O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «Atrof muhit himoyasi va ekologiya» kafedrasi
Yüklə 0,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
XULOSA Geologiya fani hozirgi vaqtda ikkinchi yoshligini boshdan kechirmoqda. O’tgan 50 yilda yaratilgan yangi nazariya, kontseptsiya va yo’nalishlar, oxirgi besh -o’n yil ichida paydo bo’ldi. Geologiyaning umumiy geologiya, tarixiy geologiya, paleontologiya, minerologi, krisstollografiya, geofizika, petrografiya, tektonika, geomorfologiya, gidrogeologiya, injenerlik geologiyasi kabi ilmiy bo’limlari rivojlanmoqda. Bundan tashqari allaqachon paydo bo’lgan yo’nalishlar yangicha usullar va yo’nalishlarga qadam qo’ymokda. Tadqiqot diapazonlari kengaymokda va yangi muammolar paydo bo’lmoqda. SHuning uchun gidrogeologiyani o’rganish jarayonida yer osti suvlarini faqat nima ekanligini bilish emas (u Yer gidrosferasining bir qismi sanaladi), balki yer osti tarkibi qanday qilib gidrosferaning va Yerning boshqa po’sti – litosfera, atmosfera va biosfera bilan bog’liqligi, bu jarayonlarni qanday geologik qonunlar boshqarishini bilish zarur. Gidrosfera bu Yer po’stlog’idan biri, Yer bilan birgalikda mavjud bo’lgan, shakllanadigan va rivojlanadigan, kosmogen va planeta kuchlari ta‘sirida bo’lgan hamda iogen faoliyati doirasidagi geolgik tizim. Bugungi kunda noosfera shunchalik rivojlandiki, uning ta‘siri oqibatlaridan yerosti suvlari gidrosferaning tuzilishida funktsional o’zgarishlarga, planetaning suv, geokimyoviy va issiqlik maydonlari balansi qayta quriladi. Geolognya sohasida egallangan bilimlarning amaliy faoliyati juda xilma-xil. Unga quyidagilar kiradi: -turli maqsadlarga belgilangan yer osti boyliklarining resurslarini aniqlash, o’rganish va baholash (sanoat suv ta‘minotiga, kimyoviy mahsulotlarga, davolanish, issiqlik enargetikasi va b.k.); - har xil maqsadlarda geologik tadqiqotlar o’tkazish (qazilma boyliklarini ishlab chiqish, qurilish, yer osti suvlarini ifloslanishdan muhofaza qilish, gidrogeokimyoviy qidiruv ishlari, irrigatsiya, tabiiy xavfli jarayonlar va ularning atrof muhitga salbiy ta‘sirlarini o’rganish); - har xil ko’rinishdagi geologik tadqiqotlarda – s‘yomka, qidiruv, yer osti suvlaridan namunalar olish, monitoringda davriy kuzatish, gidrogeofizik ishlarda, laboratoriya tahlili va eksperementlarda qatnashish; 63 78 CHo’kindi yotqizish jarayoni fasliy xarakterga ega bo’lganligi uchun, bu yotqiziqlarga kichik qatlamli tekstura xarak terli bo’ladi. Bir yillik qatlam qum va gil qatlamchalaridan tashkil topadi. Bu yotqiziqlar tasmasimon gillar deyiladi. Tasmasimon gil qatlamlarida bir necha yuztagacha kichik qalinlikdagi qatlamchalarni kuzatish mumkin. Tasmasimon gillardan tashqari bund ay ko’llarda yaxshi saralangan va gorizontal qatlamlangan mayda qumlar yotqizilishi mumkin. Bunday yotqiziqlar muzlik ko’llari yotqiziqlari deyiladi. Muzlik ostidan chiquvchi suvlar yoyilib keng yelpig’ichsimon shleyf hosil qilib oqadi va yotqizilgan cho’kindilar flyuvioglyatsial (muzlik suvlari) yotqiziqlari deyiladi. Yer tarixida muzliklar hozirgi davrgacha bir necha marotaba katta maydonlarni qoplagan. Masalan muzliklar proterozoy erasining boshlarida Shimoliy Amerikaning juda keng maydonlarini, toshko ’mir davrida esa Afrikaning, Janubiy Amerikaning va Avstraliyaning katta maydonlarini qoplagan. So’ngra esa muzlik bosishi perm va trias davrlarida va oxirgisi yuqori neogen va to’rtlamchi davr boshlarida sodir bo’lgan. To’rtlamchi davrda uch marotaba muz bosish hodisasi bo’lgan. Bo’lar Yevrosiyoda Grenlandiya, Shimoliy Amerika va Antarktidadir. Yüklə 0,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|