Onderwijsinnovatie in Europa : Voorbeelden van goede praktijken uit tien Europese landen

Bijlage 2: Lijst van gecontacteerde personen

Nederland
Beatrice Boots, AXIS Stichting

Jeanine Bekking van de AXIS Stichting

Marcel Wiggers van ROC-ON (Oost-Nederland).
Duitsland
Klaus Illerhaus, Sekretariat der Kultusministerkonferenz – Berufliche Bildung – Bonn,

Ulrich Thünken, expert voor de KMK, Kulltusminister Konferenz en werkzaam op het Ministerium für Schüle, Jugend und Kinder, Nordrhein-Westfalen,

Dirk Piper, Ministerium für Bildung Saarland

Thomas Spielkamp, PAD (Pädagogische Austauschdienst, verantwoordelijk o.a. voor het Socrates programma) Bonn

Denemarken
Roland Svarrer Oesterlund, Ministerie van Onderwijs, Kopenhagen

Ole Dibbern Andersen, Medewerker DEL, The Danish Institute for Educational Training of Vocational Teachers, Kopenhagen

Jytte Mansfeld, Niels Brock Akademie, Kopenhagen

Zweden
Anders Lokander, Undervuisningsråd Skolverket, Enheten för Styrdokument

Frederik Wikström, Director of Education, Swedish National Agency for School Improvement and Development, Ministry of Education

Finland
Timo Lankinen, Directeur-Generaal, Vocational Education, Ministry of Education

Reijo Aholainen, Counsellor of Education, Ministry of Education

Nina Rekola, CIMO, Centre for International Mobility, Socrates NA

Ulla Salomäki, expert of the Ministry of Education

Noorwegen
Jan Ellertsen, Deputy Director General, Department of Education and Training, Ministry of Education

Bodhild Baasland, Ministry of Education, member of Comenius sub-committee

Egil Eiene, Head of Comenius National Agency, Bergen
Engeland
Patricia Ambrose, SCOP, Standing Conference of Principals of England

Ray Kirtley, Development Unit, University of Hull

Judith Hemery, British Council, Member of the Socrates Committee

John Morris, Former coordinator IQEA Project, Nottinghamshire County Council

Frankrijk
Marc Durando, directeur, Pôle Universitaire Européen de Metz-Nancy

Pierre Champollion, Inspecteur d’Académie de Grenoble ; IUFM de Grenoble (site de Valence)

Bernard Vincent, Inspecteur d’Académie de Lorraine, Nancy ; professeur agrégé lycée technologique et professionnel

Pierre Antoine Vanpouille, directeur, Lycée Louis Querbes, Rodez

Oostenrijk
Friedrich Wittib, Nationaal gedetacheerd expert van het Oostenrijks Ministerie van Onderwijs bij de Commissie van de EU, DG EAC

Doris Koelbl, Ministerie van Onderwijs, Wetenschap en Cultuur, (afgekort BMBWK), Abt. I/4a

Petra Reiter, expert onderwijs en vorming
Schotland
Tom Craig, Further and Adult Education, The Scottish Executive, Glasgow

Rosetta McLeod, Principal officer, Learning resources, Aberdeen City Council, Scotland

Alex Black, Development officer, LT Learning and Teaching, working for better learning

