ÖĞretiM İlke ve yöntemleri
Yüklə 2,8 Mb.
|
5. llişkileri Yürütebilme (Temel Sosyal Becerilere Sahip Olma) Bireyler Kişiler arası ilişkileri yürütürken ilişkilerin sağlam temeller üzerine kurabilmelidirler. Kısaca kişiler arası iletişim bir sanattır ve bu sanat daha çok başkalarının duygularını idare etme becerisidir. YARARLANILAN KAYNAKLAR
Pegem A yayıncılık, Ankara, 2004 3. Selçuk, Ziya. Gelişim ve Öğrenme. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2000
7 Senemoğlu, N Gelişim Öğrenme ve Öğretim Gazi Kitabevi, Ankara, 2003
Eğitim Bilimleri KPSS. Empati yayınevi, öğrenme Psikolojisl 27   İnsan davranışlarının büyük bir çoğunluğu öğrenme yoluyla kazanılmıştır. Bu davranışlar çevre ile etkileşim sonucu gelişir. Belli bir dilin öğrenilmesi, tutum kazanmak, kişilik özellikleri kazanmak vb. hepsi öğrenme ile kazanılır.
TEMEL KAVRAMLAR Öğrenme: Bireyde kendi yaşantıları yoluyla, davranışında meydana gelen nispeten kalıcı izli davranış değişikliği olarak tanımlanmaktadır. Öğrenmenin olabilmesi için;
öğrenilmiş davranışlar nelerdir?
Yaşantı: Bireyin çevre ile etkileşimi sonucu kalan izlerdir. Yaşantılardan etkilenmenin en güzel örneğini çocuklar oluşturur.
D  avranış: Organizmanın hertürlü etkinliğidir. Diğer bir deyişle organizmanın dışarıdan gözlenebilen ya da kendisince hissediiebilen tepki ve hareketlerinîn tümüne denir.
Eğitim: Bireylerde kendi yaşantıiarı yoluyla istendik davranışlar meydana getirme sürecidir. Eğitim-Öğrenme iüşkisi;
Davranış çeşitleri A. Doğuştan gelen davranışlar: İçgüdüsel ve reflex davranışlar. Öğrenme sonucu kazanılan davranışlar değildir. Reflex: Doğuştan getirilen, belli bir uyarıcıya karşı organizmanın belli ve basit bir davranış gösterme eğilimidir. Reflex'in üç özelliği vardır.
Örnek; dizimize vurulduğu zaman ayağımızı kaldırmamız, nefes alma, emme, yutma, göz kırpma, emmeye bağlı arama refleksi öğrenilmemiştir. İçgüdü: Doğuştan getirdiğimiz diğer bir davranış grubudur. Doğuştan getirilen türe özgü davranış örüntülerine denir. İçgüdünün 4 özelliği vardır; Doğuştan gelmelidir, bir türün tüm üyelerinde olmalıdır, başka türlerde olmamalıdır, karmaşık bir davranış örüntüsü olmalıdır. Örnek; Kuşların göç etmesi, arıların ba! yapması, ipek böceğinin koza örmesi Reflex ve içgüdü karşılaştırması:
A. Geçici davranışlar: Alkol, ilaç, hastalık ve yorgunluk sonucu ortaya çıkan davranışlardır. Öğrenme sonucu kazanılan davranışlar değildir. B. Sonradan kazanılan davranışlar: İstendik ve istenmedik davranışlardır. Öğrenilmiş davranışlardır. Bu davranışlar tecrübe ve eğitim öğretim yoluyla olmak üzere iki türlü kazanılır. İstendik Davramşlar: Formal ve informal ortamlarda kazanılan davranışlardır. Okullarda kazanılan akademik bilgilerin tamamı, evde ve çevrede kazanıian toplumsal roller vb. İstenmedik Davranışlar: Forma! ve informal ortamlarda kazanılan davranışlardır. Bu davranışlar ailede ve sokakta kazanılabilir. Kopya çekme, hırsızlık gibi davranışlar örnek verilebilir. 28 Öğrenme Psikolojisl Doğuştan gelen Davranışlar -Refleksler DAVRANIŞ G İ Sonradan kazanılan davranışlar (Öğrenme sonucu aprr.p.Hpsipn İstenmedik davranışlar Kötü kültürel koşullar altında kazanılan davranışlar, Yanlış eğitim sonucu ortaya çıkan davranışlar) 46. Bir anne iki yaşındaki oğluna ezbere 100'e kadar saymayı öğretmeye çalışmakta, fakat bunu başaramamaktadır.
