Psiko-motor Gelişim: ergenlik dönemindeki
yoğun fizyolojik değişim devinimsel becerilerde
acemilik gözlenmesine neden olur. Daha sonra
zihin ve kas koordinasyonu gelişerek bu
uyumsuzluk ortadan kalkar. Ergenliğin son
döneminde vücut koordinasyonu yetişkinlik
düzeyine ulaşır. Ergenlik dönemi fiziksel gelişimin
(0-2) yaş döneminden sonra en yoğun olduğu
dönemdir. Ergenin kısa zaman diliminde geçirdîği
fiziksel değişim ve gelişim bazı sorunları da
beraberinde getirir.
Fiziksel gelişim özet;
-
Fiziksel gelişimin en hızlı olduğu dönemler, doğum
öncesi, 0-2 yaş ve ergenlik dönemidir.
-
Çocuğun kız veya erkek olduğunu bilmesi bir diğer
anlamıyla farkına varması ilk çocukluk döneminde
gerçekleşir.
-
Çocuklarda sinir sisteminin gelişimi okul öncesi
dönemde tamamlanır.
-
Ergenlik dönemindeki gencin benlik algısına
fıziksel özellikleri etkiler.
Öğrenciferin enerjilerini olumlu olarak kullanabilecekleri spor, müzik gibi etkinliklere yönlendirilmelidir.
11. İki yaşındaki bir çocuk salıncakta yardımsız sallanmak istemekte, kendisini tutmaya çalışan annesinin ellerini itmektedir.
Çocuğun bu davranışı hangi gelişimsel özellik ile açıklanır? (2001 KPSS-4)
-
Yatkınhk
-
Özerklik
-
Üretkenlik
-
Özdeşim
E) Merak
12. Bir öğretmen, sınıf arkadaşlarına göre uzun boylu ve kilolu otan bir 7sınıf öğrencisini, "Dev adam, gel buraya" diye çağırmaktadır
Gelişim Psikolojisi açısından öğretmenin bu davranışı neden sakıncalıdır? (2001 KPSS-9)
-
Bireysel farklılığı, öğrendyi incitebilecek şekilde
etiketlemesi
-
Öğrencinin özellikleriyle yakından ilgilendiğini
göstermesi
-
Öğrenciye beslenen olumlu duyguları iletmekte
yetersiz kalması
-
Ergenlikte ortaya çıkan bedensel farklılıklara
dikkat çekmesi
E) Okul başarısını etkileyecek bir davranış şekli
olması
Fiziksel Gelişimin Eğitim Açısından Sonuçları
-
Okul öncesi dönem çocukların uzun süre bir yerde
oturmaları mümkün değildir. Bu durum yaramazlık
olarak değerlendirilmemelidir.
-
İlköğretimin I. Evresinde küçük kas becerileri ve
görme algısı tam olarak gelişmediği için kalın
kalem ve büyük puntolu kitaplar kullanılmalıdır.
-
İlköğretim döneminde görsel algılama ve küçük
kas becerileri normale döner. Küçük kas
gelişiminde yetersizlik gösteren öğrencilere resim
ve yazı çalışmaları yaptırılmalıdır.
13. İlköğretim 1. sınıftaki bir öğrenci, okulda bazen idrarını kaçırmakta ve kendisi de bu durumdan rahatsız olmaktadır.
Bu durumda, sınıf öğretmeni için en uygun yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir? (2001 KPSS-84)
-
Çocuğu doktora göndermek
-
Okul yönetimine haber vermek
-
Çocuğa, az su içmesini ve sulu gıdalardan
kaçınılmasını söylemek
-
(drarını kaçırmaması için çocuğu sık sık
uyarmak
E) Durumu çocuğun ailesine ileterek soruna birlikte
çözüm aramayı önermek
Gelişim Psikolojisİ
14. Ahmet duygusal bir film izlediğinde göz yaşlarını tutamamaktadır. Bu yüzden de arkadaşları tarafından "fazla duygusal ve kız gibi davranmakla" suçlanmaktadır.
