Nazariy fizika kursi

(121 ’
Endi figurali qavs bilan ajratilgan ifodani quyidagicha belgilaymiz: |
Lab =
4 т т I I
-dvadvb> 
L ab = Lba.
(12-39)
c2 IaIb J J
Ira -  n l
Bu holda
UH = ^ Y , L^ a h .
(12-4°) 
a, b
248

---

(12.39) ifoda bilan aniqlangan L ab kattaliklar induksiya koeffitsientlari 
deb ataladi. A gar har ikkala indeks bitta o ‘tkazgichga tegishli b o ‘lsa, 
{a
= b), L aa o'zinduksiya koeffitsienti yoki induktivlik deyiladi. Indeks- 
]ar turli o'tkazgichlarga tegishli b o ‘lganda (а Ф b), Ьаь o'zaro induk­
siya koeffitsienti
deb ataladi. (12.39) dan ko'rinib tiribdiki, induksiya 
koeffitsientlari o ‘tkazgichlarning o'lcham lariga, shakliga va bir-biriga 
nisbatan joylashishiga bog'liq. Bu kattaliklarni aniqlovchi formulalarda 
toklar ishtirok etishiga qaramasdan toklarga b o g ‘liq bo'lm aydi. Oxirgi 
tasdiq chiziqli o'tkazgichlar m isolida to 'g 'ri ekanligini shu mavzuning 
davom ida ko'rsamiz.
Induksiya koeffitsientlarining bunday ajratish magnit m aydon en- 
ergiyasiga boshqacha m a’no berish mumkinligini anglatadi. 
Buning 
uchun (12.40) ikki qismga ajratib yozam iz:
UH = l j 2 LaaIa + I
E L abUb- 
(12-41)
a 
a±b
Bu yerdagi birinchi yig'indining har bir hadi alohida olingan ayrim 
o'tkazgichlarga tegishli bo'lganligi uchun toklarning xususiy energiyasi 
deb qarash mumkin. Bu m a’noda ikkinchi yig'indidagi hadlar toklar­
ning o'zaro energiyasini beradi.1
Chiziqli o'tkazgichlar uchun o'zaro induksiya koeffitsientlarini yoz- 
sak (а Ф b), natija (12.32) bilan m os tushishini ko'rish mumkin. Bunga 
asosan yuqorida ta ’kidlaganimizdek chiziqli o'tkazgichlar uchun o'zaro 
induksiya koeffitsientlari toklarga b og 'liq emasligini ko'rish qiyin emas.
Chiziqli o'tkazgichlar uchun o'zinduksiya koeffitsientlarini (12.32) 
ifoda bilan aniqlab bo'lm aydi. 
Chunki bu ifodada a = b deb olsak 
integral uzoqlashuvchi bo'ladi. H aqiqatan ham ra —►