Koning Boudewijnstichting

De levensomstandigheden van de bevolking helpen verbeteren. www.kbs-frb.be
De Koning Boudewijnstichting is een stichting van openbaar nut, die in 1976 – toen Koning Boudewijn 25 jaar koning was – werd opgericht. De Stichting is onafhankelijk en plura­lis­tisch. We zetten ons in om de levensomstandigheden van de bevolking te verbeteren.
De Stichting spendeert jaarlijks zo'n 38 miljoen euro. Met dat geld kunnen we heel wat rea­li­seren in dienst van de samenleving. Maar we kunnen niet alles doen. Daarom leggen we accen­ten en passen we onze centrale werkthema’s aan aan de steeds veranderende noden van de samen­le­ving. Onze kern­programma’s de komende jaren zijn: Sociale rechtvaar­dig­heid, Burger­samen­le­ving, Governance, en Fondsen & Eigentijdse filantropie.
Het programma 'Sociale rechtvaardigheid' steunt projecten die kwetsbare of gediscri­mi­neerde mensen meer autonomie geven. Met het programma 'Burgersamenleving' stimuleren we het en­ga­gement van burgers en willen we het verenigingsleven versterken. Het pro­gram­ma ‘Gover­nance’ betrekt burgers nauwer bij beslissingen over de manier waarop goederen en diensten worden geproduceerd en gecon­sumeerd, en bij de evoluties in de medische weten­schappen. Met het programma 'Fondsen & Eigen­tijdse filantropie' wil de Stichting mo­derne vormen van vrij­ge­vig­heid aanmoedigen.
Naast de vier kernprogramma's heeft de Koning Boudewijnstichting ook een aantal 'Struc­turele en Specifieke initiatieven'.  Zo werkt ze mee aan een project voor de herinrichting van de Euro­pese wijk in Brussel, ondersteunt ze Child Focus en ging ze een strategisch part­ner­schap aan met het European Policy Centre.
Tot slot nog dit: al onze programma’s en projecten hechten bijzonder veel waarde aan culturele ver­schei­denheid en aan een evenwichtige man-vrouwbenadering.
Om onze doelstelling te realiseren, combineren we verschillende werkmethodes: we steunen pro­jecten van derden, we organiseren studiedagen en rondetafels met experts en burgers, we zet­ten denk­groe­pen op rond actuele en toekomstige thema’s, we brengen mensen met heel ver­schil­len­de visies rond de tafel, we bundelen de vergaarde informatie in (gratis) publi­ca­ties en rap­por­ten, …

Als Europese stichting in België is de Koning Boudewijnstichting actief op lokaal, regionaal, federaal, Europees en internationaal niveau. Vanzelfsprekend benutten we het feit dat we ge­huis­vest zijn in Brussel, de hoofdstad van Europa, van België en van de twee grote Ge­meen­schappen van ons land.

Meer info over onze projecten en publicaties vindt u op www.kbs-frb.be. Vragen kan u mailen naar [e-mail] of u kan bellen naar [phone].
Koning Boudewijnstichting, Brederodestraat 21, B-1000 Brussel

[phone], fax [phone]

Giften op onze rekening 000-0000004-04 zijn fiscaal aftrekbaar vanaf 30 euro.

1 Accent op talent. Een geïntegreerde visie op leren en werken. Eindrapport van de commissie ‘Een nieuw perspectief voor technische en technologische beroepen en opleidingen’ bij de Koning Boudewijnstichting. Redactie Bea Bossaerts, Jan Denys,Guy Tegenbos. Brussel, Koning Boudewijnstichting, November 2002.

2 Ter illustratie enkele recente rapporten die leiden tot debatten op nationaal vlak:

• 
  Oostenrijk: Rapport Zukunft: Schule; Strategien und Massnahmen zur Qualitëtsentwicklung; Das reform­kon­zept der Zukunftkommission. Bundesministerium für Bildung, Wissenschaft und Kultur; 17/10/03
  http://www.klassezukunft.at/statisch/zukunft/de/zukunft_schule_zk_17_10_03.pdf
  
• 
  Engeland: 14-19 opportunity and excellence. Working Group on 14-19 reform, DfES (Department for Education and Skills), London, 2003 http://www.14-19reform.gov.uk
  
• 
  Frankrijk: Eléments pour un diagnostic sur l’école. Ministère de la Jeunesse, de l’2ducation et de la Recherche, Paris, 2003 http://www.debatnational.education.fr/upload/pdf/diagnosticHCEE.pdf
  
• 
  Denemarken: Better Education. The Danish Government, June 2002 http://pub.uvm.dk/2002/better2/
  
• 
  Duitsland: Report on Vocational Education and Training for the year 2003. Bundesministerium für Bildung und Forschung; 2003: http://www.berufsbildungsbericht.info/ (DE, EN, FR)
  

3 Informatie over deze instellingen is verder opgenomen in Deel III van dit rapport.

4 Innovating schools, OESO, 1999, Parijs; Schooling for tomorrow. Networks of Innovation: towards new Models for Managing Schools and Systems, OESO, 2003, Parijs.

