Ayətullah Seyid Əli Xamenei
On üçüncü fəsil: Gizli təşkilat
Yüklə 1,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
| On üçüncü fəsil: Gizli təşkilat
Tәşkilat dedikdә mәqsәd nәdir? Mәlum mәsәlәdir ki, mәqsәd bugünkü mәnada nizam-intizamlı, lazımlı kadrları, region, şәhәr vә kәnd komitәlәri, özәklәri olan mütәşәkkil bir partiya deyil vә ola da bilmәzdi. Bu sözdә mәqsәd ortaq mәqsәdlә müxtәlif iş vә vәzifәlәri yerinә yetirәn, vahid mәrkәz vә rәhbәrliyә tabe olan, öz aralarında da müәyyәn әlaqәlәri, hәmçinin yaxınlıq vә doğmalıq hisslәri olan insanların birliyidir. İmam Əlinin (ә) dövründә, Sәqifә ilә xilafәt arasındakı 25 illik müddәtdә xilafәtin insanların xoşuna gәlәn düzgün fikirlәrinә rәğmәn, hakimiyyәtin әn üstün vә әn fәdakar müsәlman olan Əli ibn Əbutalibin (ә) haqqı olduğuna inanan, Əlinin (ә) canişinliyinә dair Peyğәmbәrin (s) sözünü unutmayan, Sәqifәdәn sonrakı ilk günlәrdә hakimiyyәtә qarşı etirazlarını vә imama qarşı sәdaqәtlәrini açıq şәkildә bildirәn xüsusi sәhabәlәr vardı. Sonralar imamı sükuta vә hәtta birinci xәlifәlәrlә әmәkdaşlığa vadar edәn böyük mәslәhәtә uyğun olaraq, onlar da ümumi proseslәrdә yer aldılar, lakin heç zaman öz düzgün fikir vә seçimlәrini әldәn vermәyib hәmişә Əli (ә) ardıcılı kimi qaldılar. Bu sәbәbdәn haqlı olaraq Əlinin (ә) şiәsi – ardıcılı, tәrәfdarı adlandırıldılar vә bu adla mәşhurlaşdılar. Salman, Əbuzәr, Übәy ibn Kәb, Miqdad, Əmmar vә Hüzeyfә kimi mәşhur vә adlı-sanlı şәxsiyyәtlәr bu sırada yer alırdılar. Tarixi faktlar göstәrir ki, bu qrup Şiә düşüncәsini - yәni düşüncә vә siyasi rәhbәr kimi imama itaәtin zәruriliyini hәmişә münasib yollarla yayaraq tәdricәn çevrәlәrini genişlәndirmişlәr. Əlinin (ә) hakimiyyәtini tәmin etmәk üçün bu iş zәruri sayılırdı. Əmirәlmöminin (ә) hicrәtin 35-ci ilindә hakimiyyәtә gәlәndә hakimiyyәt vә imamәtә dair Şiә meyarlarını rәhbәr tutub imamı hәmin meyarlarla qәbul edәn yalnız hәmin qrup - yәni ötәn 25 illik dövrdә imamın birbaşa vә dolayısı ilә 224 yetişdirdiyi şәxslәr idilәr. Xalqın әksәriyyәtini tәşkil edәn digәrlәri dә imamın rәhbәrliyi altında yaşasalar vә әmәldә Şiә tәfәkkürü istiqamәtindә hәrәkәt etsәlәr da, onları Şiә tәşkilatına qoşan ideoloji vә mәnәvi bağlantıya malik deyildilәr. İmamın tәrәfdarları arasındakı bu ikitirәliyi nәzәrә alsaq, ozamankı müsәlmanların - mәsәlәn Əmmarın, Malik Əjdәrin, Hücr ibn Ədinin, Sәhl ibn Hüneyfin, Qeys ibn Sәdin vә digәr tәrәfdәn Əbu Musa Əşәrinin, Ziyadın, Sәd ibn Əbi Vәqqasın fәrqli rәftarlarını başa düşmәk olar. Qәbul etmәk lazımdır ki, Şiә tәşkilatının yaradılması üçün ilk addım hәqiqәtәn İmam Hәsәnin (ә) bәzi böyük şәxslәrlә görüşündә baş tutsa da, onun layihәsi bu görüşdәn uzun müddәt qabaq İmam Əli ibn Əbutalibin (ә) öz yaxın tәrәfdarlarına müraciәtlә proqnoz verdiyi sözdәdir. İmam Hәsәnin (ә) sülhündәn sonra görülәn çox mühüm iş Şiә düşüncәsini genişlәndirmәk, zalım Əmәvi şahı tәrәfindәn tәzyiqә mәruz qalan bu qrupu nizama salmaq idi. Bu qrup indi Əmәvi