OrtadoğU’da rusya faktöRÜ ve dünden bugüne askeri geriLİm stratejiSİ ÜzeriNE

C-Makaleler

ANZINGER, Niklas, "Will the Eastern Mediterranean Become the Next Persian Gulf?", Middle Eastern Outlook, American Enterprise Institute for Public Policy Reseacrh, No. 3, Temmuz 2013, Washington DC, s. 3.

CAMP, Glen D., “The Cyprus Problem: A Cold War Legacy”, Global Dialogue, Sonbahar 2001, Cilt 3, Sayı 4, s.137.

ERTEKİN, Bülent Aydın, “Neo-Rusya’nın Akdeniz Rüyası: Neo-Rusya’nın Suriye Arap Baharı’ndaki Rolü”, Bilge Strateji Dergisi, Güz 2012, Cilt 4, Sayı 7, s.26.

GOLDSTEIN, Lyle J. ve Yuri M. Zhukov, "A Tale of Two Fleets; A Russian Perspective on the 1973 Naval Standoff in the Mediterranean", Naval War College Review, İlkbahar 2004, Cilt LVII, Sayı 2, s. 35.

HAKTANIR, Korkmaz, "Egypt", Eastern Mediterranean Countries and Issues, Editör Mustafa Kibaroğlu, Foreign Policy Institute, Ankara, 2009, s. 102.

HARMER, Christopher, “Russian Naval Base;: Tartus”, Backgrounder, Institute for the Study of War, 31 Temmuz 2012, s. 3.

KELEŞ, Erdoğan, “Rusya’nın Panslavizm Politikasını Balkanlarda Uygulamasına Dair Bir Layiha”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Güz 2008, Sayı 21, s. 8.

KIRALP, Şevki, "Avrupa ve Kıbrıs'ta Kilise-Devlet İlişkileri", 21. Yüzyıl Dergisi, Ocak 2011, Sayı 25, s.87.

LARRABEE, F. Stephen, "US Policy in the Eastern Mediterranean", Eastern Mediterranean Countries and Issues, Editör Mustafa Kibaroğlu, Foreign Policy Institute, Ankara, 2009, s. 216.

MANKOFF, Jeffrey, "Resource Rivalry in the Eastern Mediterranean;The View from Washington", The German Marshall Fund of the United States, Mediterranean Policy Program, Washington DC, Haziran 2012, s. 4.

MCCORMIC, Gordon H., The Soviet Presence in the Mediterranean, the Rand Corporation, Santa Monica, Kaliforniya, Ekim 1987

IVANOV, I. ve N. Ulchenko, "Russia and the Eastern Mediterranean", Eastern Mediterranean Countries and Issues, Editör Mustafa Kibaroğlu, Foreign Policy Institute, Ankara, 2009, s. 243.

ORHAN, Oytun, "Suriye ile Jet Krizi, Rusya'nın Rolü ve Türk Dış Politikası", Ortadoğu Analiz, Ağustos 2012, Cilt 4, Sayı 44, s.13

ÖZDAL, Habibe, "Güney Kıbrıs Rum Kesimi'nin Güçlü Ortağı; Rusya", Analist, Sayı 9, Kasım 2011, s.38-39.

ZANOTTI, Jim, "Turkey-US Defense Cooperation: Prospects and Challenges", Congressional Research Service, US Senate, Washington DC, 8 Nisan 2011, s. 4.

D-Süreli Yayınlar

Bilge Stratejik Dergisi

Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

Middle Eastern Outlook

21. Yüzyıl Dergisi

Current Concerns

Foreign Policy Institute

Analist

Kıbrıs Postası

Aydınlık

Naval War College Review

Global Dialogue

Ortadoğu Analiz

The Voice of Russia

Backgrounder

The Guardian

The Telegraph

Milliyet

The Diplomat

The Independent

The Guardian
E-Elektronik Kaynaklar

http://www.stradigma.com/turkce/agustos2003

http://www.turksam.org/tr/a627.html

http://www.aksam.com.tr/dunya/rus-basini-esaddan-3-vaat--97577h/haber-97577

http://www.neurope.eu/blog/russia-and-cyprus-gambit

http://www.ntvmsnbc.com/id/25317340/

http://politikaakademisi.org/dogu-akdenizde-hidrokarbon-yataklari-yeni-bir-jeopolitik-mucadele-sahasi-mi/.

