Tezkor diagnostika favqulotda muammolarni hal qilish sifatini baholashga qaratilgan. U tarbiyaviy ish doirasida kerak bo‘lganda amalga oshiriladi, murakkab vositalarni talab qilmaydi va tarbiyachiga bolalar bilan muloqot qilishning to‘g‘ri taktikasini tanlashda yordam beradi. Tezkor diagnostikaning asosiy shakllari diagnostika darsi, oddiy eksperimental vaziyat, suhbat va boshqalar bo‘lishi mumkin.
Pedagogik diagnostika va korreksiyaning o‘zigaxos jihatlari. Har qanday jarayonda bo‘lgani kabi pedagogik diagnostikada ham o‘ziga xususiyatlar, ungagina xos bo‘lgan jihatlar ko‘zga tashlanadi. Diagnostik faoliyatda quyidagi ustuvor jihatlarni ajratishmumkin(5-rasm):
o‘qituvchi o‘quvchining xulq-atvorini kuzatib, uning xatti-harakatlarini avvalgi xatti-harakatlari bilan yoki hozirgi yoki avvalgi, shuningdek, boshqa o‘quvchilarning xatti-harakatlari bilan yoki bo‘lmasa, mutlaqo notanish o‘quvchining xatti-harakatlari bilan solishtiradi. Bu holat pedagogik diagnostikada individual, ijtimoiy yoki ob’ektiv korrelyasion me’yor deb ataladi.
Tahlil qilishda kuzatishning qiyosiy tasnifidan chetga chiqiladi. Bunda quyidagi savollarga javob topiladi: 1. Nima uchun o‘quvchining muayyan yosh davridagi xulq-atvori avvalgi xatti-harakatlaridan, sinfdoshlarining xatti- harakatlaridan farq qiladi? Nima sababdan ayrim o‘quvchilarning xulq-atvorida “og‘ishlar” kuzatiladi? Tahlil qilish orqali o‘quvchining tashxislanayotgan sifati, holatidagi ijobiy va salbiy ko‘rinishlarning sabablari o‘rganiladi, aniqlanadi hamda uni korreksiyalash choralari ishlab chiqiladi. O‘quvchi bilan individual ishlash ish rejasi tuziladi.