Milliyetçilik sosyolojisi

"Etnik çekirdekler" ve milletlerin oluşumu 
Dinî reform, kültürel ödünç alma, halk katılımı ve etnik 
seçilmişliğe dair mitler; bunlar, coğrafî yer, özerklik, çok-
dillilik, ticarî beceriler ve örgütlü dinle birlikte belli etnik 
toplulukların, toplumsal bileşim ve kültürel içeriklerinde 
yaşanan onca değişikliğe rağmen yüzyıllar içinden geçerek 
bugüne gelmelerini sağlayan mekanizmalardan bazılarıdır. 
Yine bunlar bizi bütün çıplaklığıyla etnikliğin ana para-
doksuyla keskin bir şekilde karşı karşıya getirirler; akışkanlık 
ve kalıcılığın, farklı toplumsal ve kültürel parametreler içinde 
her daim değişen bireysel ve kültürel dışavurumun birarada 
bulunması. Bu ikinci özellik bir nesile bir başka nesilden geçen 
bir miras ve gelenek biçimini alır. Ama bu biçim, topluluğun 
görünümünü ve kültürel görüşlerini sınırlayan az ya da çok 
değişmiş bir biçimdir. Belli olaylar, kahramanlar, peysajlar 
(*) Amharalar: Etopya'daki en kalabalık halk topluluğu. Amharca konuşan, erken 
bir tarihte Monofizist Hıristiyanlığı benimseyen Amharalar, merkezî krallıkları 
sayesinde Etopya'daki öbür topluluklara siyasal egemenliklerini kabul ettirdiler. 
Amharca: Etyopya'nın resmî dili olan Amharca, yeni imparatorluğun 1270 yılında 
kuruluşundan beri yönetim ve devlet dili durumundadır. Yazı dili geleneği oldukça 
yenidir. Güney kümesinin (ya da Etopya'nın) Sami dilidir. -ç.n. 
44 Bu konuda bir başlangıç girişimi için O' Brien'a (1988) bakın; karşılaştırın 
Armstrong (1982). 
67 

---

ve değerlerin yanısıra imajlardan, kültlerden, ayinlerden ve 
sanat eserlerinden oluşan belli bir gelenek, etnik kültürü 
ayırdedici kılan özelliklerin toplandığı ve topluluğun nesil­
lerinin seçici bir biçimde sonuçlar çıkardığı bir ambar biçimi 
almaya başlar. 
Bu gelenekler sonraki nesilleri nasıl etkilemektedir? Modern 
öncesi toplumlarda gelenekleri nakleden, yeniden derleyen 
ve kodifiye eden, çoğunlukla lonca ve kastlar şeklinde ör­
gütlenmiş din adamları, kâtipler ve ozanlardır. Yegâne 
okuryazar tabaka oldukları için ve ilahi güçlerin şefaati de 
zorunlu olduğundan din adamları, kâtipler ve ozanlar pek 
çok toplulukta önemli nüfuz ve saygınlığa sahiptiler. Kardeşlik 
birliklerinde, tapınaklarda ve kiliselerde örgütlenmiş olan 
bu tabaka, büyük kentler ile -örgütlenme düzeylerine ve 
topluluğun ülkesi üzerinde kurdukları zihinsel tekele bağlı 
olarak- kentin taşra muhitlerinin büyük bölümünde bir 
toplumsallaşma şebekesi oluştururlar. Aslında eski ve Ortaçağ 
imparatorluklarının çoğunda rahipler, tapınak ve onların 
(tekelindeki) yazıcılık altyapıları, özellikle eski Mısır ve Sasani 
İran'ında, yönetimin ve/ya da Saray ve bürokrasiye karşı rakip 
güç merkezlerinin vazgeçilmez ortakları olmuşlardır.
4 5 
Diasporadaki topluluklarda bile, geniş bir mahkeme ve 
istişare ağı oluşturacak ve en uzaklardaki yerleşim bölgelerini 
düşman bir çevre karşısında dinî, yasal ve kültürel bir birlikle 
donatacak şekilde, az çok merkezî biçimde örgütlenmiş rahip, 
haham ve hukukçular görmekteyiz. Armstrong'un da işaret 
ettiği gibi özellikle Yahudiler ve Ermeniler arasında din gö­
revlileri ve kurumlarından oluşan bu son derece gelişmiş ağ, 
topluluğun öznel birlik ve bekasını, tarihî ve dinî geleneklerini 
45 Rahipliğin ve dinîn imparatorluklardaki rolü hakkında Coulborn ve Strayer'e 
(1962) ve Eisenstadt'a (1963) bakın; etnik rollerine ilişkin de Armstrong'a (1982, 
bölümler 3,7) ve A. D. Smith'e (1986a, özellikle bölümler 3,5) bakınız. 
68 

---

teminat altına alabilmiştir.
4 6
Bizim "etnik çekirdek" adını 
verdiğimiz şey, bu tür birleştirici ve kapsayıcı mekanizmalar 
aracılığıyla yavaş yavaş oluşur, kurulur. Bu "çekirdek"ler,