Oʻzbekistоn respublikasi оliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi r. I. Ismailov, R. M. Davlatov, M. B. Mamatqulova

78-rasm.Potensial energiya diagrammasi 
Bu yerda itarilish va tortilish kuchlarini ifodalovchi egri chiziqlar orasidagi 
uchinchi chiziq, bu umumiy energiya boʻlib u, itarilish va tortilish energiyalarining 
qoʻshilishidan hosil boʻladi: 
2
h
A
Vе
U
U
U
xh
tor
itr






---

158 
bu yerda, 
- itarilish energiyasi, 
- tortilish energiyasi, V - koʻpaytiruvchi, u 
elektr konstantalarining miqdoriga, muhitning holatiga va temperaturaga bogʻliq 
kattalik, e - natural logarifmning asosi, x - diffuzion qavatning qalinligiga qarama-
qarshi qiymat, h - zarrachalar orasidagi masofa, A - molekulalararo tortilish 
kuchining konstantasi. 
Tortilish va itarilish kuchlarining tabiati har xil, ularning qiymati zarrachalar 
orasidagi masofaga bogʻliq ravishda oʻzgaradi. Tortilish kuchlarini Van-der-Vaals 
kuchlari hosil qiladi va ularning qiymatlari zarrachalar orasidagi masofaning 
kvadratiga teskari proporsional boʻladi. Itarilish kuchlari, ya‘ni bir-biridan qochish 
kuchlari DLFO nazariyasiga binoan, elektrostatik xarakterga ega. Kuchlar, ikkita 
bir xil ishorali ionlarning bir-biriga yaqinlashib, ularning diffuzion qavatida, bir-
birlariga qoʻshilib ketish jarayonida hosil boʻladi. 
Usbu yuqoridagi potensial energiya diagrammasini tuzishda oʻzaro itarilish 
kuchlari energiyalari musbat, oʻzaro tortishish kuchlari energiyalari manfiy ishora 
bilan olinadi. Bunda, Van-der-Vaals kuchlari sabab, tortishish kuchlari Broun 
harakati kuchidan ortiq energiyaga ega boʻladigan masofadan boshlab, ikki kolloid 
zarracha oʻzaro bir-biriga tortishadi. 
14.2-§. Kolloidlarning barqarorligiga ta’sir qiluvchi omillar va