O‘zbekiston respublikasi

So‘rovnomani tashkil etish tartibi: tadqiqotda ishtirok etayotgan o‘qituvchi va o‘quvchilarga sinf jamoasidagi psixologik muhitni 9 balli tizimda baholash so‘raladi.
Topshiriq: sinfdagi psixologik muhit holatidan kelib chiqqan holda qutb (“+” va “–” tomon)larda berilgan sifatlarni belgilang.
Ko‘rsatma. Quyida sinfingizdagi muhitni tasvirlash uchun qarama-qarshi juft so‘zlar mavjud. Har bir juftlikdagi o‘ng yoki chap tomondagi so‘z Sizga qanchalik yaqin bo‘lsa, u holda “X” belgisini qo‘ygan holda buni tasdiqlang (tegishli raqamning ustiga “X”ni chizing). Shu orqali sinfingizdagi muhit haqidagi ma’lumotga ega bo‘linadi. Demak, sinfingizdagi psixologik muhit quyidagi holatlar bilan tavsiflanadi:

№	Holatlar	O‘lchov ko‘rsatkichlari									Holatlar
1.	Do‘stona munosabat	9	8	7	6	5	4	3	2	1		Dushmanlik
2.	O‘zaro kelishuv	9	8	7	6	5	4	3	2	1		Kelishmovchilik
3.	Qoniqish	9	8	7	6	5	4	3	2	1		Qoniqmaslik
4.	Bir-biriga qiziqish	9	8	7	6	5	4	3	2	1		Befarqlik
5.	Natijaga intilish	9	8	7	6	5	4	3	2	1		Natijaga intilmaslik
6.	Munosabatlardagi iliqlik	9	8	7	6	5	4	3	2	1		“Hamkorlikdagi” sovuqqonlik

7.	Hamjihatlik	9	8	7	6	5	4	3	2	1	Hamjihatlikning yo‘qligi
8.	Bir-birini qo‘llab- quvvatlash	9	8	7	6	5	4	3	2	1	Bir-biriga yaxshilikni ravo ko‘rmaslik
9.	Jamoa hayotining zavqligi	9	8	7	6	5	4	3	2	1	Jamoa hayotining zerikarliligi
10.	Jamoa hayotining yutuqlarga boyligi	9	8	7	6	5	4	3	2	1	Jamoa hayotida omadsizliklarga boyligi

Javoblarni tahlil qilish: ballar qanchalik yuqori bo‘lsa, sinf jamoasidagi psixologik muhit shunchalik yuqori bo‘ladi yoki aksincha. Natijalarning tahlili sinf jamoasidagi psixologik muhit holatini, jamoa a’zolarining bir-birlariga munosabatini sub’ektiv baholashga imkon beradi. Raqam ko‘rsatkichlari respondentlarning sinf jamoasida qaror topgan psixologik muhitni belgilovchi o‘rtacha qiymatni qabul qilish imkonini beradi.

I. “Bizning munosabatlarimiz” metodikasi (L.M.Fridmana)
Maqsad: o‘quvchilarning sinf jamoasining turli faoliyatidan qoniqish darajasini aniqlash.
Metodika bilan ishlash: O‘quvchiga sinf jamoasining mavjud holatini baholashga oid oltita fikrni tasdiqlash so‘raladi. Javob qaytarishda o‘quvchining fikriga mos kelgan va u tomonidan tasdiqlangan fikr qayd qilingan tartib raqamni yozish mumkin. Anketa bilan ishlash jarayonida, shuningdek, bir-biriga qarama- qarshi fikrlar ham yuzaga kelishi mumkin.
O‘quvchiga tasdiqlash uchun taklif qilingan oltita fikr taklif qilinadi:
1-variant. Sinf jamoasining ahil yoki noahilligini aniqlash.

1. 
   Sinfimiz juda ahil va jips.
   
2. 
   Sinfimiz ahil.
   
3. 
   Sinfimizda tortishuvlar bo‘lmaydi, biroq, har kim o‘zi bilan o‘zi ovora.
   
4. 
   Sinfimizda ba’zan tartishuvlar bo‘lib turadi, ammo, uni “ziddiyatli sinf” deb atab bo‘lmaydi.
   
5. 
   Sinfimiz ahil emas, tez-tez janjallar yuzaga keladi.
   
6. 
   Sinfimiz mutlaqo ahil emas, bunday sinfda o‘qish qiyin. 2-variant. Jamoa a’zolarining bir-birini tushunish olish hissiga egaligini aniqlash
   

