Microsoft Word sunggi uq ziyouz com doc
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
| www.ziyouz.com kutubxonasi
41 — Bunaqa rahmatlarni ko‘p eshitganmiz. Shoshilib, begunoh bir odamning qarg‘ishiga qolib ketmaylik. Aytmoqchi, o‘ttiz sakkizinchi yilda kim tergov qilgan ekan? — Muhammedshin, nima edi? — Nazarimda, xuddi kapitan Jabborov tergov qilganga o‘xshaydi. Qirqbeldan qaytayotib u bilan aytishib oldik, — Solihov shunday deb bo‘lgan gaplarni qisqacha bayon qildi. — U yana davri kelishiga ishonyapti. — Ishonishiga asos bor, — dedi Ramazonov vazminlik bilan. — Ular ko‘pchilik. Hozir pana-pana joylarda jon saqlashyapti. Ob-havo ularga sal moslansa, yashnab ketishadi. Ob-havo o‘zgaruvchan, har narsani kutish mumkin. Bu toifa Stalinga qanday sadoqat bilan xizmat qilgan bo‘lsa, Gitlerga ham shunday xizmat qilishi mumkin edi. Siz shunaqa odamlardan nafratlanasiz, to‘g‘rimi? — Nima qilish kerak bo‘lmasa? Birovni pichoqlagan yoki otgan odamni kechirsa bo‘ladi. Bularni-chi? — Men nafratlanmayman, achinaman bularga. Bu sohada bir umr ishlashmaydi-ku, to‘g‘rimi? Erta-indin qarigan chog‘ida o‘zi qamab yuborgan bir odamni ko‘chada tasodifan uchratib qolsa nima qiladi? Men dekabrchilar haqida o‘qigan edim. So‘zidan qaytmaganlar surgun qilingani holda tonganlar, sotganlar, xoinlar bazmu jamshidda yuraverganlar. Oxir-oqibat surgundagilar afv etilib Peterburgga qaytishganida xalq ularni olqishlab qarshi olgan. Tonganlar, sotganlar esa ko‘chaga ham chiqolmay qolgan. Ana endi o‘ylang: jazoga tortilganlar kimlar edi? Surgun azobini tortganlarmi yo issiq o‘rinda qolganlarmi? Jabborovlarning taqdiri shularga o‘xshamaydimi? Borib-borib ko‘rshapalakka o‘xshab yashab, o‘lib ketmaydilarmi? — Sizning o‘xshatishingiz menga ma’qul kelmadi, — dedi Solihov, — Dekabrchilarning o‘sha xoinlarida ham avval maslak bo‘lgan. Faqat so‘nggi daqiqada qo‘rqoqlik qilib do‘stlarini sotishgan. Agar ko‘chaga chiqolmay qolishgan bo‘lsa, demak, ozgina insoflari bor ekan. Jabborovlarda insof, uyat borligiga ishonmayman. Mana, kecha o‘zim ko‘rdim shunday uchrashuvni. To‘g‘ri, Daminni u qamamagan. Lekin baribir hamkasblarining qilmishi uchun ham uyalishi kerak-ku? Minglab xonadonlarda onalarning, xotinlarning, farzandlarning qarg‘ishlarini eshitib ham yuragi titramas bularning. Shularni eslasam, iste’foga chiqib ketgim keladi. Men o‘g‘rilaru qotillar bilan olishib keldim. Lekin qaerdadir, qaysi ishdadir chalg‘igan bo‘lishim mumkin. Kimningdir taqdiriga dog‘ tekkizgandirman. Xo‘sh, bu gunohlarimga nima deyman? Sanjar bu savolni o‘ziga-o‘zi bergandi. Ramziddindan javob olish niyati yo‘q edi. Shuning uchun unga tikilib qaramadi. Nigohini notayin bir nuqtaga qadadi. Ish yuzasidan boshlangan savol-javobning ruhiyatga ta’sir etuvchi ohangga burilishi Ramziddin Ramazonovga ham ta’sir etdi. U javob berishga majbur emasligini bilsa-da, biroz o‘yga cho‘mib, so‘ng so‘z boshladi: — Gunohdan hech kim forig‘ emas. Gap qanday sharoitda gunoh qilinganida. Agar bilib turib qilingan bo‘lsa «Ular — jabborovlar, biz — bu bizmiz!» deb ko‘krakka mushtlashga hojat yo‘q. Jabborovlarni muhokama qilib ayblashga ham haqqimiz yo‘q. Solihov savolni o‘ziga-o‘zi bergani kabi, Ramazonov ham javobini xuddi o‘ziga-o‘zi aytayotganday og‘ir-bosiqlik bilan gapirdi. Gap ohangida kesatiq ham, o‘pka-gina ham, ayblash ham yo‘q edi. U ana shu vazminligi bilan nogahoniy bu suhbatga nuqta qo‘ydi. Kapitan qog‘ozlarini olib chiqib ketgach, biroz urinib, charm qoplamasi titilib qolgan o‘rindiqqa o‘tib o‘tirdi. «Bu ishlarga yaramay qolyapman shekilli. Ramazonov bopladi meni. Jizzaki bo‘lib boryapsiz, demasdan turib jizzakiligimni aytdi, — deb o‘yladi u. — Qoyil qolish kerak unga. O‘zi turgan-bitgani shumi yo urushda o‘lim ko‘raverib, qon ko‘raverib, dahshat ko‘raverib, sovuqqon bo‘lib qolganmi? Yo‘q, palagi toza buning. Urush ko‘rganlarning aksari asabiy, mendan battar jizzaki. Balki Ramazanovning shu aqli |