http://www.migmedya.com/9950-rusyadan-rumlara-ilginc-teklif.html

http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=737:kayp-ajan-ekseninde-rusya-gueney-kbrs-likileri&catid=77:ortadogu-analizler&Itemid=150.

http://www.milliyet.com.tr/kibris-rum-kesimi-ile-rusya-arasinda-memorandum imzalandi/dunya/sondakika/19.11.2008/1018216/default.htm.

http://www.21yyte.org/arastirma/rusya-slav-arastirmalari-merkezi/2012/07/09/6666/rusya-dis-politikasinda-paranin-gucu-yeni-us-kibris-mi.

http://www.academia.edu/3069364/Kibris_Rum_Kesimindeki_Ekonomik_Krize_Gazprom_Nokta_Koyabilir.

http://www.aydinlikgazete.com/yazarlar/emn-guerses/20394-guney-kibris-uzerinden-rusyaya-mesaj.html.

http://www.ntvmsnbc.com/id/25138898/.

http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=1315:gueney-kbrs-rum-yoenetiminin-d-politikas&catid=167:ab-analizler.

http://usir.salford.ac.uk/1712/1/What_Now_for_Britain.pdf.

http://t24.com.tr/haber/rusya-guney-kibristan-resmi-olarak-hava-ussu-istedi,237286.

http://www.rferl.org/content/explainer-why-is-access-/24619441.html

^ Prof. Dr. Girne Amerikan Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dekanı, GAÜ Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Müdürü

^ Bilkent üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü

1^ Süleyman Kocabaş, Kuzey’den Gelen Tehdit Tarihte Türk-Rus Mücadelesi, İstanbul 1989, s.25.

2^ M. Hüdai Şentürk, Osmanlı Devleti’nde Bulgar Meselesi (1850-1875), TTK, Ankara 1992, s.74.

3^ Erdoğan Keleş, “Rusya’nın Panslavizm Politikasını Balkanlarda Uygulamasına Dair Bir Layiha”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Güz 2008, Sayı 21, s. 8.

4^ İkinci Dünya Savaşı'nın bitmesinin ardından dünyanın dört bir tarafında Hitler zulmünden kurtulabilen ve hayatta kalmayı başarabilen Yahudiler bulabildikleri derme çatma gemilerle o günkü Filistin'e gitmek için yola çıkarlar. Genellikle hayvan taşımacılığında kullanılan eski, bakımsız ve açık denizlerde ihtiyacı karşılamayacak kadar yatersiz ve eski gemilerle başlatılan bu yolculukların çıkış noktası genellikle Bulgaristan'ın Köstence limanı olur. Türk karasularından geçerek Ege ve Akdeniz üzerinden Filistin'e ulaşmaya çalışan binlerce Yahudi İngiltere'nin uygulamaya koyduğu kotalar nedeniyle Akdeniz'de durudurlurlar; ancak İngiltere binlerce Yahudiyle ne yapacağını bilememektedir ve bu insanları önce Mauritius'a gönderme düşüncesi söz konusu olur. Bunun daha sonra pratik ve ucuz bir yol olmayacağı anlaşılınca Yahudiler 1948 yılında İsrail devleti kuruluncaya kadar kalacakları Kıbrıs adasındaki kamplara yerleştirilirler. Kamplarda kalan bazı Yahudilerin yaşadıkları açlık, sususzluk, zor şartlar, kötü yönetim, vs nedeniyle "açık hava hapishanesi", bazılarının "Hitler'in kamplarından tek farkı ne zaman öldürüleceğiz korkusu yoktu." dediği kamplar bütün Yahudilerin taşınmasının ardından 1949 yılında kapatılır. 1945-1948 sürecinde Kıbrıs'ta İngiltere tarafından açılan kamplarda tutulan Yahudilerle ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. Ulvi Keser, "1945–1948 Sürecinde Türkiye-Kıbrıs-Filistin Ekseninde Yahudiler, Atılım Üniversitesi, Ankara, 2012.

