Xəstəlikləri” fənni Giriş. Dişlərin və ağız boşluğu selikli qişasının anatomo- fizioloji xüsusiyyətləri haqqında qısa məlumat

Xronik qranulyasiyalaşan periodontit periodontitlərin bu qrupunun (xronik) daha 
aydın təzahür etməsi ilə xarakterikdir. Xəstələr həmişə ağırlıq və narahatlıq hissi 
keçirdiklərini söyləyirlər, vaxtaşırı başlayan sızıntılı ağrıdan, dişləyən zaman bəzi 
yüngül ağrıdan, bəzən də diş ətində «irin» görünməsindən şikayətlənirlər. Bu da 
fistula yolunun vaxtaşırı meydana çıxmasını göstərir.  
Selikli qişanın müayinəsi zamanı zəif hiperemiya, fistula yolu aşkara çıxarıla bilər. Ola 
bilsin ki, diş ploblanmışdır. Diş boşluğu açıq olduqda, zondlama ağrı vermir. 
Perkussiya ağrısızdır və ya zəif ağrı hiss olunur. Keçid büküşünün kök zirvəsinə uyğun 
yerdə palpasiya azacıq ağrı verir. Limfa düyünləri, bir qayda olaraq, böyümüş olur.  

---

Xronik qranulyasiyalaşan periodontitin rentgenoloji müayinəsi zamanı kök zirvəsində 
sümük toxumasının seyrəlməsini göstərir. Qranulyasiyalaşan periodontitin 
xüsusiyyəti ondadır ki, toxumanın seyrətmə sahəsi alovabənzər əyri-üyrü kontura 
malikdir və bu prosesin fəal getdiyini göstərir. Bundan əlavə, rentgenoqramda kök 
zirvəsinin sorulması da aşkara çıxarıla bilər. Bu, dişin terapevtik müalicəsinin 
mümkünlüyü barədə pis proqnozdur.  
Xronik qranulyasiyalaşan periodontit başqa xronik formalara nisbətən daha tez-tez 
kəskinləşmə verir.  
Xronik qranuloiatoz periodontit sakit gedişi ilə xarakterizə olunur və xəstə onun 
inkişafından xəbər tutmaya bilər. Bəzən xəstə diş nahiyəsində xoşagəlməz hislər olur. 
Cuzi ağrı və ya dişləyərkən narahatlıq hissidə ola bilər. Bəzən xəstələr diş kökünün 
zirvə nahiyəsində diş ətində irincik olduğundan şikayətlənirlər. Müayinə zamanı 
əksər hallarda selikli qişada dəyişiklik olmur. Diş intant, 
 