Buna göre üniversite üçüncü sınıfta olan İbrahim'in karşı cinsle duygusal ilişkiler kur-makta başarılı ve kendi cinsinden sosyal arkadaşlıkları olduğu da düşünüldüğünde aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? (2002 KPSS-71)
-
Androjen cinsel rol kimliğine sahiptir
-
Erkek cinsel rol kimliği gelişmemiştir
-
Homoseksüel eğilimlere sahiptir
-
Kadın cinsel rol kimliği gelişmiştir
E) Kefıdini kontrol edemeyen bir yapıdadır
18. 3 yaşındaki Mehmet'in davranış gelişimini
hızlandırmasına yardımcı olabilmek için anne ve babası aşağıdakilerden hangisini yapmalıdır? (2004KPSS-12)
-
Uzun sürse de ayakkabısını kendisi
bağlayıncaya kadar çocuğa yardım etmeden
beklemek
-
Çocuğun yiyeceği et. tavuk gibi besinleri
önceden çatal ve bıçakla küçük parçalara
ayırmak
-
Çocuğun davranışlarına hiç sınır koymayıp
yanlışlarından öğrenmesine fırsat vermek
-
Çocuğu olabildiğince sınırlayarak kazalardan
korumak
E) Çocuğun her işini başkasına yaptırmak
15. Aşağıdakilerden hangisi ergenlik dönemine erken giren bireyler için söylenemez? (2002 KPSS-72)
-
Arkadaşları tarafından lider olarak kabul edilirler
-
Zeka düzeyleri yaşıtlarında daha yüksektir
-
Sosyal gelişim düzeyleri yaşıtlarından farklılaşır
-
Cinsel rol kimliklerini kazanmaya başlarlar
E) Kimhk gelişimi ile ilgili karmaşalar başlar
19. Aşağıdakilerden hangisi kişi üzerinde arkadaş gruplarının etkisinin ve baskısının en fazia olduğu dönemdir? (2003 KPSS-79)
-
Ortaöğretim
-
Yükseköğretim
-
Temel öğretim
-
İlköğretim
E) Okulöncesi
16. Aşağıdakilerden hangisi ergenlik döneminde, hızlı bedensel değişikliklerin etkisiyle ortaya çıkabilecek durumlardan değildir?(2002 KPSS-77)
-
Gençlerin ayna önünde geçirdikleri zamanın
artması
-
Dış görünüşlerinin iyi olmadığına ilişkin kaygılar
oluşması
-
Bedensel değişımin sakarlıklara neden olması
-
Reddedilme korkusuyla sosyal etkınliklerden
kaçınma
E) Kendine özgü bir değerler ve kav ramlar
sistemi oluşturma
20. Aşağıdaki ifadelerden hangisi ergenlik
dönemindeki gelişim özellikleri ile ilgili olarak yanlış bir açıklamadır? (2003 KPSS-90)
-
Ergenlerin meslek seçimine yönelik olarak bilgi
toplamaya başlanan bir dönemdir
-
Ergenler bu dönemde model alarak özdeşim
kurabilecekleri kişiler aralar
-
Ergenler bu dönemde sosyal rollerdeki cinsiyete
bağlı farklılaşmaları öğrenirler
-
Ergenler bu dönemde kimlik geliştirme çabaları
sırasında karmaşa yaşarlar
E) Ergenler bu dönemde her konuda ailelerinin
dediklerini yapmaya çalışırlar
17. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde ergenlik döneminin hemen başında çıkan özelliklerden biri yeralmaz? (2004 KPSS-11)
-
Karşı cinse ilginin artması
-
Bireyin kendisini farklı ve üstün bulması
-
Arkadaşlara yönelimin artması
-
Ahlaki değerlendirmelerde Başkalarının
tepkisinin önemsenmesi
E) Zihinsel gelişimin en üst düzeyine erişmesi
8
Gelişim Psikolojisİ
BİLİŞSEL (ZİHİNSEL) GELİŞİM
Bilişsel gelişim; organizmanın kendini ve çevresini anlama süreci olarak ifade edilebilir. Dünyayı algılama ve anlamaya dönük bilişsel süreç ve etkinliklerdir.
Bilişsel gelişim akıl yürütme, düşünme ve dil gelişimi kapsar. Biliş; öğrenmeyi ve anlamayı içeren zihinsel faaliyetlerdir. Bilişsel gelişim ile ilgili en çok kabul gören yaklaşım Jean Piaget'in geliştirdiği kuramdır. Bunun yanında Bruner ve Vygotsky'nin bilişsel gelişim kuramlarına da yer verilmiştir.
