Türk tekke şİİRİ Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı Kapak Ebrusu
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
| HAKİKAT AYNASINDA ŞİİR VE ŞAİR
M. Said TÜRKOĞLU Peyami Safa, “Şiir sırrın dilidir.” der. Her şairin ‘sır’ anlayışı farklı olsa da “Şiirde hikmet vardır.” hadisinin de işaretiyle şiiri hakikate doğru bir sır arayışı şeklinde tarif edebiliriz. Her ne kadar, Tanzimat’la birlikte Batı merkezli zihniyetlerin tesiriyle birtakım aykırı düşünceler şiirimize yön vermeye kalksa da şiir yoluyla hakikat arayışı toplumumuzda ana damar olarak hep sürmüştür. Necip Fazıl, Mehmet Âkif, Sezai Karakoç gibi öncü şairlerin yetiştiğine bakarsak bu ana damarın korunduğunu söyleyebiliriz. Hakikat, varlığın özü; şiir, ‘beyan’ın özü. Biri gâye, hedef, varlık sebebi; diğeri vasıta. Şiir, bir vasıta olsa da kelimeler yoluyla manaya ve hakikate sırdaş olduğu için ‘asıl’la bütünleşen bir özellik kazanmaktadır. Ateşin içinde korlaşan maden gibi… Bu konuda Sezai Karakoç bir adım daha ileri gider: “Şiir, hakikatin yüzülebilecek bir derisi değil, çıkarıldığında insan hakikatinin hayattan yoksun kalacağı kalbidir.” Sezai Karakoç’un bu tespiti, tasavvufî şiirimize bire bir uymaktadır; çünkü tasavvufî kültürümüzde şiirin müstesna bir yeri vardır. Gönülleri şevke getirmek ve ilâhî esintilere açık kılmak için başvurulan şiir, hürmet duyulan ve el üstünde tutulan bir mevkiye çıkarılmıştır. Özellikle dinî bir coşkuya vesile olarak başvurulan tasavvuf neşveli şiirlerle, toplumumuzun manevî dünyasını süsleyen, hatta tanzim eden bir coşku ve vecd hâli getirmede şiire büyük görevler yüklenmiştir. Yunus Emre, Hoca Ahmed Yesevi, Mevlânâ, Aziz Mahmud Hüdayi, Niyazi-i Mısrî, Hacı Bektaş-ı Veli, Alvarlı Efe gibi mutasavvıflar, mesajlarını hep şiire yüklemiş, bu sırlı kıymeti Allah’a ulaşmanın bir vasıtası olarak kullanmışlardır. Onların dilinde şiir hakikatin âdeta kelimelere bürünmüş gövdesi olmuştur. Böylece toplumumuzda şiir, marifetin ve manevî neşvenin taşıyıcısı olarak önemli bir vasıta hâline gelmiştir. Şiir, 37 bizim kültürümüzde asırlar boyunca Kur’ân ve sünnetin açtığı caddeden yürüdüğü, tevhîdî anlayışa dayandığı ve Rahmanî ilhamla yazıldığı için rağbet görmüştür. Bir başka ifade ile, hakikat ve hikmetin taşıyıcısı olduğu için değer kazanmıştır. Şuarâ Sûresi’nde şairler için bazı olumsuz vasıflar sıralanmaktadır: “Şairlere ancak azgınlar uyar. Onların her vadide şaşkın şaşkın dolaştıklarını ve yapmadıklarını yaptık dediklerini görmez misin?” Şairlik, sanatkârlık şüphesiz önemli değerlerdendir; ama bu değerler kötü niyetli kişinin elinde birer tahrip aracına dönüşür. Kur’ân-ı Kerîm’de “[onlara] ancak azgınlar uyar” diye vasıflanan şairler, dolaşan, yapmadıklarını yaptık diyenlerdir. Her vadide şaşkın şaşkın dolaşanlar; avare, gayesiz, hedefsiz, tufeyli insanlardır; yapmadıklarını yaptık diyenler de mübalağayı seven, yalancı, ciddiyetsiz kimselerdir. Sanat anlayışını, sınırsız bir hürriyet ve