şahının zalım iqtidarı vә mәruz qaldığı tәzyiq sәbәbindәn daha da fәallaşa bilәrdi. Hәmişә belәdir: tәzyiq vә repressiya mütәşәkkil qüvvәlәri parçalamaq yerinә onların daha da bәrkimәsinә vә genişlәnmәsinә bais olur. İmam Hәsәnin (ә) strategiyası vә onun sülhünü qaçılmaz edәn son sәbәb bunlar idi: etimadlı vә prinsipial Şiә qüvvәlәrini toplamaq, onları Əmәvi hakimiyyәtinin amansız antişiә әmәliyyatlarından qorumaq, mәhdud, lakin dәrin dairәdә әsl İslam tәfәkkürünü yaymaq, potensial qüvvәlәri cәlb edib şiәlәrә qatmaq, münasib fürsәt gözlәmәk vә nәhayәt, zamanında hәrәkәtә keçib cahil Bәni-Ümәyyә quruluşunu dağıtmaq, İslam vә Əli (ә) quruluşunu yenidәn bәrpa etmәk. İmam sülhdәn sonra Kufәdәn Mәdinәyә qayıdaraq bu şәhәri yenidәn özünün ideoloji vә siyasi bazasına çevirmişdi. Bu zaman Museyib ibn Nәcәbәnin vә Süleyman ibn Sürәd Xüzainin başçılıq etdiyi şiәlәr onun yanına gәlib tәklif etdilәr ki, hәrbi qüvvәlәri bәrpa edәrәk Kufәni әlә keçirsinlәr vә yenidәn Şam qoşunlarına qarşı vuruşsunlar. İmam gәlәnlәr 225 arasından bu iki nәfәri seçib onlarla xüsusi görüş keçirdi, mәzmunu haqda heç bir mәlumat olmayan sözlәrlә onları bu planın yanlışlığına qane etdi. Onlar öz yoldaşlarının yanına qayıdanda qısa vә üstüörtülü sözlәrlә başa saldılar ki, hәrbi qiyam mövzusu bağlanmışdır vә Kufәyә qayıdıb öz işlәri ilә mәşğul olmalıdırlar. Bu tarixi mәlumatlara әsaslanan görkәmli vә müasir әrәb tarixçisi Taha Hüseyn Şiәnin siyasi tәşkilatının bünövrәsinin hәmin gün hәmin mәclisdә qoyulduğunu söylәyir. "Siz mәni әldәn verәndәn sonra elә şeylәr görәcәksiniz ki, özünüzә ölüm arzulayacaqsınız: әdalәtsizlik, düşmәnçilik, inhisarçılıq, Allahın haqqına qarşı saymazlıq vә can qorxusu. Belә olduqda ilahi әlaqә ilә özünüzü ümumi şәkildә qorumalı vә tәfriqәyә getmәmәlisiniz. Müqavimәti, namazı, Allah zikrini vә tәqiyyәni rәhbәr tutun. Bilin ki, bәndәlәrinin hәr an bir rәngә düşmәsindәn Allahın acığı gәlir. Haqdan vә haqlıdan vaz keçmәyin; çünki bizim yerimizә digәrini seçәn hәr bir kәs dünyanı әldәn verәr, bu dünyadan günahkar köçәr". 1 İmam Əlinin (ә) Əmәvi dövrünün әn mühüm ağrılarını tәsvir edәn, tәşkilatlanmaya vә birliyә dair fәrman sayılan bu sözlәri Şiә tәşkilatına aid әn mühüm sәnәdlәrdәndir. İmam Hәsәnin (ә) әn görkәmli şiәlәrdәn ikisi ilә görüşündә icrasına başlanan da bu layihәdir. Şübhәsiz ki, bütün şiәlәr çox ağıllı şәkildә düşünülmüş bu plandan xәbәrdar deyildilәr. Bәzi dostların etiraz vә iradlarının sәbәbi dә bu idi. Amma imamdan güman ki, dәfәlәrlә eşidilәn bir cümlәdә hәmin siyasәtә gizli işarә vurulmuşdur: "Bәlkә bu sizin üçün imtahan vә müәyyәn vaxta qәdәr möhlәtdir". Müaviyәnin iyirmiillik zalım hakimiyyәti zamanı Şiә düşüncәsinin inkişafını, Hicaz vә İraqda şiәlәrin sayının artmasını tәmin edәn yeganә amil belә tәşkilatlanma idi. Tarixçilәr hәmin dövrdә bütün müsәlman mәmlkәtindә antişiә tәbliğatının aparılmasına dair acınacaqlı mәlumatlar 1 "Tühәf әl-üqul", sәh. 82 226 yazmışlar. İmam Əlinin (ә) lәnәtlәnmәsinin әnәnәyә çevrilmәsi, İmam Hәsәn (ә) vә İmam Hüseyn (ә) tәrәfindәn açıq fәaliyyәtin müşahidә olunmaması bu dövrә aiddir. Sülhdәn iyirmi il sonra bu bölgәlәrin düşüncә vәziyyәtinә nәzәr salaq. Kufәdә şiәlәr әn mәşhur şәxsiyyәtlәrdir. Mәkkәdә, Mәdinәdә, hәtta bәzi ucqar yerlәrdә dә şiәlәr zәncir halqaları kimi bir-birinә bağlanmış vә bir-birindәn xәbәrdardırlar. Bir neçә ildәn sonra Şiә başçılarından olan Hücr ibn Ədi qәtlә yetirilәndә güclü repressiyaya baxmayaraq ölkәnin bir neçә yerindә etirazlar ucalır vә mәşhur bir şәxsiyyәt Xorasanda qәzәbli etirazların ardınca qәm-qüssәdәn vәfat edir. 1 Müaviyәnin ölümündәn sonra minlәrlә insan İmam Hüseynә (ә) mәktub yazıb qiyam üçün Kufәyә dәvәt edir. İmamın şәhadәtindәn sonra on minlәrlә insan qisasçılar qrupuna qoşulur, Tәvvabin hadisәsindә, yaxud Muxtarın vә İbrahim ibn Malikin qoşununda Əmәvi hakimiyyәtinә qarşı qiyam edir. İslam tarixinin tәdqiqatçısı özündәn soruşur: Şiә tәfәkkürünün vә Şiә tәmayüllәrinin bu hәddә genişlәnmәsi vahid vә yekdil Şiә qrupu - yәni İmam Hәsәnin (ә) sülhdәn dәrhal sonra proqnoz verdiyi tәşkilat tәrәfindәn mütәşәkkil vә düşünülmüş fәaliyyәt olmadan mümkün olardımı?! Şübhәsiz ki, cavab mәnfidir. Mütәşәkkil, yekdil vә tәbii ki, mәxfi bir qrup tәrәfindәn idarә olunan mәqsәdyönlü tәbliğat aparılmadan hakim Əmәvi rejiminin yüzlәrlә qazi, qiraәtçi, natiq vә vali vasitәsi ilә apardığı mәqsәdyönlü tәbliğatına cavab vermәk vә bәzi hallarda onu zәrәrsizlәşdirmәk mümkün olmazdı. Müaviyәnin ölümünә yaxın bu mütәşәkkil fәaliyyәt güclәnmiş vә sürәtlәnmişdi. Belә ki, Mәdinәnin hakimi imamın fәaliyyәtlәri haqda topladığı mәlumatlara әsasәn Müaviyәyә yazdı: "Ömәr ibn Osman İraqın vә Hicazın bәzi tanınmış adamlarının Hüseynin (ә) yanına get-gәl etdiklәrini 1 Razi Ali-Yasin, İmam Hәsәnin (ә) sülhü. 227 vә güman ki, qiyama hazırlaşdıqlarını xәbәr verdi. Mәn bunu araşdırdım vә onların kütlәvi etiraz niyyәtlәrinin olduğunu öyrәndim. Öz fikrini vә fәrmanın yaz". 1 Kәrbәla hadisәsindәn vә imamın şәhadәtindәn sonra şiәlәrin mütәşәkkil fәaliyyәti İraqda qat-qat artıq güclәndi vә nizama düşdü. Kufә şiәlәrinin çoxu hakimiyyәtin tәzyiqi altında çaş-baş qalaraq özlәrini Aşura döyüşünә çatdıra bilmәmişdilәr. Bu, hәmin şiәlәrin psixoloji vәziyyәtinin yaratdığı durum idi, onların tәәssüf vә kәdәrlәri buna xüsusi rәng qatırdı. Mәşhur tarixçi Tәbәri yazır: "Bu qrup daim silah toplamaqla, hәrbi hazırlıqla, şiәlәri vә qeyri-şiәlәri gizli şәkildә Hüseynin (ә) intiqamını almağa çağırmaqla mәşğul idi. İnsanlar dәstә-dәstә onlara qatılırdı. Bu proses gedәrkәn Yezid ibn Müaviyә öldü". 