Piaget'nin Bilişsel Gelişim Kuramı
Kuramının temelinde çocuklarla yetişkinlerin dünyalarının farklı olduğu görüşü oluşturur. Çalışmalarını çocuklar üzerinde yapmıştır. Önce zeka kavramı ile ilgilenmiştir. Ona göre zeka çevreye uyum sağlayabilme yeteneğidir. Bir anlamda çevre ile başa çıkmaktır. Piaget'e göre gelişim, kalıtım ve çevrenin ürünüdür. Zihinsel, bilişsel süreçler çocuğun dünyayı anlamasını sağlar.
Önemli kavramları
Piaget'e göre insanlar doğuştan iki temel zihinsel eğilimle dünyaya gelirler. Örgütleme, uyum sağlama (özümleme, uyma) ve dengeleme
-
Örgütleme(Organizasyon): Süreçleri sistemli ve
tutarlı halde koordine etme ve fıkir ile eylemleri
birleştirme çabasıdır.
-
Uyum Sağlama (Adaptasyon) Çevreye uyma
yeteneğidir. Bireyin çevresiyle etkileşerek çevreye
ve çevresindeki değişmelere uyum sağlamasıdır.
İki aşamalıdır; Özümleme ve uyma (Düzenleme)
-
Özümleme: Var olan şemalarla açıklamaya
çalışma sürecidir. Karşılaşılan yeni obje, fikir, olayı
daha önceden kendisinde var olan bilişsel yapının
içine almasına denir. Örnek; Çocuğun ilk defa
gördüğü koyuna "köpek" demesi özümlemedir.
-
Uyma (düzenleme): Var olan şemalar yeterli
değilse uymaya çalışılır. Mevcut yapıyı (şemayı)
yeni durumlara, objelere, olaylara göre yeniden
biçimlendirme, şekillendirme sürecine düzenleme
denir.
> Her yaşantı özümleme ve düzenlemeyi kapsar. Yukarıdaki koyun örneğinde çocuk koyunlarla ilgili yeni bir şema oluşturur ve eski şemalarda yeniden düzenleme yapar.
Şema: Çevreyle etkileşim sonucu oluşan davranış ve düşünce kalıplarıdır. Bireyin çevresindeki problerrileri anlama, çözme, dünyayla baş etme yolları, yapılarıdır.
'r En temel zihinsel yapılardır
-
Balık tutma gibi davranışsal ya da balık tutmayı
bilme gibi bilişsel olabilir.
-
Birey yeni karşılaştığı olay ve nesneleri beynindeki
şemalarla açıklamaya çalışır. Böylece onu
özümlemeye çalışır. Eğer var olan şemalar yeterli
değilse uymaya çalışılır.
-
Bebeğin ilk şeması emme ve yakalama
reflexleridir. Daha sonra görme, işitme, tutma,
vurma ve itme şemaları gelişir
-
Yeni gelen bilginin içine yerleştirileceği çerçevedir.
Başka yazarlar şemayı "bilişsel yapı" olarak
ifade etmektedirler.
-
Örnek iki aylık çocuğa çıngırak verdiğimizde onu
ağzına götürür (dünyayı tanıma şeması emmedir),
dokuz aylık çocuk ise sallar, döndürür, atar
(şemaları farkhlaşmaya başlamıştır)
-
7 yaşında Ayşe isimli öğrenci 'andımız'ı okurken
"büyüklerimi saymak ne demek?" dediğimizde
'anne, baba, abi...." şeklinde saymaya başlar.
Dengeleme: Örgütleme işleminin uzantısıdır. Bütünlüğün dengeli ve tutarlı olmasını ifade eder. Beynimizdeki şemalar sürekli dengeleme eğilimindedir. Zihin yeni bilgilerden dolayı her zaman dengede durmaz. Yeni bilgiler sürekli dengeyi bozar. Zihinsel sürece aşırı yüklenme sonucu kafanın karışması buna örnektir.
Piaget'e göre zihinsel gelişim DENGE-DENGESİZLİK-YENİDEN DENGE süreci olarak tanımlanır. Çocuk için yeni olan şeyler bilişsel dengeyi bozar. Daha sonra özümleme ve uyum süreçleri ile denge yeniden kurulur. Bireylerin dünyayı tanıma, anlama çabası yeni şemalar oluşturma, özümleme, uyma ve organize etme şeklinde devam eder.