E) öğrenmeye hazır olma düzeyi Performans: İcra veya edim de denilmektedir. Organizmanın bizzat yaptığı şeyler olup, öğrenme, güdü, yorgunluk gibi çeşitli bileşenlerden oluşmaktadır. öğrenilmiş veya öğrenilmemiş birçok etken performansı etkilemektedir. Öğrenme ile performans arasındaki farklar;
47.
III) Yaşantılar sonucunda görülme IV)Organlarm olgunlaşmasıyla ortaya çıkma Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri, bir davranışın öğrenilmiş davranış olabilmesi için gerekli degildir? (2002 KPSS-79) A) IV.I B) IV.III C) II, III I) E) IV  Uyarıcı: Duyu organlarını harekete geçiren ve tepkiye yol açan herhangi bir nesne ya da enerjiye denir. Uyarıcılar içsel ya da dışsal olabilir.
Tepki: Uyarıcılann organizmayı etkilemesi sonucu organizmanın gösterdiği herhangi bir davranışa denir. Tepkiler basit ya da karmaşık, açık ya da gizli olabilir. 45. Aşağıdakilerden hangisi, öğrenme yoluyla kazanılan bir davranışa örnek degildir? (2001 KPSS-11)
E) Aşçının kokusunu aldığı yemeğin pişip pişmediğini anlaması 48. Aşağıdakilerden hangisi öğrenme sonucu oluşan bir davranış değildir? (2002 KPSS-80)
E) Çocuğun yemeklerden sonra dişlerini fırçalaması 49. Aşağıdakilerden hangisi öğrencinin öğ- renmesine etki eden dış etkenlerdendir? (2002 KPSS-81)
E) öğretim materyali öğrenme Psikolojisl 29 50. Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde öğrenilmiş davranışların bir özelliği verilmemistir? (2004KPSS-13)
E) Olgunlaşma ile ortaya çıkması 51. Erşen girdiği ehliyet sınavında başarısız olmuştur. "Aslında araba kullanmayı çok iyi bilirim, ama heyecanlanınca yapamadım" demiştir. Bu durum karşısında öğrenme psikolojisini dikkate alarak aşağıdaki sözlerden hangisini söyleyemeyiz? (2004 KPSS-14)
E) Araba kullanmayla ilgili yaşantılarınız arttıkça daha az hata yapmaya başlayacaksınız. ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER A. Öğrenenle ile ilgili faktörler S Türe özgü hazır oluş öğrenecek olan organizmanın istenüen davranışı göstermek için gerekli biyolojik donanıma sahip olması demektir. Organizma bu donamımdan yoksun olduğunda öğrenemez. Örneğin; İnsan uçmayı öğrenemez ancak kuşlar uçabilir. s Olgunlaşma • Organların kendilerinden beklenen görevleri yapabilecek duruma gelmesi durumudur. Diğer bir deyişle Organizmanın temelindeki potansiyel güçlerin göreve hazır bir duruma ulaşmasıdır. Organizma türe özgü hazır oluş durumunda olsa bile olgunlaşma olmadan öğrenemez. Olgunlaşma yaş ve zeka açılarından ele alınmaktadır. İki aylık bir bebek yürüyemez, yaş açısından o olgunluğa ulaşmamıştır. Aynı zamanda bazı insanlar yaş olarak olgunlaşmış olsalar bile zeka gelişimleri açısından yeterli olgunluğa ulaşmamış olabilirler. s Kaygı ve genel uyarılmışlık hali Organizmanın verimli bir öğrenme sağlayabilmesi için hazır ve tetikte bulunmasıdır. Bireyin dışarıdan gelen uyarıcıları alma derecesidir. "Canım ders çalışmak istemiyor" diyen öğrenci aslında yeterli genel uyarılmışlık haline ulaşmamıştır. Yatakta ders çalışmak öğrencinin genel uyarılmışlık haline girmesini olumsuz yönde etkilemektedir. Benlik kavramı, güdü, çalışma alışkanlıkları gibi etkenler genel uyarılmışlık halini etkileyen faktörlerdendir. s Kaygı Güçlü bir istek ya da dürtünün gerçekleşmeyecek gibi göründüğü durumlarda ortaya çıkan tedirgin edici bir duygudur. Aşın ve düşük düzeydeki kaygı öğrenmeyi olumsuz yönde etkilemektedir. s Güdülenme (Motivasyon) Organizmayı etkileyerek bir amaç için harekete geçiren durumdur. Buradaki "durum" ifadesi dürtü, istek, ihtiyaç, hırs vb. olabilir. Güdüler bizi harekete geçiren güçlerdir. Yani davranışı bir amaca doğru başlatan ve sürdüren bir iç şarttır. Güdüler organizma içindeki ihtiyaçlardan doğar ve bu ihtiyaçların giderilmesi için organizmayı harekete geçirir. Organizmanın öğrenmeye güdülenmiş olması bireyin öğrenmesini kolaylaştırır. Öğrenmede güdüler üç nedenle önemlidir; 1. Güdü, davranışı oluşturan en önemli koşuldur. Örnek: aç olmayan organizmaya et gösterilse de salya salgılamaz.
