Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

 
Hikayat 
Bir patsha tutqınǵa túsken jat jurtlıq adamdı ólimge buyıradı. Janınan gúderin 
úzgen tutqın óz tilinde patshanı sóge basladı. Patsha onıń sózine túsinbey birinshi 
wázirine qaradı. 
- Bul adam ne aytıp atır? - dep soradı. 
Birinshi wázir danıshpan hám aq kewilli kisi edi. Sonıń ushın da tutqın sózin 
basqasha etip ayttı. 
- Ullı háziretim! Bul kisi aytadı: eger kimde kim qáte qılǵan bolsa, sonıń 
jábirin ózi tartqay, patshayım gúnákar bendesin ózi keshirgey. 
Bunı tıńlap otırǵan ekinshi wázir tilge kirdi: 
- Shahtıń aldında hár qanday adam jalǵan sóylemegey. Bul kisi siziń birinshi 
wázirińiz bolıwına qaramastan jalǵan sóyledi. Tutqın sizdi jaman sózler menen 
sókti. 
Sol waqıtta patsha: 
- Siziń haq sózińizden góre birinshi wázirdiń sózi maǵan kóbirek unadı, 
sebebi, siziń haq sózińiz adamdı ólimge baǵdarladı. Bunıń jalǵan sózi kelisimge 
jaqınlastıradı. Sonıń ushın da, birinshi wázirdiń sózin tuwrı dep esaplayman.Tutqın 
ólimnen azat boldı, - dedi. 
(K.Mámbetovtıń awdarması) 
4. Qutubtıń «Xusraw hám Shiyrin» dástanı.  XIV ásir túrkiy ádebiyatınıń 
kórnekli wákilleriniń biri shayır Qutub bolıp esaplanadı. Qutub shayırdıń taqallusı 
bolıp, arabsha «jaqsılıqtıń kózi» degen túsinikti beredi eken. Ol Saray qalasında 
jasaǵan. Onıń ómiri tuwralı maǵlıwmatlar kútá az. Oqımıslı bolǵan, arab, parsı 
tillerin jetik meńgergen. Onıń bizge jetip kelgen ataqlı «Xusraw hám Shiyrin» 
dástanı parsı tilinde jazatuǵın ullı azerbayjan shayırı Nizamiydiń «Xamsa»sındaǵı 
bes dástannıń biri «Xusraw hám Shiyrin» dástanınıń úlgisinde jazılǵan. Qutubtıń 
dástanın Nizamiyden túrkiy tilge awdarma dese de boladı. Biraq kólemi, syujeti, 

---

91 
bayanlaw stili boyınsha Qutub dástanında bir qatar ózgeshelikler bar. Onıń ústine 
Qutubtıń ózi de dástannıń kirisiw bóliminde Nizamiydiń áselinen («Xusraw hám 
Shiyrin» dástanınan) halwa pisirdim» - deydi. Usınıń ózi Qutub dástannınıń 
birqansha ózgesheliklerge iye ekenliginen guwalıq beredi. Usı jaqların esapqa alıp 
kópshilik ádebiyatshılar Qutubtıń «Xusraw hám Shiyrin» dástanın naziragóylik 
ádebiyattıń úlgisi dep esaplaydı. Dástan báyitler menen másnawiy qosıq (sheyr) 
formasında jazılǵan, aa, bb tártibinde uyqasadı. Dástan 1341-1342 jıllarda jazılǵan, 
Altın Orda xanlıǵınıń sol waqıttaǵı húkimdarı Tınıbek xanǵa hám onıń zayıbı 
Maliyka ayımǵa baǵıshlanǵan. 4740 báyitten ibarat. (Nizamiydiń «Xusraw hám 
Shiyrin» dástanı 7000 báyit bolǵan). Kóshirme qoljazbası Parij qalasında 
saqlanadı. Házirgi rus, ózbek, qazaq tillerine awdarılǵan.