2 "Cihad әş-Şiә" kitabının müәllifi haqlı olaraq yazır: "Şiә cәmiyyәti Hüseynin (ә) şәhadәtindәn sonra siyasi mәqsәdlәrin vә dini etiqadların birlәşdirdiyi, rәhbәrlәrin vә döyüşçü qüvvәlәrin toplandığı mütәşәkkil bir qrupa çevrildi. Tәvvabin qrupu onların ilk timsalı idi. 3 Tarixi hadisәlәrdәn, hәmçinin tarixçilәrin fikirlәrindәn başa düşmәk olar ki, Müaviyәnin dövründә, elәcә dә İmam Hüseynin (ә) şәhadәtindәn sonra baş verәn hadisәlәrdә yeganә tәşәbbüsçü vә rәhbәr şiәlәr olmuşdur. Digәr maraqlara, Əmәvi hakimiyyәtindәn narazılıqlarına, yaxud başqa amillәrә görә әmәldә şiәlәrlә әlbir olan, döyüşlәrdә iştirak edәnlәr dә çox idi. Tarixin bu dönәminin müxtәlif hadisәlәrindә iştirak edәn, fәal, yaxud adi rol oynayan bütün şәxslәrin şiә - yәni imamların yaratdığı mütәşәkkil qrupun üzvü olduqlarını söylәmәk olmaz. Yuxarıda deyilәnlәrdәn sonra üzәrindә dayanmaq istәdiyim mәqam budur ki, İmam Hüseynin (ә) şәhadәtindәn sonraya 1 Mәlumat "әl-Əxbar әt-tival" kitabında qeyd olunmuşdur. 2 Tәbәri, c. 7 3 "Cihad әş-Şiә", sәh. 27 228 qәdәr şiә adı İmam Əlinin (ә) dövründә olduğu kimi yalnız düşüncә vә әmәl baxımından hәqiqi imamla güclü vә bәlli әlaqәyә sahib olanlara şamil edilirdi. İmam Hәsәnin (ә) sülhündәn sonra onun fәrmanı ilә mütәşәkkil Şiә tәşkilatını yaradan, özlәrinin güclü vә geniş tәbliğatları ilә düşüncә vә ideologiya baxımından özlәri kimi olmayan çoxlarını Şiә tәşkilatına vә hadisәlәrinә çәkәn bu qrup idi. Bu söhbәtin әvvәlindә İmam Sadiqdәn (ә) bir hәdis söylәdim ki, möminlәr üç, yaxud beş nәfәrdәn ibarәt idi. Burada mәqsәd hәmin qrupdur - yәni şiәlәr, imamların yaxın әtrafı, Əli (ә) vә Haşim övladlarının inqilablarının dinamik hәrәkәtindә mәqsәdli vә hәlledici rol oynayan şәxslәr. İmam Sәccadın (ә) gizli vә zahirәn sakit görünәn fәaliyyәti nәticәsindә bu qrup öz potensial kadrlarını tapdı, hәrәkәtә gәtirdi, artırdı vә İmam Sadiqin (ә) indi işarә vurduğum rәvayәtdә söylәdiyi kimi xalq onlara qoşuldu vә çoxaldılar. İmam Sәccad (ә), İmam Baqir (ә) vә İmam Sadiqin (ә) dövründә bu qrupun şübhәli hәrәkәti xilafәt başçılarını qorxudur vә bәzәn sәrt reaksiyalara vadar edirdi. Qısası budur ki, İslamın ilk әsrlәrindә, imamların dövründә şiә vә qeyri-şiәlәrә görә şiә adı yalnız qәlbindә Peyğәmbәr (s) ailәsini sevәn, yaxud mәrkәzindә imamların durduğu fәaliyyәtlәrdә iştirak etmәsә belә, onların haqlı olmasına vә dәvәtlәrinin doğruluğuna sadәcә inanan şәxsә şamil olmurdu. Şiә olmağın bunlardan әlavә mühüm vә zәruri bir şәrti vardı vә o, imamla düşüncә vә әmәl әlaqәsi, qәsb olunmuş haqqı geri qaytarmaq, Əli (ә) vә İslam quruluşu qurmaq üçün imamın tәşәbbüsü vә rәhbәrliyi ilә aparılan ideoloji, siyasi vә bәzәn hәrbi fәaliyyәtlәrdә iştirak etmәkdir. Bu әlaqә Şiә әdәbiyyatında vilayәt adlanır. Şiә sözü әslindә imamәt tәşkilatı, imamın rәhbәrliyi ilә müәyyәn fәaliyyәtlәr göstәrәn vә repressiya dövründә bütün narazı partiya vә tәşkilatlar kimi mәxfi şәraitdә yaşayan qrupun adı idi. Bu, imamların, xüsusәn dә İmam Sadiqin (ә) hәyatına dәqiq bir baxışın xülasәsidir. Qeyd etdiyim kimi, bunu isbat etmәk üçün açıq dәlillәr 229 gözlәmәk olmaz. Çünki gizli bir obyekti tapmaq üçün plakat axtarmazlar. Baxmayaraq ki, qәti fakt olmadan onu qәbul etmәk dә düzgün deyil. Odur ki, tarixi mәlumatları, fakt vә işarәlәri araşdırmaq lazımdır. (Sadiq rәhbәr, sәh. 97-107) |