2. Güdü, pekiştirme için de gereklidir. Yani davranışın sürdürülmesini-tekrarını sağlar. 3. Güdü, davranış değişikliğini de denetler. Yani davranışın şu ya da bu yönde olmasını sağlar. Böylece organizmanın istenen tepkide bulunabilme artar. Güdüler genellikle içse! veya dışsal uyarıcılar tarafından uyarılmaktadır. Güdünün uyandırılması sonucunda organizma bu güdüyü doyurmak için
Örneğin susuzluk dürtüsü organizmayı su ihtiyacını karşılamak için harekete geçmeye zorlar. Organizma 
öğrenme Psikolojisl 30 h Güdülerin içsel-dışsal, birincil-ikincil, döngüsel olma gibi özellikleri vardır. • Dikkat: Bilincin bir noktada toplanması haline denir. Diğer bir deyişle psikofizik enerjinin bir noktada toplanmasıdır. s Eski Yaşantılar Daha önceden deneyimli oluş ya da konu ile tanışıklığın bulunması (eski yaşantılar) yeni öğrenmeleri etkiler Yetişkin kişiler hemen hemen hiç bir öğrenmeye sıfırdan başlamazlar. Okullardaki eğitimde her konu daha önce öğrenilmiş olması gereken başka konularla bağlantılıdır. Bu açıdan bir derste öğrenilen kavramlar diğer bir dersteki öğrenilen kavramlarla ters düşmemelidir. Birey öğrenmeyi kolaylaştıracak ve hızlandıracak önbilgilere (ön öğrenmeler) sahip olmalıdır. Bu ön öğrenmeler öğrenmeyi kolaylaştıracağı gibi zorlaştırabilir. s Öğrenmenin Aktarılması Pozitif transfer (olumlu aktarma): Geçmiş yaşantıların öğrenmeyi kolaylaştırmasına denir. Otomobil kullanmayı öğrenen birisinin başka bir model ya da marka otomobili de kullanabilmesi. Negatif transfer (olumsuz aktarma): Geçmiş yaşantıların öğrenmeyi olumsuz etkilemesine denir. Iki parmak yöntemiyle daktilo yazmayı öğrenen birisi on parmak ile yazmaya çalıştığında zorlanır ve daha yavaş yazar. Önceki öğrenme yeni öğrenmeyi olumsuz etkiler. s Fizyolojik Durum Öğrenme için sağlıklı bir fizyolojik yapı gereklidir. Süreğen hastalıklar ve duyu organlarındaki bozukluklar öğrenmeyi olumsuz yönde etkiler. s Bireysel Farkhlıklar Zeka, ilgi, yetenek, tutum, güven, benlik tasarımı gibi farklılıklar öğrenmeyi etkileyen bireysel farklılıklardır. Kalıtım ve çevrenin rolü vardır. B. Öğretim Yöntemi ile ilgili Faktörler s Konunun Yapısı öğrenmede konunun bütün olarak verilmesi parçalara bölerek verilmesinden daha etkilidir. Konu anlamlı ve kolayca birbirine bağlanabilir nitelikte olmalıdır. s Öğrenmeye Ayrılan Zaman Öğrenen bireyler arasında bir konunun öğrenilmesine ayrılan zaman bakımından farklılıklar vardır. Bazı öğrenciler öğrenilecek konuyu günde 2 saatten bir haftada öğrenirler buna aralıklı öğrenme denir. Sistematik çalışmadır. öğrenilen bilgiler kısa sürede unutulmaz. Bazı öğrenciler de öğrenilecek konuyu yoğun bir biçimde bir günde öğrenirler buna toplu öğrenme denir. Sadece sınav zamanında çalışan öğrenciler bu gruba girer. Öğrenciler konuyu kısa zamanda öğrenmekte ve sınavda başarılı olmaktadırlar. Buna karşın öğrenilen bilgi kısa sürede unutulmaktadır. S Katılım (öğrenci aktivitesi) Öğrenilecek olanla etkileşim öğrenme çabasına girmedir. Bu etkileşim dinleme-okuma-yazma-anlatma şeklinde olabilir. Dinlemede öğrenci pasiftir. Öğrenme zayıf olmaktadır. Buna karşın anlatmaya doğru gidildikçe öğrenci aktifleşmekte ve öğrenme artmaktadır. s Geribildirim (Dönüt) Sonuçların bilgisi de denebilir. iyi bir öğrenmenin gerçekleşmesi için öğrencinin öğrenip öğrenmediği veya ne kadar öğrendiği ile ilgili