5^ ABD'nin Kıbrıs stratejisi de buna koşut olarak Sovyetler Birliği'nin Doğu Akdeniz'de ve doğaldır ki Kıbrıs adasında yayılmacı politikasının ve etkisinin mümkün olduğunca zayıflatılması ve özellikle Sovyetler Birliği/Rusya tarafından zaman zaman kaşınan Türkiye-Yunanistan çatışmasının Kıbrıs sorunu etrafında alevlenmesi ve NATO'nun bu kanadında zayıf düşmesinin engellenmesi şeklindedir. Böylece ABD Kıbrıs sorununun "herhangi bir şekilde daha fazla uluslararasılaşmasını engellemek ve bu soruna Sovyet/Rus müdahalesini ortadan kaldıracak şekilde sorunun NATO ailesi içinde" halledilmesi taraftarı görünmektedir. F. Stephen Larrabee, "US Policy in the Eastern Mediterranean", Eastern Mediterranean Countries and Issues, Editör Mustafa Kibaroğlu, Foreign Policy Institute, Ankara, 2009, s. 216. Ayrıca Bkz. Harp Akademileri Komutanlığı, Kıbrıs'ın Dünü Bugünü Yarını, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul, Mayıs 1995, s. 92

6^ Harp Akademileri Komutanlığı, a.g.e., s. 92.

7^ Jim Zanotti, "Turkey-US Defense Cooperation:Prospects and Challenges", Congressional research Service, US Senate, Washington DC, 8 Nisan 2011, s. 4.

8^ İncirlik üssü ayrıca NATO şemsiyesi altında havadan atılabilen 60-70 civarında Amerikan taktik nükleer bombası B61'e de ev sahipliği yapmaktadır. Jim Zanotti, a.g.m., s. 22.

9^ Bülent Aydın Ertekin,“Neo-Rusya’nın Akdeniz rüyası: Neo-Rusya’nın Suriye Arap Baharı’ndaki rolü”, Bilge Strateji Dergisi, Güz 2012, Cilt 4, Sayı 7, s.26.

10^ Sinan Oğan, “Mavi Akım Projesi: Bir Enerji Stratejisi ve Stratejisizliği Örneği”, Stradigma.com, Ağustos 2003 | Sayı 7, http://www.stradigma.com/turkce/agustos2003/ 08_2003_04.pdf, s.1-20; Sinan Oğan, “Mavi Akım: Türk-Rus İlişkilerinde Mavi Bağımlılık”, Türksam, 02 Ocak 2006, http://www.turksam.org/tr/a627.html Erişim Tarihi 15 Mayıs.2013

11^ Niklas Anzinger, "Will the Eastern Mediterranean Become the Next Persian Gulf?", Middle Eastern Outlook, American Enterprise Institute for Public Policy Reseacrh, No. 3, Temmuz 2013, Washington DC, s. 3.

12^ 2006 ve 2009 yıllarında Ukrayna kaynaklı olarak başgözteren sorunlar nedeniyle Gazprom'un petrol boru hatlarını kapatarak Avrupa'ya gaz akışını kesmesi başta ABD olmak üzere müttefikerlinin Rusya'nın bu tekelini kırmak ve alternatif enerji kaynakları bulmak konusunda yeni arayışlara girmelerine neden olmuştur. Örneğin Bulgaristan, Yunanistan, Makedonya, Slovakya gibi Güneydoğu Avrupa ülkeleri tükettikleri enerjinin neredeyse %85'den fazla kısmını Rusya'dan almaktadırlar. Jeffrey Mankoff, "Resource Rivalry in the Eastern Mediterranean; The View from Washington", The German Marshall Fund of the United States, Mediterranean Policy Program, Washington DC, Haziran 2012, s. 4.

13^ Niklas Anzinger, a.g.m., s. 3.