başıboşluk şeklinde anlayanlar her türlü ahlâk dışı tasviri normal, hatta gerekli gördüler. Böylece bir sanat tılsımıyla sunulan kötülükler daha kışkırtıcı ve cazip geldi. ‘Mâkul’ ve ‘kutsal’la bağını koparan sanat, onu icat edenin elinde bir tahrip aracına dönüşür. Âyet-i Kerîmenin muhatabı, bu tip şairler ve onlara uyanlardır. Sonra gelen âyette “Ancak inanıp faydalı iş yapanlar, Allah’ı çok zikredenler ve haksızlığa uğratıldıklarında haklarını alanlar bunun dışındadır.” buyurulmaktadır. Kötü niyetlinin elinde korkunç bir tahribat aletine dönüşen şiir, iyi niyetli erbabının elinde de o ölçüde bir güzellik vasıtası hâline gelir. Âyetteki ölçüler: İnanmak, faydalı iş yapmak, Allah’ı çok zikretmek, haksızlık karşısında susmamak! Toplumumuzda asırlar boyunca bu vasıfları taşıyan çok sayıda şair yetişmiştir. Şiiri anlamlı ve faydalı kılmada ‘inanç’ birinci şarttır; çünkü Necip Fazıl’ın ifadesiyle: “Şiir, Allah’ı sır ve güzellik yolunda arama işidir.” Çünkü şiirin çıkış noktası ilâhî âlemi anlamak, anlatmak, kalbi ve ruhu dünyeviliğe karşı korumak, ilâhî esintiler kazandırmak olmalı. Aksi takdirde şiir azgınlıkları ve taşkınlıkları artırmaktan başka bir işe yaramayacaktır. 38 Yine Necip Fazıl’ın ifadesiyle: “Şiir ki Allah’ın mahrem ülkesi, meçhuller âleminin derbeder seyyahıdır. Allahsız bir cemiyette elektrik cereyanı kesilmiş bir şehrin meydan yerindeki fener gibi sönecek ve hâdiselerin en gizli nabızlarını saymaktan ibaret memuriyet hikmetini kaybedecektir.” Hadis-i Şeriflerde de şairliklerini tahrip yolunda kullananlar zemmedilmekte, kötü şiir irine benzetilmektedir. Asr-ı Saadette şiiri İslâmiyetin aleyhine kullananlar olduğu için Efendimiz, [sallallahu aleyhi ve sellem] bu sahada kabiliyeti olan sahabeleri teşvik etmiştir. Zaman zaman sahabelere şiirler okutur, şiiriyle İslâm davasını yüceltenleri metheder, mükafatlandırır ve şiiri oktan, kılıçtan daha tesirli görürlerdi. Şiir Nebiler Nebisi’nin hırkasını hak edecek liyakata çıkabildiğine göre, bu güzel değerin, dünyada, ukba letâfeti kazanacak gönül azığına dönüştürülmesi ehl-i kalp, ehl-i insaf, ehl-i letâfet şairlerin tasarrufundadır, diyebiliriz. Şiir, sanatçı ruhunun seçkin bir verimi olduğuna göre, onun hakikatten beslenmemesi, hakikate doğru yürümemesi düşünülemez. Hikmet, yaratılış sırlarına, varlığın özüne, içyüzüne, kâinattaki bütün oluşların mânâsına eğilir. Şiirin görevi, iç içe girift sırlar manzumesi olan kâinattaki bu oluşların hikmetini araştırmaktır; çünkü şiirin bizzat kendinde hikmet vardır. Şiir bununla değerini bulur, bununla gönül azığı olur. İslâmiyetle müşerref olduğumuz ilk dönemlerden itibaren, Kutadgu Bilig, Divân-ı Hikmet, Mesnevî, sûfîlerin divanları ve klasik edebiyatımız çevresinde oluşan birçok mesnevi bizim için hep birer hikmet taşıyıcısı olarak kalbî hayatın ve tasavvufî neşvenin vasıtası oldular. Bu hakikat Yunus’un dilinde en güzel ifadesini bulur: Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|