O liy o'q u V yurtlarining arxitektura V a qurilish ta ’lim y o ‘n alish I talabalari uchun darslik

aniqlansin.
Konturlar soni K=6; oddiy shamirlar soni (shaklda ko'rsatilgan) Sh = 12;

---

--------о-------
Sh=l
Sh=3
-----о
у 57;=/
Sh=l
шу/.
Sh=2
10.3-rasm.
Sh=l
Demak, rama olti m arta statik noaniq 
------ ;?—;---- -----------------?5Л=/
ekan.
Statik noaniq sistemalar quyidagi xos- 
salarga egadir:
1.Statik noaniq sistem alar tarkibida 
ortiqcha bog‘lanishlarning mavjudligi tu- 
fayli o ‘ziga mos statik aniq sistem aga 
nisbatan bikrligi yuqoriroq boMadi.
2. Statik noaniq sistemalar o ‘ziga mos 
statik aniq sistemalarga nisbatan tejamli- 
roq boMadi.
3. Statik noaniq sistem alarda biror 
ortiqcha bogManishning shikastlanishi inshootning butunlay ishdan chiqishiga 
olib kelmaydi. Statik aniq sistemalarda birorta bog'anish buzilsa, inshoot 
butunlay ishdan chiqadi.
4. Statik noaniq sistemalarda haroratning o'zgarishi va tayanchlam ing 
cho‘kishi natijasida qo‘shimcha zo'riqishlar paydo boMadi. Sistema element- 
larining uzunligidagi farqlari, elementlarni yigMshda yoM qo'yilgan b a’zi 
noaniqliklar ham sistemada q o ‘shimcha zo‘riqishlar uyg‘otadi.
Statik noaniq sistemalami hisoblashni kuchlar usulidan boshlaymiz. Bu 
usul qadimiy va puxta ishlangan usullardan biri boMib, qamrovining keng- 
ligi, o‘zlashuvining osonligi bilan boshqa usullardan ajralib turadi.
10.2 Kuchlar usulining asosiy sistemasini tanlash
Har qanday statik noaniq sistemaning hisobi uning noaniqlik darajasini 
aniqlashdan boshlanadi. Shundan so‘ng 
asosiy sistema
tanlanadi. Berilgan 
sistemaning asosiy sistemalari bir nechta boMishi mumkin. Hisoblash uchun 
shularning ichu.an eng qulayi tanlab olinadi. Keyingi hisoblar ana shu tan­
langan sistem a ustida olib boriladi.
X o‘sh, asosiy sistemaning o ‘zi nima va u qanday hosil qilinadi?
Asosiy sistema
statik aniq va geometrik o‘zgarmas boMib, u berilgan sis- 
temadagi ortiqcha bogManishlarni tashlab yuborish yoMi bilan hosil qilinadi.
Asosiy sistema hosil qilishning uch xil yoMi bor:
a) ortiqcha deb qabul qilingan tayanchlar yoki tayanch sterjenlari tash­
lab yuboriladi;
b) berilgan sistemaga sharnirlar kiritiladi;
d) berilgan sistemaning biror kesimi qirqiladi.

---

Har uchala holda ham amalda ortiqcha bog‘lanishlar tashlab yuborilgan 
deb hisoblanadi. Shundan so ‘ng, berilgan sistemaning dastlabki muvozanat 
holatini tiklash maqsadida yo‘qotilgan bog‘lanishlar o ‘rniga ularning vazi- 
fasini bajaruvchi noma’lum kuchlar (X, 
X 2, X 3
va h. k.) qo'yiladi.
Berilgan
sistema
B.S.