O`zbekiston respublikasi oliy va o'rta

Mavzu: Kuyish. Sovuq urishi. Elektr tokidan shikastlanish. 
 
REJ A: 
 
1. Kuyish, sabablari, tasnifi, darajalari, belgilari va birinchi tibbiy yordam 
ko'rsatish. 
2. Sovuq urishi, sabablari, darajalari, klinik belgilari. Sovuq urishida tibbiy 
yordam ko'rsatish.
3. Elektrotravma, sabablari, klinik belgilari, birinchi tibbiy yordam ko'rsatish 
Kuyish 
Kuyish (compustio) termik, kimyoviy, elektrik yoki nur energiyasining ta'sirida 
vujudga keladigan shikastlanishdir. Termik kuyish boshqa kuyishlarga qaraganda 
ko'proq uchraydi. To'qimaning 52 C dan ortiq qizishi oqsillarni qaytarib bo’lmas 
koagulyasiyaga uchratadi. Kuyish issiqlik nuri, qizigan havo, to'g'ridan-to'g'ri issiq 
narsalarga tegish yoki alanga ta'sirida vujudga keladi. Ko'pincha oyoq kuyishdan 
shikasti topadi (47%). Kalla, qo’l va tananing boshqa qismlari bir 
XIL
zararlanadi. 
Kuyish tasnifi. Kuyish chuqurligini aniqlashda, uning darajasiga ahamiyat beriladi. 
1960 yil xirurglar anjumanida 4 darajali tasnif taklif qilindi:
1 - darajali-yuzaki epidermal kuyish.
2 - darajali-teri yuqori qavatining kuyishi
3 - darajali - ba'zi joylardagi kuyish terining butun qavatini, ba'zi joylar esa 
yuqori qavatini egallaydi. 
4 - darajali -chuqur to’qimalarning, ya'ni pay suyak, mushaklarning kuyishi. 

---

1-2 darajali kuyish yuzaki, 3 
VA 
4 darajali kuyish esa chuqur kuyishga kiradi. 
Kuyish sathini aniqlashning har xil usullari bor zararlangan teri sathini aniqlash 
uchun A. Uolies taklif qilgan 9 qoidasi ko'proq ishlatiladi: kalla va bo'yin-9%, 
qo'1-9%, oyoq-18%, tana oldingi qismi-18%, orqa qismi-18%, oraliq sathi-1%. 
Shuningdek kaft qoidasi bor. Kishining kafti yuza tanasining 1 % maydonini 
tashkil qiladi. Kishi tanasining umumiy sathi 16000 sm 2 ga tengdir. 
Kuyishning klinikasi. Mahalliy va umumiy belgilar farq qilinadi. Каttа bo'lmagan 
kuyishda umumiy belgilar uncha ahamiyatli bo'lmasa, keng maydon zararlarganda 
esa kuyish kasalligi kelib chiqadi. Mahalliy belgilar kuyish darajasiga bog’liq 
bo'ladi. Kuyishning zararlanish chuqurligiga qarab 4 darajasi bor;
1 darajali kuyish yallig’lanish bilan kechadi. Yuqori harorat ta’sir qilgan joy 
kuchli qizaradi va shishadi. Kuchli og'riq paydo bo'ladi. Bir necha kundan so'ng bu 
belgilar yo’qolib, teri qo'ng’ir rang oladi. 1 darajali kuyishga quyoshdan kuyish 
misol bo’la oladi.
2. Ikkinchi darajali kuyishda yallig'lanish kuchli bo'ladi, kapillyarlar kengayadi, 
shish kattalashadi. Terining epidermal qavati zararlanadi, pufakcha hosil qiladi. 
Pufakchaning ichi tiniq seroz suyuqlik bilan to’lgan bo'ladi. Og’riq 3-4 kun davom 
etadi. Bu kuyish chandiqsiz bitadi va qaynoq suv yoki bug' ta'sirida yuzaga 
keladi. 
3 a -darajali kuyishda nafaqat teri balki uning chuqur qavatlari ham zararlanadi. 
Pufakchalar paydo bo’ladi, ular rangsiz. qoraroq va timqora bo'ladi 
3b- darajali kuyishda so’rg’ich qavat, teri osti yog' kletchatkasi zararlanadi. 
4- darajali kuyishda esa chuqur to'qimalar, suyaklar zararlanadi. To'qimalar 
qora ko'mirga aylanadi va amputasiyani talab qiladi. 
Kuyishda birinchi yordam ko'rsatish. 
1.Shikastlangan kishiga yuqori harorat ta'sir qilishini to'xtatish zarur: yonayotgan 
kiyim-boshni o’chirish, shikastlangan kishini yuqori harorat zonasidan chiqarish, 
tana yuzasidan tutib, tutab turgan va qizigan kiyimlarni yechib tashlash kerak. 
2. Alanga olgan kiyimni suv sepib yoki biror qalin matoga o’rab o’chiriladi. 
3. Kiyimlarni tez yechish uchun qirqish mumkin 
4. Teri qoplamalariga zarar yetkazmaslik uchun qo’pol harakat qilmaslik lozim. 
5. Kuygan yuza tez vaqt ichida bog'lam qo’yib bekitilishi zarur. 
Kuygan yuzani hech narsa bilan yuvmaslik, unga qo'l tekkizimaslik, pufakchalarni 
sitmaslik, yopishgan kiyim parchalarini ko’chirmaslik, biror yog' surtmaslik, 
poroshok sepmaslik zarur va bemor tezlik bilan kasalxonaga yetkazilishi lozim.