plomblanmış ola bilir, bəzən açıq diş boşluğu və açıq kanalları dərin karioz boşluq 
olur və onun bütün dərinlik boyu zondlanması ağrı vermir. Çox vaxt dişin rəngi 
dəyişir. Bəzən xəstələr göstərirlər ki, diş bir vaxtlar zədə almış və ondan sonra dişin 
rəngi dəyişilmişdir. Diş 250-300 kma və daha güclü cərəyana reaksiya verir.  
Rentgenoloji müayinə zamanı kök zirvəsi yanında sümük toxumasının məhdud 
seyrəlmə ocağı (konturları aydın görən)aşkara çıxarılır; bu fibroz kaisulun olduğunu 
göstərir. Belə ocağın diametri 0,5 sm-ə qədər olduqda qranuloma, 0,5-0,8 sm 
olduqda kistoqranuloma adlanır. Ona görə ki, mikroskopik müayinə qranulomadan 
fərqli olaraq, kista əlamətləri meydana çıxdığını-epitelial döşəməli boşluqlar 
olduğunu göstərir.  
İlk vaxtlar kistanın klinik gedişi qranulomatoz periodontitin gedişi kimidir, yəni 
xəstəliyin simptomları özünü göstərmir. Ancaq kistanın içərisindəki maye infeksiya 
düşməsi düşməsi nəticəsində irinə çevrildikdə xəstəlik ağırlaşır. Rentgenoloji 
müayinə zamanıdişin zirvə nahiyəsində sümüyün 0,8-1 sm və daha çox sorulub 
getməsi aşkar edilir. Bəzən rentgenoqrama baxdıqda təkcə xəstə dişin deyil, 2-3 
digər diş köklərinin də kisti nahiyəsində olması təsəvvürü yaranır (bu, kista 
konturunun dişlərin kökləri üzərinə düşməsi nəticəsində müşahidə olunur). belə 
hallarda, kistanın əmələ gəlməsinə səbəb olan dişi müəyyənləşdirmək lazımdır. 
Müayinə zamanı bu, həmin dişin rəngini dəyişməsindən bilinir. Lakin bəzən xəstə dişi 
müayinə və rentgen vasitəsilə aşkar etmək çətin olur. Belə hallarda düzgün diaqnoz 
dişin elektrikdən qıcıqlanma qabiliyyətini müəyyənləşdirməklə qorulur. Pulpası 
nekrozlaşmış diş 250-300 mka cərəyana reaksiya verdiyi halda, canlı pulpanı diş 2-6 
mka cərəyana reaksiya verir. bəzən xəstə diş kistası qişasının qonşu dişlərin damar-
sinir dəstəsinin çıxılması nəticəsində həmin dişlərin elektrikdən qıcıqlanma 
qabiliyyəti azalır, yəni 15-30-50 mkA olur.  
Kəskinləşmə mərhələsində olan xronik periodontitə praktikada kəskin periodontitə 
nisbətən daha çox təsadüf edilir.  
Xronik periodontitin kəskinləşməsi zamanı xəstələr həmişə intensiv, təngə gətirən 
ağrının olmasından, dişləri bir-birinə basanda kəskin ağrıdan, dişin uzanması 
hissindən şikayətlənirlər. 1-2 gündən sonra xəstə diş nahiyəsinin yumşaq toxumaları 

---

şişə və limfa düyünləri ağrıya bilər. Orqanizmin ümumi vəziyyəti pisləşir-bədənin 
temperaturu 38-38,5 C-yə qədər yüksəlir. Bəzən də asimmetrik olur. Belə hallarda 
dişin ağrısı azalır. Palpasiya etdikdə limfa düyünləri ələ gəlir və ağrı verir.  
A.. nəticəsində əksər hallarda dişin əvvəllər pulpitlə əlaqədar müalicə olunduğu, yəni 
pulpanın çıxarıldığı aşkar edilir. Müayinə vaxtı karioz boşluq aşkara çıxarılır. Diş 
doşluğunun açıq olduğuna baxmayaraq kök kanallarının anatomik xüsusiyyətlərinə 
görə keçilmədiyi, yaxud plomb materialı ilə doldurulduğu (kanal açıq olduqda 
kəskinləşmə üçün şərait olmur) aydınlaşır. Bəzən kəskinləşmə hdisəsi plomblu 
dişlərdə də baş verir. belə hallarda dişin rəngi dəyişmiş olur. Diş perkussiyası həm 
şaquli, həm də üfiqi istiqamətdə şiddətli ağrılardır. Diş ətinin selikli qişası xəstə 
olduqda uyğun olaraq hiperemiyalıdır, ödemlidir. Keçid bükümünü barmaqla 
basdıqda ağrı verir. diş temperatur qıcıqlarına reaksiya vermir, 300 mkA və daha 
artıq cərəyana reaksiya verir.  
Periodontda rentgenoloji yoxlama kəskinləşmədən qabaqkı xronik periodontitdə 
olduğu kimi dəyişikliklərdən aşkara çıxarır. Belə ki, xronik fibroz periodontitin 
kəskinləşməsi zamanı yeni osteoporoz mənbələri olan periodontal yarıq aşkara 
çıxarılır. Qranulmatoz periodontitin kəskinləşmə mərhələsində kök zirvəsində sümük 
toxumasının seyrəlmə sahəsini xroniki gediş üçün səciyyəsvi olan dəqiq hüdudları 
itir. Xronik qranulyasiyalaşan periodontitin kəskinləşmə mərhələsində sümük 
toxuması sahəsinin konturları aydın olmur. Bu, onu xronik qranulyasiyalaşan 
periodontitin rentgenoloji mənzərəsindən az fərqləndirir.