Nitq mədəniyyətinin əsasları

Həmcins üzvlərin tələffüzü.
Həmcins üzvlərin də özünəməxsus 
intonasiya çalarları vardır. Aralarında bağlayıcı olmayan həmcins üzvlər sonun-
cudan başqa, sadalama intonasiyası ilə söylənilir. Belə həmcins üzvlər arasındakı 
fasilə eyni olur. Sonuncu həmcins üzvdən qabaq nisbətən az fasilə edilir və səsin 
tembri dəyişir, yüksəlir. Bu söz bir növ sadalanmanın qurtarmağını xəbər verirmiş 
kimi, ucadan və güclü vurğu ilə tələffüz edilir. Məsələn; 

---

90 
Mən öz qardaşıma mehman gələndə, 
Bir qələm, bir dəftər, bir can gətirdim. 
Dağların döşünü toplar dələndə 
Ləkəsiz, boyasız vicdan gətirdim.
(
Ə.Tudə) 
İkinci və dördüncü misralardakı həmcins üzvlər (qələm, dəftər, can, 
ləkəsiz, boyasız) sadalayıcı intonasiya ilə bağlanmışdır. Axırıncı həmcins üzvlər 
(can, boyasız) əvvəlkilərə nisbətən yüksək səs tonu ilə tələffüz olunur. 
Cümlədə həmcins üzvə tabe söz olarsa, həmin söz həmcins üzvlə birlikdə, 
bir nitq taktında tələffüz edilir. Məsələn;
Sevdalı axşamlar, xoşbəxt səhərlər, 
Yüz nağıl olacaq min xatiratla. 
(S.Vurğun) 
Birinci misradakı 
axĢamlar, səhərlər 
həmcins üzvlərlə 
sevdalı, xoĢbəxt
tabe sözlər arasında heç bir fasilə edilmir, bir nitq taktı ilə deyilir.
Lakin, amma, ancaq
bağlayıcıları ilə bağlanan həmcins üzvlər qarşılaş-
dırma – ziddiyyət intonasiya ilə oxunur. Bu bağlayıcıların işləndiyi cümlədə 
bağlayıcıya qədər və bağlayıcıdan sonrakı hissə fərqli intonasiya ilə tələffüz 
olunur. 
 O, danışmaq istəyirdi, lakin kimdənsə ehtiyat edirdi. 
 
Sadalayıcı intonasiya dinləyicinin hissinə təsir etmək, sadalanan əşya və 
hadisələrə diqqəti daha çox yönəltmək məqsədini daşıyır. 
Bir neçə kəlmə də