mühafizə qurğusunda (şəhər məktəblərində-sıgınacaqlarda,kənd 
məktəblərində-radiyasiya daldanacağında)kecirilməli,burada əyani vasitələrdən 
səmərəli istifadə edilməklə əməli fəaliyyətə geniş yer verilməlidir.Dərsin əvvəlində 
müəllim izah edir ki,adamlar müharibə zamanı uşaqları,qocaları,qadınları 
düşmənin həmlələrindən qorunmaq üşün həmişə qalalardan,(kan)müxtəlif 
binalardan istifadə etmişlər.Bakıda İçəri şəhərin qala divarları ,Qız qalası, Şuşa 
qalası və bir çox digər qalalar vaxtıilə muhafizə yerləri olub ,adamları 
qoruyub.İndidə düşmənin hava hücumu zamanı mühafizə olunmağın üsullarından 
biri adamların mühafizə qurğularında daldalanmasıdır.Mühafizə qurğularına 
kollektiv mühafizə vasitələri də deyilir.Mühafizə qurğularının müxtəlif növləri 
var.məs:böyük şəhərlərdə sığınacaqlar adamları hər cür silahların butun təsirindən 
qoruya bilir .Kənd yerlərində radiasiya daldanacaqları ilə adamları radioaktiv 
zəhərlənmədən,eləcədə düşmənin top-mərmi atəşlərinin təsirindən qorumaq 
üşündür. 
Bunlardan əlavə evlərin zirzəmilərdə,binalrın yeralti hissələrində,xüsusi olaraq 
düzəldilən üstü örtülmüş və ya açıq xəndəklərdə və s.belə yerlərdə gizlənməklə də 
qismən mühafizə olunmaq mümkündür.Bunlar isə sadə daldanacaqlar adlanır.Belə 
daldalanma yerləri xüsusən sərhədyanı rayonlarda hər bir ailə üçün olmalıdır. 
Sonra müəllim mühafizə qurğusunu daxili avadanlığını şagirdlərə göstərir və 
onların təyinatını şagirdlərin dərk edəcəyi ifadələrlə izah edir:sığınacaq adamlar 
yerləşən əsas otaqlardan və yardımçı otaqlardan ibarət olur.Yardımçı otaqlarda 
süzücü-ventiliyasiya qurğusu,sanitariya qovşağı və s. yerləşdirilir.Sığınacağın hər 
2 qutaracağında ən azı 2 qapı və qəza çıxış yolu olur.Sığınacağın özünün 
divarları,qapıları,üst örtüyü və bütün digər hissələri çox möhkəm və 
kip(hermetik)düzəldilir.İçməli və digər ehtiyaclar üçün su,sığınacağa su 
kəmərindən verilir,həm də burada xüsusi qablarda su ehtiyyatı 
saxlanılır.Sığınacağın otaqlarını işıqlandırmaq üçün akkumliyatorlardan və digər 
vasitələrdən istifadə edilir.əsas otaqlarda oturmaq üçün kürsülər və növbə ilə 
uzanmaq üçün 2-3 mərtəbəli taxtlar olur.Sığınacağa həmçinin repreduktor,telefon 
qoyulur,yanğın söndürən avadanlıq qəza işləri üçün alətlər və s. 
yerləşdirilir.Radiasiya əleyhinə daldanacaqlardan danışarkən müəllim izah edir 

---

ki,hər bir daldanacaq adamlar oturan əsas otaqdan,dəhlizdən və giriş yerindən 
ibarət olur.Əsas otaqda havanın dəyişdirilməsi üçün süzgəcli-sorucu tərtibat 
düzəldilir.Burada adamların oturması üçün skameyka və taxtlar 
yerləşdirilir.Bundan sonra təhlükə yaranarkən mühafizə qurğusuna dolmaq və 
orada qalmaq qaydaları öyrədilir;sığınacaq və daldanacaqda “ hava həyəcanı” 
siqnalı verilərkən daldalanırlar buraya ilk növbədə aşağı sinif 
şagirdləri,qocalar,əlillər daxil olur . 
Adamları mühafizə qurğularına ona xidmət edən manqanin,yaxud MM postunun 
nümayəndəsi yerləşdirir. Sığanacağa iri əşyalara,tezaiışan ,kəskin iyli maddələr,ev 
heyvanları girməyə icazə verilmir.Bundan sonra müllim şagirdləri ən sadə 
daldanacaqların mövcud olan müxtəlif növləri ilə tanış edərkən deyir ki, bunlar 
gördüyümüz üstü açıq xəndəklərdən ,üstü örtülü səngərlərdən həmçinin havadan 
basqın zamanı müvəqqəti qorunmaq üçün yararlı olan digər tikili və yerlərdən 
ibarətdir. 
Məşğələni yekunlaşdırarkən müəllim qeyd edir ki,müasir şəhərlərdə nəqliyyat 
vasitələri və piyadalar üçün çoxlu yeraltı keçidlər ,metro stansiyaları 
olurki,bunlardan da sığınacaq kimi istifadə etmək mümkündür.Adamlar hər 
ehtimala qarşı özünün yaşayış,iş və ya təhsil yerinin yaxınlığındakı belə qurğuların 
yerini bilməlidirlər.