Nazariy fizika kursi

E H = E H .
Quyidagi 
tenglamalardan
H 2 - E 2 = H i
-
E l, 
E H = E
0
H
0
aniqlanishi lozim b o ‘lgan maydonni topish mumkin. Bu yerda 
E
q
va 
Ho
boshlang'ich sistemada maydon kuchlanganliklari.
3.5 
Maydonning kalibrovka invariantligi
Zaryadning harakat tenglamasi (3.21) da ishtirok etayotgan may­
don kuchlanganliklari zaiyadga ta’sir etayotgan kuchlar orqali aniqlana- 
di. Elektomagnit maydon potensiallari (3.19) va (3.20) harakat tengla- 
malarda bevosita ishtirok etmaganligi uchun ularni tajribalardan tiklab
76

---

b o‘lmaydi. Demak, ular tajribalarda o ‘lchanrnaydigan yordamchi katta­
liklar ekan. Shu sababli maydon kuchlanganliklarining (3.19) va (3.20) 
ko‘rinishidagi ta’rifida potensiallar uchun ixtiyoriylik mavjud b o ‘lishi
kerak.
Ixtiyoriylik darajasi qanday ekanligini ko‘rib chiqamiz. Silliq ix­
tiyoriy funksiya 
ip(r,t)
yordamida vektor potensialni quyidagicha al- 
mashtiramiz:
A '
=
A
+ grad 
ф(г, t)
. 
(3.49)
Bu almashtirishni magnit maydon ta’rifi bo'lgan (3.20) tenglamaga 
tatbiq qilamiz:
H
= rot 
A
= rot 
A '
- rot grad 
ф[г, t
) = rot 
A '
=
H ' .
(3.50)
Bu yerda rot grad 
ipr,t) =
0 ekanligini hisobga olidi. (3.50) ga ko‘ra 
(Л.49) almashtirishga nisbatan magnit maydon kuchlanganligi invariant
ekan.
Endi (3.49) almashtirishni (3.19) ga tatbiq qilamiz: 
p
1 5Л