Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət Ġdarəçilik
Yüklə 1,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 7.Qaraçay-Balkar dili. Bu dil iki etnik qrupu birləşdirir:
qaracay və balkarlar.Qaraçaylar, əsasən, Qaraçay-Çərkəz Muxtar vilayətində, Balkarlar isə Kabardada yaşayırlar.Qaraçay və 152 balkarların bir hissəsi isə Qırğızıstan, Qazaxıstan və Öz- bəkistanda yaşayır.Onların miqdarı 200 min nəfərdən çoxdur.Qaraçay-balkar dili əsrimizin 20-ci illərindən sonra tədqiq olunmağa başlamışdır.Bu dilin əlifbası rus qrafikası əsasında yaradılmışdır. 8.Qırğız dili. Əsasən, Qırğızıstanda, daha sonra Özbəkis- tanda, Tacikistanda, Qazaxıstanda, habelə Çində, Monqolus- tanda, Əfqanıstan və Pakistanda yaşayan 2 milyondan çox əha- linin dilidir.Qırğız dili fonetik və leksik xüsusiyyətlərinə görə Altay dilinə daha yaxındır.Müasir qırğız ədəbi dilinin formalaş- ması Sovet hakimiyyəti illərinə təsadüf edir.1926-cı ilədək ərəb, sonra latın, 1940-cı ildən etibarən isə rus qrafikası əsasında yeni əlifbadan istifadə olunur. 9.Qumuq dili. Dağıstanda yaşayan qumuqların dilidir.Bu dildə Çeçen-İnquş və Şimali Osetiyada yaşayan qumuqlar da da- nışır.Hal-hazırda bu dildən 250 minə qədər adam istifadə edir.Qumuq dilinin sistemli və elmi şəkildə tədqiqi H.K.Dmitriyevlə başlanmışdır.Başqa türk dilləri kimi qumuq dili də ərəb qrafikası bazası əsasında Böyük Oktyabr sosialist inqilabından sonra yaranmış, sonra latın qrafikasına, 1939-cu ildən rus qrafikasına keçilmişdir. 10.Yakut dili. Yakutda yaşayan yakutların dövlət dilidir.Yakutlar eyni zamanda Krasnoyarsk diyarının Taymır və Evenki milli dairələrində, habelə Maqadan, Saxalin və Amur vilayətlərində də yaşayırlar.Bu dildə danışanların ümumi sayı hal-hazırda 300 mindən artıqdır.Yakut dilinin öyrənilməsinə XIX əsrin ikinci yarısından başlanılmışdır.1922-24-cü illərdə yakut dilinin əlifbası beynəlxalq transkripsiyaya əsaslanmış, 1924-39- cu illərdə yazıda latın əlifbasına keçilmiş, 1939-cu ildən rus qrafikası əsasında yaranmış əlifbadan istifadə olunur.Müasir yakut ədəbi dili özünün ən yüksək inkişaf mərhələsində fəaliyyət göstərir.Hal-hazırda bu dildə elmi, ictimai-siyasi və bədii |