14^ Rusya bu arada Doğu Akdeniz'deki enerji kaynaklarıyla ilgili olarak finansal destek ve ortaklık çabaları içine de girer. Örneğin 2010 yılı sonunda İsrail'in Tamar ve Leviathan bölgelerinde doğalgaz üretim lisansını elinde bulunduran bir İsrail şirketine hisselerinin %50'lik kısmını satması için teklifte bulunur. Ayrıca Mart 2012 tarihinde adı geçen bölgelerde kurulacak platformların ardından 2017 yılından itibaren başlamak üzere bölgede çalışmakta olan konsorsiyum tarafından Rus Gazprom'a 2.3 milyon ton doğalgaz alabilmesi için onay da verilir. Gazprom ayrıca böyle bir dolum tesisi kurabilmek amacıyla Rumlara resmen teklifte de bulunur. Jeffrey Mankoff, a.g.m., s. 15.

15^ Niklas Anzinger, a.g.m., s. 3.

16^ Bülent Aydın Ertekin, a.g.m., s. 27.

17^ Osman Metin Öztürk, a.g.e., s. 87.

18^ Böylece Sovyetler Birliği Kıbrıs konusunda doğrudan müdahil olma şansını yakalayacak, BM Güvenlik Konseyi daimi üyesi olarak temsil hakkını kazanacak ve adadaki askeri faaliyetler ve üslerin kapatılması talebiyle de İngiltere ve ABD'nin askeri gücünü Kıbrıs adasında sıfırlayacaktır. Her ne kadar Kıbrıs sorununa çözüm arayışı gbi görünse de ortaya konulan planın tek gayesinin bölgede Sovyetler Birliği'nin mevcudiyetini ve nüfuzunu artıracak bir strateji olduğu açıktır. Ancak Kıbrıs adası birbirlerini kollayan ve birbirlerine şüphe ile bakan bütün büyük güçlerin çekim alanına dahilken Rusya Federasyonu'nun böyle bir talepte bulunması pek de ciddi ve samimi bulunmaz. Harp Akademileri Komutanlığı, a.g.e., s. 94. Ayrıca bkz. Osman Metin Öztürk, Stratejik Açıdan Doğu Akdeniz ve Kıbrıs, Altın Küre Yay., Nisan 2003, Ankara, s. 77.

19^ Şevki Kıralp, "Avrupa ve Kıbrıs'ta Kilise-Devlet İlişkileri", 21. Yüzyıl Dergisi, Ocak 2011, Sayı 25, s.87.

20^“Rus basını: Esad'dan 3 vaat” 08 Şubat 2012.Bkz. http://www.aksam.com.tr/dunya/rus-basini-esaddan-3-vaat--97577h/haber-97577 Erişim Tarihi: 15 Mayıs 2013

21^ Bu arada 27 Şubat 2012 tarihinde Fransız İstihbarat Merkezi DGSE mensubu bir Fransız albay Suriyeliler tarafından Türkiye sınırılan çok yakın bi noktadaki Idlib bölgesinde yakalanır. Böylece yakalanan ve hapse atılan Fransız sayısı da 19'a çıkar. Genellikle gazetecikimliğiyle ve yasadışı yollardan ülkeye gelen bu casusların hemen hepsi Kıbrıs'taki dinleme istasyonlarından da istifade etmişlerdir.Current Concerns, 12 Mart 2012.

22^ Ellis, Robert. 2012. Russia and the Cyprus Gambit, 17 Mayıs. Bkz. http://www.neurope.eu/blog/russia-and-cyprus-gambit(Erişim 15.05. 2013)