olarak bilgilendirilmesi gerekir. Öğrenci yaptıkları ve söylediklerinin ne derece doğru olduğunu bilirse daha kolay öğrenir. Bunu bilmeyen öğrenci yavaş öğrenir. Sınav sorularının kısa sürede cevaplanması geribildirimdir. C. Öğrenme Malzemesi ile ilgili faktörler s Algısal Ayırt Edilebilirlik Öğrenme malzemesinin çevredeki uyarıcılardan ayırt edilebilir olmasıdır. Beyaz uyarıcılar içinde siyah bir uyaranın dikkat çekmesi gibi öğrenilecek konu da öğrencinin dikkatini çekmelidir. Diğer uyaranlar arasından öğrenilecek malzeme ile ilgili uyaranlar kolayca ayırt edilebilir nitelikte olmalıdır. Öğrenilecek malzeme öğrencilerin amaçlarına, beklentilerine uygun olmalıdır. Öğrenme Psikolojisİ 31  s Anlamsal Çağrışım
Anlamlı bir şekilde öğrenilen bilgi anlamsız bilgilerden daha kolay hatırlanabilir. Bu tür bilgiler daha kalıcıdır. öğrenilen yeni konu daha önce öğrenilen konularla ilişkisi sağlanmış olmalıdır. Anlamsal çağrışım dizileri oluşturulmalı ve bunların sayısı çoğaltılmalıdır. Örnek: Peynir kavramı öğretilirken buna yakın ya da ilişkili olan kavramlarla ilişkisinin kurulması bu kavramın öğrenilmesini kolaylaştırır. Süt, yumurta, inek, kahvaltı, beyaz, çay, pamuk, karvb. ■/ Kavramsal Gruplandırma İyi organize edilmiş gruplar halindeki bilgiler kolay öğrenilir. Ünite ve konular iyi bir şekilde gruplanarak verilmelidir. Kavramsal gruplandırma birçok bilgi veya kavramın öğrenilmesi durumunda çok etkilidir. Bu durumda öğrenme malzemeleri birtakım grupla halinde bütünleştirilmelidir. Bütünleştirmede öğrenilecek malzeme basamaklar haline getirilmelidir. Kavramlar gruplara, gruplar alt gruplara ayrılabiliyorsa öğrenilmesi kolaylaşır. Aşağıda kavramsal gruplandırmaya örnek verilmiştir. (Bacanlı, 2000)
Değerl Değersiz Yaygm Nadjr Alaşım 52. Çalışma ortamınızı düzenlerken ışık ve ısının uygun olmasına, bir masa ve sandalyede çalışmasına özen gösteriniz. Lise öğrencilerine yönelik böyle bir önerinin temel dayanağı aşağıdakilerden hangisidir? (2001 KPSS-73)
E) Öğrencinin evde kendi kendine çalışabileceği bir yere ihtiyacın olması 53. Küçük yaşlarda bir müzik aleti çalmaya başlayan bir kimseyle, ileri yaşlarda müzikle ilgilenen bir bireyin müzik aletini çalma becerisi uzun bir zaman aynı düzeyde olmaz. Bu durum aşağıdakilerden hangisinin etkisini açıklayıcı bir örnektir? (2002 KPSS-83)
E) Zaman 54. Aşağıdakilerden hangisi, bir öğretmenin velilere çocukların çalışma koşullarıyla ilgili verebileceği önerilerden en doğru olanıdır? (2002 KPSS-99)
E) Genel uyarılmışhk düzeyinin düşmeme si için, çocukların ödevlerini masa başında yapmalarına dikkat edilmelidir 55. Özel eğitim görmekte olan zihinsel engelli bir çocuğun öğretmeni, onun dersteki doğru davranışlarını bisküvi vererek ödüllendirmektedir. çocuğun annesi bisküviyi almak için daha çok çalışacağını düşünerek, onu okula kahvaltı etmeden götürmüştür. Yukarıdaki durumda öğrenmeyi olumsuz etkileyen temel etken aşağıdakilerden hangisinde açıklanmaktadır? (2002 KPSS-108)
E) Öğrenme etkinlikleri çocuğun gerçek- leştirebileceklerinin üstündedir öğrenme Psikolojisl 32 Yüklə 2,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||
eçici davranışlar (hastahk AJkol aşın kavpr v s^
stendik davranışlar Eğitim sonucu gerçekleşen riavranıslart
arekete geçerek su aramaya başlar. Suyun içilmesiyle birlikte susuzluk dürtüsü doyurulmuş olur.