5 Rapporten van de acht werkgroepen naar aanleiding van het “Gedetailleerde werkplan van de doelstellingen voor onderwijs en vorming”: zie de nieuwe website geopend op 21/11/03: http://europa.eu.int/comm/education/policies/2010/et_2010_en.html

6 CEDEFOP: European Centre for the Development of Vocational Training; web ite: http://www.cedefop.eu.int/

In het bijzonder : The Training village: http://www2.trainingvillage.gr/download/Cinfo/Cinfo298/Ind-en.html

7 ETF: European Training Foundation (Turijn): website : http://www.etf.eu.int/etfweb.nsf/

8 Eurybase: database van de Commissie van de Europese Gemeenschappen met de beschrijving van de onderwijs­systemen: http://www.eurydice.org/Eurybase/frameset_eurybase.html

9 De websites van de landen worden vermeld bij de beschrijving van de landen zelf (Deel II van dit rapport).

10 De namen van de gecontacteerden zijn verder opgenomen in dit rapport.

11 Bijzondere dank gaat naar Ragnhildur Zoega van het Socrates-Agentschap.

12 Bijzondere dank gaar naar Dr. Mihaly Fedor, Departementshoofd, Departement voor ontwikkeling van beroeps- en technisch onderwijs (VET), Ministerie van Onderwijs, Hongarije

13 EU Schoolnet; the European gateway to education (verder wordt uitvoerig ingegaan op EU Schoolnet)

http://eunbrux02.eun.org/portal/index-en.cfm

14 CIDREE: Consortium of Institutions for Development and Research in Education in Europe (DVO is lid van CIDREE): http://www.cidree.org/about.html

15 SICI: The Standing International Conference of Inspectorates http://www.sici.org.uk

16 The treasure Within; Comenius 3 Netwerk: verantwoordelijke Rudy Schollaert VVKSO;
website: http://www.teasurewithin.com

17 I-Probenet, Comenius 3 Netwerk: verantwoordelijke Guy Tilkin, Alden-Biesen;
website: http://www.I-probenet.net

18 Het aspect “anders werken” komt niet aan bod omdat de focus van de studie lag op de innovatie binnen het on­der­wijssysteem.

19 Omdat de onderwijssystemen in Engeland en Schotland verschillend zijn, worden ze hier als twee aparte landen beschouwd.

20 Bij het ter perse gaan van dit document waren de discussies binnen de Commissie over deze strategische ontwikkelingsassen nog niet afgerond. Het is dan ook mogelijk dat de formulering van deze assen en hun inhoud nog wijzigingen ondergaan. Dit is evenwel niet relevant vanuit het oogpunt van de synthese die in dit hoofdstuk wordt gemaakt. Van de tien assen hebben twee er louter betrekking op talentontwikkeling op de werkplek; deze komen in deze studie niet aan bod.