23^ http://www.ntvmsnbc.com/id/25317340/Erişim 18.05.2013

24^ GKRY'nin İsrail'le bölgede petrol ve doğalgaz arama çalışmalarına başlaması ve bunları uluslarası şirketler vasıtasıyla ihraç etme kararı Türkiye'yle Doğu Akdeniz'de sorun yaşayan İsrail, Yunanistan ve GKRY'ni bir araya getirir. Kıbrıs Rumlarını destekleyen Rusya ise çıkarılacak hammaddenin Avrupa'ya ulaştırılması aşamasında söz sahibi olmak istemektedir. İsrail, Yunanistan ve GKRY arasında başlatılan bu ekonomik işbirliği faaliyetleri jeopolitik işbirliğini de ön plana çıkartır. Türkiye'yle son dönemde ciddi sorunlar yaşayan İsrail ise saf değiştirerek Rumlara yanaşmayı tercih eder. İsrail aynı zamanda Mavi Akım Projesi ile de yakından ilgilenmektedir ve enerji kaynaklarını çeşitlendirmeyi hedefleyen Tel Aviv var olan enerji kaynaklarını hem çok zor şartlarda hem de pahalıya almaktadır. Meksika, Norveç ve İngiltere ile petrol, Avustralya, Güney Afrika ve Kolombiya ile de uzun süreli ve pahalı sözleşmelere imza atan Tel Aviv'in yakın coğrafyasında bulunan Arap ülkelerinden petrol veya kömür alması ise siyasi koşullardan dolayı olası değildir..." Rusya ise bu süreçte Gaprom ve Novatek vasıtasıyla Kıbrıs açıklarında bulunan zengin gaz yataklarına girmenin yollarını aramaktadır. http://politikaakademisi.org/dogu-akdenizde-hidrokarbon-yataklari-yeni-bir-jeopolitik-mucadele-sahasi-mi/. Erişim tarihi 19 Mayıs 2014. Vladimir Socor, "Russia Backs Greece-Cyprus-Israel Trangel against Turkey on Offshore Gas", Eurasia Monitor, Volume 9, Sayı 87, Mayıs 2012, s. 14.kcs

25^“ http://www.migmedya.com/9950-rusyadan-rumlara-ilginc-teklif.htmlErişim Tarihi: 16 Mayıs 2013

26^ I. Ivanov ve N. Ulchenko, "Russia and the Eastern Mediterranean", Eastern Mediterranean Countries and Issues, Editör Mustafa Kibaroğlu, Foreign Policy Institute, Ankara, 2009, s. 243.

27^ Habibe Özdal, "Güney Kıbrıs Rum Kesimi'nin Güçlü Ortağı; Rusya", Analist, Sayı 9, Kasım 2011, s.38-39.

28^ Cansu, Arısoy, “Rusya-Güney Kıbrıs İlişkileri”, Bilgesam. http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=737:kayp-ajan-ekseninde-rusya-gueney-kbrs-likileri&catid=77:ortadogu-analizler&Itemid=150. Erişim Tarihi 16 Mayıs 2014

29^ Konuyla ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. http://www.milliyet.com.tr/kibris-rum-kesimi-ile-rusya-arasinda-memorandum imzalandi/dunya/sondakika/19.11.2008/1018216/default.htm. Erişim Tarihi 11 Mayıs 2014.

30^ Kıbrıs Postası, 6 Ekim 2010

31^ Merve Suna Özel, “Rusya Dış Politikasında Paranın Gücü: Yeni Üs Kıbrıs Mı?”, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsühttp://www.21yyte.org/arastirma/rusya-slav-arastirmalari-merkezi/2012/07/09/6666/rusya-dis-politikasinda-paranin-gucu-yeni-us-kibris-mi. Erişim Tarihi 14 Mayıs 2014

32^ Anıl Çeçen, Kıbrıs Çıkmazı, Toplumsal Dönüşüm Yay., Eylül 2005, İstanbul, s.95.

33^ I. Ivanov ve N. Ulchenko, a.g.m., s. 244.

34^ Uğur, Ertaş, “Kıbrıs Rum Kesimi 'n deki Ekonomik Krize Gazprom Nokta Koyabilir”

http://www.academia.edu/3069364/Kibris_Rum_Kesimindeki_Ekonomik_Krize_Gazprom_Nokta_Koyabilir. Erişim Tarihi 14 Mayıs 2014

35^ Bu dönem Rusya'nın bir yandan da Türkiye'yle gelişmekte olan siyasi ve ekonomik ilişkileri düşünmek zorunda olduğu bşir dönemdir ve Ruslar bunun bilincinde olarak her tarafa sıcak ve olumlu görünme girişimlerini sürdürmektedirler. Örneğin 2004 Haziran ayında İstanbul'da toplanan islam Ülkeleri Dışişleri Bakanları Konferansı çerçevesinde İstanbul'a gelen Rus Dışişleri Bakanı S. Lavrov burada dönemin KKTC Başbakanı Mehmet Ali Talat ve Dışişleri Bakanı serdar denktaşile de görüşltükten sonra Türkiye'nin o dönemki Dışişleri Bakanı Abdullah Gül'e Rus şirketlerinin KKTC'de yatırım yapmalarına herhangi bir engel çıkarmalarının söz konusu olmadığını da belirtmiştir. I. Ivanov ve N. Ulchenko, a.g.m., s. 244.

