Nazariy fizika kursi

pxc2 
dx 

——
yoki 
— =
. 
(3.74
£
dt 
yj£$
+
(ceEt)2
Bu yerda
£ — \J m 2e
4 +
c2p2 = \Jm2cA
+
c
2
i
P
q
+ (
ceE t
)2 =
\J£$ +
(
ceE t
)2 
Huddi shunga o'xshash (3.73) dagi ikkinchi tenglamani qayta yozami:
¥
yold - I -
t
;— .............• 
(3-TJ
V^o + (c e F i)2
(3.74) va (3.75) tenglamalarni integrallaymiz:
x — —^ \ l£
q
+ {ceEt)2
+ Ci , 
(3.7C
eiS V
Рос » 
, 
ceEt
 
_
. „
y = ^
A rsh ^ r + C 2 - 
(3-7 '
Integrallash doimiylari Ci va 
C
2
lar boshlang‘ich shartlardan topilad 
Masalan, boshlang‘ich vaqtda zaryad koordinata boshida turibdi de 
olsak, 
C\
=
—£ o /e E
va 
C
2
= 0, 
£q
zaryadning boshlang‘ich enei 
giyasi. Bularni hisobga olamiz va (3.76) - (3.77) tenglamalardan vaqtr 
y o ‘qotib, zaryadning harakat trayektoriyasi uchun quyidagini hosil q: 
lamiz:
* = ■% (c h —
- l ) ■ 
(3.78
eE \ 
pqc
 
J
Bu ifoda ko‘ndalang elektr maydonda 
(E
_L 
p0)
zaryad zanjir chizig 
b o ‘ylab harakat qilishini 'ko‘rsat,adi. 
Agar zaryadning tezligi 
v
«С 
b o ‘lsa, (3.78) norelyativistik holga o ‘tadi:
£ 0
I
1 /
eE y\ 2
\ 
m eE
2 
e E
2
x
»
1 + - — -
- 1 
=
—
= -
-----
^ yz
(3.79
eE
I 
2 V Рос 
J 
)
2
pi 
2mvfi
82

---

'ni 
zaryad parabola b o ‘ylab harakat qiladi. Bu bizga nazariy mex- 
' Д
цка kursidan yaxshi tanish bo'lgan natijadir.
Masala,. Bo'ylama bir jinsli elektr maydonda zaryadning haraka-
tini organing.
Yechish:
Elektr maydonni 
x
o ‘qi bo'ylab yo'naltiramiz. Bosh- 
l.ing‘ich shartlar quyidagi ko'rinishda bo'lsin:
Pox
= o, 
poy =
0, 
poz —
0) 
£o — m e .
H a r a k a t 
tenglamasini bir marta integrallaymiz:
px = eEt, 
py
= 0, 
pz
= 0.
R elyativistik 
zarrachaning tezligi va impulsi orasidagi bog'lanish (2.10) 
dan foydalanib yuqoridagi tenglamani
ko‘rinishda yozib olamiz. Bu tenglama relyativistik zarrachaning tekis 
tezlanuvchan harakat qonunini beradi. 
Nisbiylik nazariyasida tekis 
tezlanuvchan harakatni tushinish uchun turli vaqtlarda zarracha bi­
lan bog'langan 
К '
, 
К " , K "
, . . . sanoq sistemalarini kiritamiz. 
Har 
bir vaqt momentida zarracha bilan bog'langan bu sanoq sistemalarda 
uning tezligi nolga teng. Shuning uchun 4-tezlanish uchun