1. 
   Garchi bu so‘ralmasa ham, sinfimizda bir-birimizga yordam beramiz.
   
2. 
   Sinfimiz o‘quvchilar faqat o‘ziga do‘st deb bilganlarga yordam beradi.
   
3. 
   Sinfimizda, qachonki, o‘quvchining o‘zi yordam so‘rasa, shundagina yordam ko‘rsatiladi.
   
4. 
   Sinfimizda, qachonki, o‘qituvchimiz buni so‘rasa, bir-birimizga yordam beramiz.
   
5. 
   Sinfimiz bir-biriga yordam berishga odatlanmagan.
   
6. 
   Sinfimizda bir-biriga yordam berish inkor qilinadi.
   

Natijalarni qayta ishlash. Ko‘pchilik o‘quvchilar tomonidan tasdiqlangan fikr sinf jamoasining bir-biriga bo‘lgan munosabatlari to‘g‘risida ma’lumot beradi. Bir vaqtning o‘zida o‘quvchi tomonidan bildirilgan fikr uning jamoadagi mavjud munosabatlar tizimida o‘zini qanday his qilishidan dalolat beradi.
V. “Sinf jamoasining jozibasi (o‘quvchini o‘ziga torta olishi)ni aniqlash” anketasi
Maqsad: sinf jamoasinig o‘quvchini o‘ziga torta olishini aniqlash.
Ko‘rsatma: Anketa yordamida o‘z sinfingiz jamoasining o‘quvchini o‘ziga torta olish layoqatiga egaligini baholang. Har bir bo‘lim bo‘yicha bitta javobingiz bo‘lishi mumkin.

1. 
   O‘zingizning jamoaga mansubligingizni qanday baholaysiz?
   

1. 
   O‘zimni jamoa a’zosi, uning bir qismi deb bilaman 5
   
2. 
   Jamoaning ko‘pgina faoliyatida ishtirok etaman
   

4

3. 
   Jamoaning birgina faoliyatida ishtirok etib, qolganida ishtirok etmayman
   

_3

4. 
   O‘zimni jamoaning a’zosi deb his qilmayman
   

2

5. 
   Sinfda boshqalardan ajralgan holda shug‘ulanaman 1
   
6. 
   Bilmayman, javob berishim qiyin
   

0

2. 
   Bordi-yu, Sizga shunday imkoniyat berilsa, boshqa sinfga o‘tgan bo‘larmidingiz?
   

1. 
   Albatta, o‘qitishni xohlagan bo‘lardim
   

1

2. 
   Bu sinfda qolgandan ko‘ra o‘tishni ma’qul ko‘raman 2
   
3. 
   Har ikki sinf o‘rtasida hech qanday farq yo‘q 3
   
4. 
   O‘zimning sinfimda qolish ehtimolim ko‘proq 4
   
5. 
   Bilmayman, biror narsa deyishim qiyin 5
   

3. 
   Sinfingizdagi o‘quvchilarning o‘zaro munosabatlari qanday?
   

1. 
   O‘quv mashg‘ulotlaridagi manosabatlari:
   
   1. 
      Boshqa sinflarga qaraganda yaxshiroq 3
      
   2. 
      Taxminan boshqa sinflar bilan bir xil
      

2

3. 
   Boshqa sinfdagilarga qaraganda yomonroq
   

1

4. 
   Bilmayman
   

0

2. 
   Darsdan tashqari sharoitlarda:
   
   1. 
      Boshqa sinflarga qaraganda yaxshiroq 3
      
   2. 
      Taxminan boshqa sinflar bilan bir xil
      

2

3. 
   Boshqa sinfdagilarga qaraganda yomonroq
   

1

4. 
   Bilmayman
   

0

4. 
   Jamoangizda norasmiy liderlar bormi? 1.
   

Bor 1

2. 
   Bir nafar
   

2

2. 
   Bir nechta
   

3

2. 
   Bilmayman
   

0
Natijalarni qayta ishlash. Javoblarga tegishli ballarning miqdori (ular ustun
sifatida ko‘rsatilgan) hisoblanadi. Barcha bo‘limlar bo‘yicha yakuniy ko‘rsatkich 7 ball (juda qoniqarsiz baho)dan 25 ball (sinf jamoasining jozibadorligi juda yuqori ekanligini anglatuvchi baho)gacha bo‘lishi mumkin.
Demak, jamoa bir necha a’zo (kishi)lardan tashkil topgan muayyan guruh bo‘lib, u ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘lgan umumiy maqsad asosida birlashadi hamda mazkur maqsadni amalga oshirish uchun yo‘naltirilgan faoliyatni tashkil etadi. Jamoa o‘zida bir necha xususiyat (belgi)larni namoyon qiladi. Jamoani shakllantirish muayyan qonuniyatlarga bo‘ysunadigan uzoq muddatli, murakkab jarayon bo‘lib, u ko‘pchilik tadqiqotchilarning e’tirof etishlariga ko‘ra to‘rt bosqichdan iborat bo‘ladi. Jamoani shakllantirish o‘ziga xos metodika asosida amalga oshiriladi. Jamoaning mustahkam bo‘lishi, a’zolari o‘rtasida o‘zaro yordam hamda hamkorlikning qaror topishida jamoa an’analari muhim ahamiyat kasb etadi.