36^Emin, Gürses, “Güney Kıbrıs üzerinden Rusya’ya mesaj”, 30.03.2013. http://www.aydinlikgazete.com/yazarlar/emn-guerses/20394-guney-kibris-uzerinden-rusyaya-mesaj.html. Erişim Tarihi 5 Mayıs 2014

37^ . I. Ivanov ve N. Ulchenko, a.g.m., s. 247.

38^ “Rusya Rumları Mest Etti”, NTVMSNBC, 7 Ekim 2010, bkz. http://www.ntvmsnbc.com/id/25138898/. Erişim Tarihi 11 Mayıs 2014.

39^Ertürk, Ahmet Cemal, “Güney Kıbrıs Rum Yönetiminin Dış Politikası”, http://www.bilgesam.org/tr/index.php?option=com_content&view=article&id=1315:gueney-kbrs-rum-yoenetiminin-d-politikas&catid=167:ab-analizler. Erişim Tarihi 10 Mayıs 2014.

40^ İlginç olan husus ise özellikle 2010 sonrasında Türkiye ile Rusya arasında başlayan ekonomik işbirliği, enerji yatırımları, doğalgaz anlaşmaları, karşılıklı vize muafiyetleri gibi önemli bazı konuların bugün itibarıyla rekabetten ortaklığa giden bir süreci başlatamamış olmasıdır. Dağlık Karabağ ve Kıbrıs sorunu gibi uluslararasılaşan sorunların çözümünde katkı da bu aşamada söz konusu olmamıştır. Habibe Özdal, a.g.e., s. 38-39.

41^ Cem Gürdeniz'den aktaran Aydınlık, 6 Nisan 2013.

42^ Wolfgang Höpker, Akdeniz;Kesin Sonuçların Alınacağı Deniz, Genelkurmay Başkanlığı Yay., Ankara, 1970, s.4.

43^ Wolfgang Höpker, a.g.e., s. 4.

44^ Gordon H. McCormick, The Soviet Presence in the Mediterranean, the Rand Corporation, Santa Monica, Kaliforniya, Ekim 1987, s.18.

45^Sovyet donanmasının 1957 yılından başlayarak 1986 yılına kadar Akdeniz'de sürdürdüğü mevcudiyeti 1957 yılında 600 deniz günü, 1958'de 1.000 deniz günü, 1959'da 4.100 deniz günü, 1960'da 5.600, 1961'de 2.300, 1962'de 800, 1963'de 600 deniz günü, 1964'de 1.800, 1965'de 3.700, 1966'da 5.400, 1967'de 8.800 deniz günü, 1968'de 11.700 deniz günü, 1969'da 15.400, 1970'de 17.400, 1971'de 18.700 deniz günü, 1972'de 17.700, 1973'de 20.600, 1974'de 20.200, 1975'de 20.000, 1976'da 18.600, 1977'de 16.300, 1978'de 16.600, 1979'da 16.600, 1980'da 16.600, 1981'de 16.700, 1982'de 16.100, 1983'de 17.500, 1984'de 14.600, 1985'de 16.400 ve 1986 yılında da 16.400 yıllık deniz günü olarak hesaplanır. Gordon H. McCormick, a.g.e., s. 19.

46^ Gordon H. McCormick, a.g.e., s. 18.

47^ Oliver A. Ray, The Nature of Growing Soviet Power in the Mediterranean, National Technical Information Service; US Department of Service, Springfield, 15 Ekim 1973, s. 1

48^ Dov. S. Zakheim, The United States Navy and Israeli Navy, Defense Technical Information Center, Washington DC, Şubat 2012, s. 9.