Örnek: Kuşlarla ilgili şeması olan çocuk konuşan papağan gördüğünde "bu ne?" diye soracaktır. Kuş olduğunu öğrendiğine kuşlar şemasında "konuşan kuşlar da var " diyerek oluşan dengesizlik durumu dengeye kavuşacaktır.
Piaget'e göre Bilişsel Gelişimi Etkileyen Faktörler
-
Olgunlaşma
-
Yaşantı
-
Uyum
-
Örgütleme
-
Dengeleme
Gelişim Psikolojisİ
PİAGET'YE GÖRE BİLİŞSEL GELIŞIM DÖNEMLERI
Piaget bilişsel gelişimin dönemler halinde
gerçekleştiğini öne sürmüştür. Dönem kuramcılarından
olan piaget, bilişsel gelişimin evreler halinde
gerçekleştiğini savunur.
Evre: Çocuğun birçok değişik durumdaki düşünce ve
davranışının altında yatan zihinsel süreçlerinin
özelliklerini yansıtan zaman süreci olarak
tanımlanmıştır.
Bu evrelerle ilgili 4 temel kural vardır;
-
Evreler değişmez bir şekilde belli sıra ile
ortaya çıkarlar
-
Sonraki öncekinin kazanımını içerecek
şekilde hiyerarşi oluşturur.
-
Aynı evredekilerin gelişim oranlarında
farklılıklar vardır.
'r Gelişim kuramları evrenin tipik özelliğini belirler. Bu tipik özellikler o evredeki bireylerin tamamında bulunmayabilir.
1. Duyusal Motor dönem (0-2 yaş)
-
Kendisini dış dünyadan ayırt etme
-
Refleksif davranışlardan amaçlı davranışlara
geçme
-
Nesnenin devamlılığı: Bir varhğın göz önünden
kaybolmasıyla tamamen yok olmadığıdır.
Saklanan nesneleri bulma yeteneğinin
kazamlmasıdır. Yaklaşık 9 aylık olduğunda
kazanılır.
-
Dikkatini belli nesnelere odaklayabilir
-
Döngüsel tepkiler görütür
-
Taklit ve oyunlar görülür
2. İşlem öncesi dönem (2-7 yaş)
-
Piaget işlem terimini mantıksal düşünme olarak
almaktadır.
-
Bu dönemde mantıksal düşünme gelişmemiştir.
-
Dil hızla gelişir
-
Sözcüklerin yüzeysel anlamıyla harfi harfine
anlaşıldığı dönemdir. Örnek; sprey koltuk altına
sıkılır.
-
Kolektif monolog, ben merkezliliğin bir başka
biçimidir.
-
Ben merkezci düşünme ve konuşma vardır
(egosantrizm: çocuğun kendi bakış açısının
olabilecek tek bakış açısı olabileceğine
inanmasıdır)
-
Özelden özele akıl yürütme: İki özel durum
arasında bağlantı kurarak akıl yürütmektir. Örnek:
Her gün kahvaltıda omlet yiyen çocuğun, omlet
yemediği gün "bu gün kahvaltı etmedik" demesi
-
Sembolik oyun ve düşünme vardır
-
Animizm: cansız nesnelere canlılık özelliği
yüklemek
Tersine çevirememe.B\r işlemi tersinden
düşünemezler. Örnek; "2 kere 8 kaç eder?", "peki
8 kere 2 kaç eder?" Cevap: "biz daha sekizleri
görmedik."
Tek özelliğe göre sınıflama ve sıralama vardır
İlk akıl yürütme faaiiyetleri (düşünme) başlar
Korunum ilkesi kazanılmamıştır. (Korunum:
objelerin şekli, konumu değişse de miktarının,
hacminin, ağırlığının değişmeyeceği ilkesidir.)
Örnek; para deneyi. İşlemi tersine çevirebilme ile
yakından ilgilidir.
Odaklaşma: Korunum kavramıyla yakından
ilgilidir. Olay ya da nesnelerin yalnızca bir yönüne
odaklanma söz konusudur. Örnek: karşıdan
karşıya geçişlerde odaklaşma kazalara neden
olmaktadır.