21 Voor Zweden zie de informatie over het document "Attraktiv Skola" in Deel II.

22 Voor Denemarken: zie de informatie over "Better education 2000" in Deel II.

23 Voor Frankrijk: zie informatie onder "Het nationale debat over de toekomst van het onderwijs" in Deel II.

24 Voor Oostenrijk: zie informatie over "Klasse Zukunft" in Deel II.

25 Voor Finland: zie ""Basiselementen uit Ontwikkelingsplan Onderwijs en onderzoek" in Deel II.

26 Voor Engeland : zie "14-19: Opportunity and Excellence" in Deel II.

27 Voor Schotland zie: "National priorities of education" in Deel II.

28 Voor Duitsland zie: "Beleidselementen uit het Berufsbildungsbericht van 1 paril 2003" in Deel II.

29 Voor Noorwegen zie: “Basiselementen en ontwikkelingen in het Noorse onderwijssysteem" in Deel II.

30 Voor Nederland zie de informatie rond "Meerjarenbeleidplan voor het primair onderwijs", "Vernieuwing van de basisvorming" en "Continuiteit en vernieuwing in de tweede fase HAVO / VWO in Deel II.

31 Europese benchmarks in onderwijs en opleiding: follow-up van de Europese Raad van Lissabon. Mededeling van de Commissie http://europa.eu.int/comm/education/doc/official/keydoc/2002/bench_nl.pdf

32 Verdere uitleg over deze termen in het hoofdstuk over Nederland in Deel II.

33 Foundation degrees: zie de speciale website: http://www.foundationdegree.org.uk/

34 EVC in Europa: Europese leerpunten voor EVC-benutting in Nederland; C.C.M. Schuur, P.B. Feenstra en R.C. Duvekot; Kenniscentrum EVC, juni 2003; zie ook de website: http://www.kenniscentrumevc.nl. Zie verder: EVC op de internationale beleidsagenda's: een verkenning van de beleidsagenda's van de Raad van Europa, Europese Unie, UNESCO & OESO; Hans Hufen en Sander Lotze; Kenniscentrum EVC, 2003

35 Zie: Working group: Improving education of teachers and trainers, November 2003, op de website: http://europa.eu.int/comm/education/policies/2010/doc/working-group-report_en.pdf

36 The teaching profession in Europe: Report I Initial training and transition to working life. Eurydice, September 2002. Hoofdstuk 5 on the job qualifying phase (bladzijden 73 - 93). Het rapport is te vinden op de website: http://www.eurydice.org/Documents/KeyTopics3/en/FrameSet1.htm

37 Voor verdere informatie over NCSL zie de website: http://www.ncsl.org.uk/

38 Verdere informatie over het European Report on the Quality of School Education: sixteen quality indicators, is te vinden op de volgende website: http://europa.eu.int/comm/education/policies/educ/indic/rapinen.pdf

39 De term “aquariumschool” werd geïntroduceerd in “Accent op Talent”. Het verwijst naar de functie die voortrekkersscholen hebben om anderen hun ervaringen te laten zien en hun expertise te delen met andere scholen.

40 Voor verdere informatie over de taxe d'apprentissage zi: http//www.education.gouv.frof . Een voorbeeld van een omzendbrief in verband met deze materie: http://www.education.gouv.fr/botexte/bo010104/MENE0003335C.htm

41 Meer informatie over de Europese programma’s is te vinden in Deel III. De meeste mogelijkheden over mobiliteit van leraren worden beschreven in twee studies van de KHLeuven: Comparative study on the mobility of school teachers in the European Union, Leuven 2002 (Frans en Engels) en Comparative study on the mobility of school teachers in the non EU Member States, Leuven 2004 (Frans en Engels).

42 Al de rapporten van de werkgroepen rond de verschillende aspecten van het Gedetailleerde Actieprogramma zijn te vinden op de volgende website: http://europa.eu.int/comm/education/policies/2010/et_2010_en.html

43 Voor verdere informatie zie: http://www.cidree.org

44 Voor verdere informatie zie de website: http://www.sici.org.uk/ .

45 De publicatie “Evaluation of schools providing compulsory education in Europe”, Eurydice, Brudsel, 2004, is te vinden op de volgende website: http://www.eurydice.org/Documents/EvalS/en/FrameSet.htm.

46 SMEC: Museum-School cooperation for improving the teaching and learning of sciences. Zie de website: http://www.museoscienza.it/smec/ in Milaan.

