www.ziyouz.com kutubxonasi
49
chelak buloq suvi ichgan edi, ichayotgan damda ham ichi kuymagandi. Endi tashnalik
kuch ko‘rsatdi. Beixtiyor suv, deb pichirladi. Yana yuziga suv tomdi, yana chelakdan
simirdi. Birdan... chelakni tushirib yubordi. Seskandi. Shu seskanish asnosida ko‘zini
ochdi. Xira parda ortida oq shiftni, oq shiftning bir parchasini to‘sib turgan opachoq
burunli notanish yuzni ko‘rdi.
— E, bormisiz paxan, ko‘zni oching. Shu yurak bilan yuribsizmi, paxanman, deb.
Pachoq burunli yuz kulimsiradi. Bu yuz mana shu pachoq burunni ko‘tarib yurishdan
boshqa narsaga yaramasdi. O‘lim chohidan iziga qaytgan Jahongir ko‘zini ochib, shu
nojo‘ya kashfiyotni ko‘rdiyu ko‘ngli behuzur bo‘ldi. Yaxshi hamki bu pachoq burun
shunchaki kulimsiradi, ishshaymadi. Uning ishshayganini ko‘rgan yuzlab odam necha
kun, necha tun yo uxlamaydi, yo ovqat yemaydi — bunisi Yaratgangagina ma’lum.
— Paxan, qutulib chiqqandan keyin bir eriydigan bo‘ldingiz. Jahannamning og‘zidan
shart tortib oldim o‘zim.
— Bekor... qilibsiz...
Jahongirning og‘zidan bazo‘r chiqqan bu gapni eshitib pachoq burun unga g‘alati
qarab oldi.
— Odam zotiga yaxshilik yoqmaydi, — dedi u to‘ng‘illab. — Jahannamning og‘zidan
tortib oldim, desam, «bekor qilibsiz» deydi. O‘, paxan, rahmat demasangiz ham mayli.
Lekin o‘ladigan bo‘lsangiz, bu yerda o‘lmang, boshqa joyga bori-ib... yoki juda shu
katakda o‘lgingiz kelsa, men chiqib ketgandan keyin bemalol jo‘nayvering, — u uzun
hushtak chalib qo‘ydi, — o‘sha yoqqa. U yoqda oshna-og‘aynilar ko‘p, salom aytasiz
bizdan. Shoqolning ishlari besh, yaqin orada bu yoqlarga kelmaydi, kutmalaring, deysiz.
Shoqol — bu menman. Shoqosim desangiz it ham tanimaydi. Shoqol desangiz
hammaning og‘zi ochilib qoladi. Bu dunyo hali Shoqolday o‘g‘rini ko‘rmagan.
— O‘g‘rimisiz?.. — deb so‘radi Jahongir.
— O‘g‘riman, paxan. O‘g‘ri bo‘lganda ham zo‘riman. Buni yashirmayman. Qo‘lidan
kelsa ushlasin, qamasin. Bir zang‘arga ro‘baro‘ kelmaganimda ushlolmasdiyam,
qamamasdiyam. Xitoydan kelganlardan bittasining iziga tushuvdim. Loyiniyam,
tillasiniyam isini oluvdim.
— Kim? — Jahongir bo‘g‘ilib, ko‘zi katta-katta ochildi.
— Kimligini bilmayman, paxan. Oqdo‘ppi mahallada uyi. Tanishlardan bormi u yerda?
— Yo‘q.
— Xullas, payt poylab ketiga tushdim. Mo‘ljalim bo‘yicha uyda bir yigitcha qolishi
kerak edi. Lekin u yigitcha emas, azroilvachchaning o‘zi ekan. Yarim kechada uyni ship-
shiydam qilib chiqayotsam, ro‘paramda turibdi. E, bunaqalarni bir kalla qilib enasinikiga
jo‘natvorardim. Endi kalla qilaman, desam, qo‘lini bir balo qilib aylantirdi, bir balo deb
chinqirdi, qo‘li aylanib turib, oyog‘i jag‘imga qanday tushdi, hayronman. Bir nafasda
dabdalamni chiqardi. Urishga urdi-yu, anavilarga «hech narsa olmadi», dedi. Bu
ahvolimni yengillashtiradi, ko‘p o‘tirmayman. Lekin «hech narsa olmadi», deb o‘zlari
ham qutulib qolishdi-da. Tillayu «loy»lar bularning hujjatlariga tirkalsa, naq enasini
ko‘rardi-da. U bo‘ldi, bu bo‘ldi, jag‘im singani qoldi. Mana, xudo, deb o‘tiribman.
Hukumatimiz odil-da, avval tuzatadi, keyin qamaydi. Siz o‘lib ketaversangiz ham
bo‘lardi, lekin sizni tuzatishadi. Chunki sizni otishlari kerak. O‘zingizdan o‘zingiz o‘lib
qolsangiz kimni otishadi? Nima bilan tushganingizni eshitdim, paxan. Boradigan yeringiz
tayin. Lekin xafa bo‘lmang. Bitta boshga bitta o‘q. Boshqasining keragi yo‘q. Menga ham
atalgani bordir. Hozir yo‘q bo‘lsa, zavodda atay Shoqolga atab allambalo o‘q
yasalayotgandir. Hali u tomonlarda ham uchrashib qolamizmi... — U ishshaydi. Jahongir
uning aftini, sarg‘aygan so‘yloq tishlarini ko‘rib ko‘zlarini yumib oldi.