Çevresindeki olay ve nesneleri çeşitli sembollerle
ifade etme
Başlangıçtaki ben merkezlilik giderek azalır
3. Somut işlemler dönemi (7-11 yaş)
bağlı
-
Somut düşünme (duyu organlarına
düşünme) yoluyla problem çözme vardır
-
Mantıksal düşünme geüşir
-
Birden fazla özelliğe göre sınıflama ve sıralama
-
Tersine çevirebilme kazanılmıştır.
-
Ben merkezlilikten uzaklaşılır
-
Korunum ilkesi kazanılmıştır
-
Yaparak yaşayarak öğrenme bu dönemde daha
etkilidir
4. Soyut işlemler dönemi (11 yaş ve üstü)
-
Soyut düşünme başlar
-
Üst düzey zihinsel düşünebilme (tümdengelim,
tümevarım, analiz, sentez, değerlendirme)
-
İdeal, fikir, değer ve inanç sistemi yapılanır
-
Fikir dünyasıyla aktif olarak ilgilenilir, düşünceler
etkinliklere yansıtılır.
-
Akıl yürütme vardır
-
Ergen ben merkezüliği görülür
-
Olasılıklı düşünme vardır.
BRUNER'İN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI
Bruner'e göre bilişsel gelişim yaşam boyu devam eder ve üç aşamada gerçekleşir;
-
Eylemsel evre çocuk bu evrede nesnelerle
doğrudan etkileşimde bulunarak, yaparak,
yaşayarak öğrenir. Bisiklete binme, top oynama
gibi.
-
İmgesel evre: bilgi, sözcükler ve kavramlar
yoluyla edinilir. Durum veya yaşantılar imgelerle
beyne aktarılır.
-
Sembolik evre: Hayatın tümüyle formüller ve
simgeler yoluyla kavranmasıdır. Bilim adamları,
doktorlar vb. yaygın biçimde sembolik sistemi
kullanır.
10
Gelişim Psikolojisİ
Bruner'e göre öğrenme özellikleri;
-
Bilişsel gelişim birçok boyuttaki artışın ürünüdür.
-
Bilişsel gelişimde bilginin çözümlenmesi,
kodlanması, işlenmesi ve depolanması sıralı bir
şekilde olur
-
Bilişsel gelişimde kişisel farkındalık önemli bir
aşamadır
-
Sosyal farkındalık bilincinin elde edilmesi
önemlidir.
VYGOTSKY'NİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI
Vygotsky, bilişsel gelişimde sosyal çevre ve kültürel yapının önemini vurgulamıştır. Ona göre tüm öğrenmelerin kaynağı sosyal çevredir. Bireyin belli bir bilişsel yeterlik kazanması içinde bulunduğu kültüre bağlıdır. Öğrenme bir bakıma kültürlemedir. Yani topluma ait düşünce ve inanç özelliklerinin çocuğa aktarılmasıdır. Bu işlemin yapılmasmda dil önemli bir olgudur. İşbirliği, yardımseverlik gibi toplumsal özellikler kültürleme yoluyla edinilir. Bilişsel geiişimde bireysel farklılıklar göz önünde bulundurulmalıdır.
21. Zihinsei gelişim bağlamında "kritik dönem" nasıl açıklanır? (2001 KPSS-2)
-
Cinsiyet ayrımının yapıldığı dönem
-
Soyut düşünmenin en üst düzeye ulaştığı
dönem
-
Çocuk kimliğinden yetişkin kimliğine geçilen
dönem
-
Öğrenme üzerinde çevresel uyarıcıların en çok
etkili olduğu dönem
E) Bireyin kendini işe yaramaz hissettiği dönem
22. Somut işlemler dönemindeki bir çocuğa eşit miktarda su doldurulmuş aynı büyüklükte iki bardak gösterilmiş ve hangisinde daha fazla su olduğu sorulmuştur. Çocuktan "İkisinde de aym" yanıtı alındıktan sonra, onun gözü önünde, bardaklardan birindeki su üç bardağa paylaştırılmıştır.