47 In Duitsland vindt het grootste deel van de technische en beroepsopleiding in het “hoger secundair” plaats op de werkplek in bedrijven; scholen staan enkel in voor een aantal algemene vakken.

48 SAB - MTW is een Comenius 3 netwerk. Voor verdere informatie zie de volgende website van de Commissie: http://europa.eu.int/comm/education/programmes/socrates/comenius/activities/network2001_en.pdf of de website van het netwerk zelf: http://comenius.stvg.at

49 Voor verdere informatie zie de website: http://www.foundationdegree.org.uk/

50 Voor verdere informatie zie de website: http://www.bitc.org.uk/resources/case_studies/pilcasestudy.html

51 Building schools for the future; verdere informatie vindt men op de volgende website: http://www.teachernet.gov.uk/management/resourcesfinanceandbuilding/funding/capitalinvestment/

52 Algemene informatie vindt men voor Nederland o.a. op de website Ministerie van Onderwijs en Wetenschap:

http://www.minocw.nl/onderwijs/index.html. Ook Eurybase van Eurydice kan geraadpleegd worden: http://www.eurydice.org

53 Bijzondere dank gaat naar Beatrice Boots en Jeanine Bekking van de AXIS Stichting voor hun actieve medewer­king. Ook dank aan Marcel Wiggers van ROC-ON (Oost-Nederland).

54 Voor verdere informatie, zie o.m. de website van het ministerie: http://www.minocw.nl/po/index.html en de nota "Meerjarenbeleidplan voor het primair onderwijs van 29-10-2003" die op de volgende webpagina te vinden is: http://www.minocw.nl/brief2k/2003/doc/51484.pdf

55 Voor meer informatie zie o.m. de tekst "Waarom moet de basisvorming verbeterd worden?" op de website:

http://www.minocw.nl/basisvorming/bvns.html.

56 Voor meer informatie, zie o.m. de website: http://www.minocw.nl/tweedefase/factsheet.html en de nota 'Continuïteit en vernieuwing in de tweede fase van havo en vwo', te vinden op de volgende webpagina:: http://www.minocw.nl/brief2k/2002/doc/50050a.pdf

57 vmbo = voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (12-16 jaar)

mbo = middelbaar beroepsonderwijs (+16 jaar)

hbo = hoger beroepsonderwijs, enigszins vergelijkbaar met de hogeschoolopleidingen met een cyclus (binnenkort: professionele bachelor opleidingen)

58 BVE-Raad = Raad voor Beroeps- en Volwasseneneducatie. De BVE-Raad is de landelijke brancheorganisatie van onderwijsinstellingen in het middelbaar beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie (BVE). De BVE-Raad behartigt de collectieve belangen van de BVE-sector

59 Paepon = Platform van Aangewezen / Erkende Particuliere Onderwijsinstellingen

60 Deze publicatie is beschikbaar op de volgende web site: http://www.minocw.nl/koersbve/nota1/index.html

61 In Nederland wordt voor exacte wetenschappen de term “Bèta-vakken” gebruikt.

62 Zie het rapport van de Werkgroep: Increasing participation in Math, sciences and technology

http://europa.eu.int/comm/education/policies/2010/doc/maths_sciences_en.pdf

63 De analogie met drie kernprincipes van Accent op Talent – anders kiezen, anders leren, anders werken – is frappant.

64 http://www.platform-axis.nl/

65 Gebaseerd op informatie verschaft door Jan Geurts, adviseur Stichting Axis.

66 Het is niet duidelijk hoelang de website van Axis, http://www.platform-axis.nl/, nog zal blijven bestaan. Wellicht zal de database met de projecten, http://www.kennisbanktechniek.nl , nog een zekere tijd toegankelijk blijven.