49^ Lyle J. Goldstein ve Yuri M. Zhukov, "A Tale of Two Fleets; A Russian Perspective on the 1973 Naval Standoff in the Mediterranean", Naval War College Review, İlkbahar 2004, Cilt LVII, Sayı 2, s. 35.

50^ İngilizlere göre İngiltere ile ABD'nin dış politika stratejileri, beklentileri ve menfaatleri her konuda örtüşmemekle beraber başka hiçbir iki ülke arasında olmayacak kadar benzerlik ve uyum da göstermektedir. Stradford University Institute of Scientific Research'den ve Jonathan Colman'ın "What Now For Britain; The State Department's Intelligence Assessment of the Special Relationship-7 February 1968" yazısından aktaran http://usir.salford.ac.uk/1712/1/What_Now_for_Britain.pdf. Erişim Tarihi 5 Nisan 2013.

51^ Lyle J. Goldstein ve Yuri M. Zhukov, a.g.m., s. 33.

52^ Bu dönemde Sovyetler Birliği'nin 430-500 civarında denizaltısı olduğu tahmin edilmektedir ve atomla çalışan ve füzelerle teçhiz edilmiş bu denizaltılar ilk defa 30 Temmuz 1961 tarihinde Leningrad'da yapılan bir askeri törende gösterilmiştir. Bu dönemde kayda değer bir gelişme ise Sovyetler Birliği menfaatleri için çlışan bazı casusların Amerikan karşı güçleri tarafından tespit edi,lmesi ve kimliklerinin deşifre edilmesidir. Bu bağlamda örneğin İtalya’daki Sovyet ticari şirketi Sovfrakth yöneticisi K. G. Lemzenko, daha önce Hollanda’da da görev yapan Prof. D. A. Tchoumovsky, onunla birlikte İtalya’da görev yapan G. Y. Balan ve A. V. Solovov ile Kıbrıs’ta askeri ateşe olan P. I. Lomakine, Cenova’da BM karargahında görevli M. E. Kleimenov, ayrıca daha önce Kıbrıs’ta görev yapmış olan Victor Pertroukhine ile Nikolai Machkovtsev’in casusluk faaliyetleri deşifre edilmiştir. CIA, 30 Ekim 1967 tarihli “Espionage and Counterespionage Operations” başlıklı şifre rapor. Andrew Borowiec, The Mediterranean Feud, Praeger Publishers, New York, 1983, s.7. Niklas Anzinger, "Will the Eastern Mediterranean Become the Next Persian Gulf?", Middle Eastern Outlook, American Enterprise Institute for Public Policy Reseacrh, No. 3, Temmuz 2013, Washington DC, s. 3. Wolfgang Höpker, a.g.e., s. 6.

53^ Bölgedeki denizaltı sayısının çokluğu Soğuk Savaş sonuna kadar Sovyet donanmasının gücünün kırılması açısından ABD'yi tedirgin eden bir husus olmuştur. Desmond P. Wilson, a.g.e., s. 13.

54^ Sovyetler Birliği 1972 yılında Mısır’daki 3 hava üssünde bulunan deniz havacılık ünitesini kapatmak zorunda kalmıştır. Bu hava-deniz ünitesi istihbarat, keşif, erken uyarı sistemleriyle donatılmış olup özellikle Akdeniz’de yürütülecek olan harekatlarda ABD ve diğer unsurlara karşı kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Amerikalılara göre özellikle muharip savaş gücü özellikle bu altyapı tesislerinin kapatılma aşamasında Amerikan unsurlarını vurmaya yönelik olarak hazırlık yapmaktadır. Amerikan Merkezi Haber Alma Ajansı (CIA), a.g.e., s.5

55^Amerikan Merkezi Haber Alma Ajansı (CIA), Prospects for Soviet Naval Access to Mediterranean Shore Facilities, NIO IIM 76-035, Washington DC, 2 Ağustos 1976, s.1

56^Amerikan Merkezi Haber Alma Ajansı (CIA), Prospects for Soviet Naval Access to Mediterranean Shore Facilities, NIO IIM 76-035, Washington DC, 2 Ağustos 1976, s.1

57^Gordon H. McCormick, a.g.e., s. 18.