Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

Esletpe: burınǵı musılman dástúrinde tábiyiy hám gumanitar ilimler menen shuǵıllanatuǵın adamlardı alım dep, al iláhiy (din, 
quda haqqında) ilimler menen shuǵıllanatuǵın adamdı ulama dep ataǵan. 

---

123 
Kúnxoja, Ájiniyaz, Berdaqlar ózlestirip, óz zamanı talaplarına sáykeslendirip 
paydalanadı. Al Nawayınıń ıshqı-muhabbat lirikasınıń ideyalıq-kórkemlik 
dástúrlerin Ájiniyaz keń túrde paydalanadı. Máselen, Allaǵa muhabbat, oǵan ıntıq 
bolıw, umtılıw ideyasın Nawayı sufiylik poeziyanıń dástúrleri menen dúnyawiy 
ashıq hám mashuqa (gózzal hayal, janan) obrazları arqalı astarlap beretuǵın edi. 
Usı dástúrlerdi sheber meńgergenin Ájiniyaz óziniń ıshqı-muhabbat qosıqlarında 
anıq kórsetti. Onıń «Bir pariy», «Bir janan», «Sáwdigim» qosıqları bunın dálili.  
Muhabbat lirikasında aqsham yar kútiw motivi Nawayıda keń qollanılǵan. 
Lirikalıq qaharman súyiklisi menen diydarlasıw ushın, onı bir kórermen degen 
úmit penen aqshamında yar kútip jatadı, biraq súyiklisi kelmey ıntıqtıradı. 
Tun oqsham keldiyu kelmas mening shami shabistonim, 
Bu anduh wtidan har dam kuyar parvanadek jonim. 
Mazmunı: 
Tún keldi, biraq meniń túnimniń jarıǵı (súyiklim) kelmedi, 
Ǵam, qayǵı otınan hár dem kúyer otqa túsken gúbelektey meniń janım. 
Usınday yar kútiw motivi qaraqalpaq shayırı Ájiniyazdıń muhabbat 
lirikalarında qollanılǵan. Onıń «Tún ortada erdim uyquda yatıb, Ádeb-árkan bilan 
bizni oyǵatib» dep baslanatuǵın «Bir janan» qosıǵında Ájiniyaz yar kútiwdiń 
azapların súwretleydi. 
Nawayınıń ashıqlıq lirikasında lirikalıq qaharman óz muhabbatın sır tutadı, 
ashıqlıq dártin, ayralıq azapların hár kimge aytıp pash ete bermeydi, onı ishinde 
saqlaydı. Muhabbattı sır tutıw motivi sufiylik poeziyada keń qollanıladı. Nawayı 
da usı dastúrge ámel qılıp lirikalıq qaharmannıń dártin basqalardan jasıradı, sır 
tutadı. 
Dardini baski nihon tuttum-ólarmen pinhon, 
Vahif etgil oni bu dardi ishqimdin, yo rab. 
Mazmunı: 
Eger dártimdi (ıshqımdı) sır tutqan bolsam, sırımdı ashpastan ólermen, 
Tek te onı (yardı) meniń sır tutqan ıshqımnan xabardar etkil, ya rab (ya 
qudayım). 

---

124 
Qaraqalpaq shayırı Ájiniyaz da ıshqı-muhabbat sawdasın sır tutıw motivin 
qollanadı. 
Men seni sáwmisham eldiń yagana,