67 Ter vergelijking: het budget van Axis bedroeg 40 miljoen euro (plus co-financiering).

68 DVO : Dienst Onderwijsontwikkeling , Departement Onderwijs, Vlaamse Gemeenschap; website http://www.ond.vlaanderen.be/dvo/

69 Naar aantrekkelijk technisch vmbo: resultaten van drie jaar herontwerp. AXIS Stichting Delft; p. 3 Voorwoord

70 Bedoeld is de link met Accent op Talent: AL = Anders Leren; AK = Anders Kiezen; AS = Anders Sturen

71 Algemene informatie over Duitsland vindt men o.a. op de website van het federale Ministerie van Beroeps­opleiding en onderzoek (Bundesministerium für Bildung und Forschung) en op de websites van de ministeries van onderwijs van de onderscheiden 16 Länder. Website federaal ministerie BMBF : http://www.bmbf.de/. Websites van de 16 Länder: http://www.bildungsserver.de/

72 Bijzondere dank gaat naar de volgende personen: Klaus Illerhaus, Sekretariat der Kultusministerkonferenz – Berufliche Bildung – Bonn; Ulrich Thünken, expert voor de KMK, Kultusminister Konferenz en werkzaam op het Ministerium für Schüle, Jugend und Kinder, Nordrhein-Westfalen; Dirk Piper, Ministerium für Bildung Saarland; Thomas Spielkamp, PAD (Pädagogische Austauschdienst, verantwoordelijk o.a. voor het Socrates programma) Bonn.

73 De term”Versuchschulen” werd niet teruggevonden in de Duitse bronnen (de websites en literatuur van de ministeries en aanverwante organisaties). Deze term wordt echter wel gebruikt in de studie van de OESO “Schooling for tomorrow: networks of innovation”, 2003 op bladzijde 59.

74 De Bertelsmann Stiftung heeft vele projecten op het vlak van onderwijs en vorming. Verdere informatie vindt men op de website: http://www.bertelsmann-stiftung.de/de/index.jsp; informatie over de projecten vindt men onder ‘Projekte’.

75 Voor verder informatie rond het INIS Netwerk; zie website:

http://www.bertelsmann-stiftung.de/project.cfm?lan=en&nid=819&aid=2568

76 De OESO-studie ”Schooling for tommorow: netweroks of innovation” van 2003, vermeld deze regionale leer-netwerken op blz .58.

77 Afzonderlijke projecten worden beschreven in Bijlage 2.

78 Verdere informatie over Agenda 321 van de VN op de volgende website: htttp://www.un.org/esa/sustdev/documents/agenda21/index.htm

79 Verschillende Länder hebben het concept van de “Europese school” of de “Europa Schule” ontwikkeld, verge­lijk­baar met wat in andere Länder tweetalig onderwijs wordt genoemd. Het Land Hessen heeft 10 jaar lang een pilootproject gehad rond “Europaschulen” dat in 2002 werd geëvalueerd. Meer informatie rond dit project vindt men op de web site: http://www.europaschulen.de/. Noteer: deze Europa-scholen zijn geen Europese scholen zoals deze die gerund worden door de Commissie van de Europese Unie. Voor het onderwijzen vaan een vak in een andere taal wordt door de Commissie de CLIL methode centraal gesteld; voor verder informatie over CLIL zie de web site van de organisatie EUROCLIC: http://www.euroclic.net/english/cdrom/jkl_catalogue.pdf

80 Zie de webqite: www.selbststaendige-schule.nrw.de

81 Bron: http://www.schule-bw.de/schularten/berufliche_schulen/stebs/handlungsfelder.html

82 Bedoeld is de link met Accent op Talent: AL = Anders Leren; AK = Anders Kiezen; AS = Anders Sturen

83 Algemene website van het Ministerie van Onderwijs Denemarken: http://www.uvm.dk/

84 Bijzondere dank gaat naar: Roland Svarrer Oesterlund, Ministerie van Onderwijs, Kopenhagen; Ole Dibbern Andersen, Medewerker DEL Jytte Mansfeld; Niels Brock Akademie, Kopenhagen.

85 Dit document