Nitq mədəniyyətinin əsasları

Ara sözlərin deyiliĢi.
Ara sözlər xitablar kimi cümlə üzvlərindən 
müəyyən fasilə ilə ayrılır. Bu fasilənin müddəti, əsasən, xitablarda edilən fasiləyə 
bərabər olur. Xitablarla ara sözlərin intonasiyasında müəyyən fərqli cəhətlər də 
vardır. Xitablar danışanın arzusundan asılı olaraq bir qədər yüksək intonasiya ilə 
tələffüz olunur. Ucadan söylənilən xitabın intonasiya əyrisi çox yüksək olur. 
Xitablara məxsus olan bu xüsusiyyət ara sözlərə eyni ilə aid edilə bilməz. 
Doğrudur, ara sözlər də danışanın arzusundan asılı olaraq alçaq və yüksək 
intonasiya ilə söylənilə bilər. Lakin ucadan söylənilən ara sözlərin intonasiya 
əyrisi eyni səs yüksəkliyində deyilən xitabların intonasiya əyrisindən xeyli aşağı 
olur. Bunu aşağıdakı cümlələrin müqayisəsi daha aydın göstərir. 
1.
Əlbəttə, o bunları yaxşı başa düşürdü. 
2.
Vətənin düşmənləri, niyyətinizdən əl çəkin!
Bu cümlələrdə xitab ara sözünə nisbətən bir qədər yüksək səs tonu ilə 
tələffüz olunur. Ara sözlərin hər növünün özünəməxsus az-çox fərqlənən tələffüz 
çaları vardır. Məsələn; yəqinlik bildirən ara sözlərlə müqayisədə təəssüf bildirən 
ara sözlər bir qədər elastik söylənilməklə nidaların intonasiyasına yaxınlaşır. 
Yəqinlik ifadə edən ara sözlər isə daha çox xitablara uyğun tələffüz olunur. 
Ara cümlələr
intonasiya və fasiləyə görə cümləni üç hissəyə bölür: ara 
cümləyə qədər olan hissə, ara cümlə və ara cümlədən sonrakı hissə. Cümlənin 
hissələri arasına girmiş ara cümlədən əvvəl və sonra müəyyən fasilə edilir. Ara 
cümlə əsas cümlənin intonasiyasından fərqli söylənilir. Bu cümlənin intonasiyası 
danışanın fərdi münasibətindən asılı olaraq yüksək və alçaq ola bilər. Lakin hər 
iki halda ara cümlə tələffüzünə görə əsas cümlənin intonasiyasından fərqlənir.
Burada səs tona qismən alçalır. Ara söz, eləcə də ara cümlələr nisbətən sürətlə 
tələffüz olunur. Şifahi nitqdə ara cümlələr əsas cümlədən yalnız bu yolla ayrılır. 
Uzun ayrılıqdan sonra Rəşadı qucaqlayan Həqiqət (Rəşad onun kiçik oğludur) 
sevincindən ağladı.