Bu çocuğun "Bu üç bardakta mı yoksa diğer bardakta mı daha çok su var?" sorusuna aşağıdaki yanıtlardan hangisini vermesi beklenir? (2001 KPSS-5)
-
"İkisinde de aynf'der, çünkü nesnelerin
devamlılığı kavramını kazanmıştır
-
"Küplerdeki kil çok" der çünkü sayı boyutunda
bağımlılık vardır
-
"İkisinde de aynı" der, çünkü miktar konumunu
kazanmıştır.
D) "Küplerdeki kil çok" der, çünkü görelilik ilkesi
henüz öğrenmemiştir.
E) "Toptaki kil çok" der, çünkü dönüştürme işlemini
henüz başaramaz
23. Piaget'ye göre, somut işlemler dönemi 7-11 yaş,
soyut işlemler dönemi ise 12 yaş ve sonrasını
kapsamaktadır.
Buna göre, aşağıdaki öğretmen davranışlarından hangisi, ilköğretim üçüncü sınıf düzeyine uygun degildir? (2001 KPSS-6)
-
Dünyanın, ekseni etrafında döndüğünü
öğretmek için, içinden şiş geçirilmiş portakaldan
yararlanmak.
-
Paraları tanırken, kullanılmakta olan metal ve
kağıt paralarla nelerin satın alınabileceğini
göstermek.
-
Mikropların dokunmakla nasıl bulaştığını
göstermek için, eline tebeşir tozu sürüp
öğrencilerle tokalaşmak
-
Caddede karşıdan karşıya güvenli geçişi
öğretmek için, bu eylemi drama ile canlandırmak
E) Uzay yolculuğunu anlatmak için, öğrencilerden,
kendilerini sınıf yerine bir uzay kapsülündeymiş
gibi düşünmelerini istemek
24. Bilişsel gelişimin son aşaması Piaget'ye göre
hangi dönemde tamamlanır? (2002 KPSS-74)
-
Üniversiteye giriş yılları
-
11. yaşın sonu
-
Okula başlama yılları
-
Ergenliğin sonu yetişkinliğin ilk yılları
E) Yaşlılık dönemi
25. Bir çocuk Sıra üzerindeki topların yerleri
değiştiril- diğinde top sayısının değiştiğini
düşünüyorsa, Piaget'e göre bu çocuk hangi
bilişsel gelişim evresindedir? (2004 KPSS-5)
-
Didaktik evre
-
Somut işlemler evresi
-
Duyusal devinim evresi
-
Soyut işlemler evresi
E) İşlem Öncesi evre
26. 1,5 yaşındaki Ebru'nun yatağının yanında bir müzik
kutusu bulunmaktadır. Müzik kutusu yatağın
yanından alınıp başka bir yere bırakılınca Ebru
müzik kutusunun var olmaya devam ettiğini
anlamaktadır.
Bu durum, Piaget'in bilişsel getişim kuramında yeralan aşağıdaki kavramlardan hangisine bir örnektir? (2004 KPSS-6)
-
Geriye dönebilirlik
-
Nesne sürekliliği
-
Korunum
-
Dönüşebilirlik
E) Çoklu sınıflama
Gelişim Psikolojisl
11
27. Ali ergenlik dönemini yaşamaktadır Başkalarının kendisini anlamadığım yaşadıklarının yalnızca kendisinin başına geldiğini düşünmektedir.
Bu durum aşağıdakilerden hangisine örnektir? (2004 KPSS-10)
-
Benmerkezci düşünce
-
Algının seçiciliği
-
Birleştirmeci (kombinasyonel) düşünce
-
Empatik düşünce
E) Tümevarıma düşünce
30.
Yedi aylık bir bebek annesi ile oyun oynarken, annesi bebeğin oyuncağı arkasına sakladığında, bebek hemen dikkatini başka tarafa vermektedir. Ancak dokuz aylık olduğunda, annesi oyuncağı arkasına sakladığında, bebek annesinin arkasına doğru emeklemeye başlamaktadır.
Aşağıdakilerden hangisi bebekteki bu davranış değişiminin nedenidir? (2003 KPSS-85)
-
Soyut işlemsel dönemde bulunması
-
Ben merkezci düşünce biçiminin etkili olması
-
Somut işlemsel dönemde olması
-
Kendini çevresindeki nesnelerden ayırt
edememesi
E) Nesne devamlılığını kazanmamış olması
Dostları ilə paylaş: |