O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti


 Kredit tizimining barqarorligiga ta`sir qiluvchi omillar



Yüklə 3,95 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə157/179
tarix12.10.2023
ölçüsü3,95 Mb.
#130066
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   179
12594 2 F73689EE6175CBCB594F6BEABC06D737E9CA1955

 
19.2. Kredit tizimining barqarorligiga ta`sir qiluvchi omillar. 
“Kredit tizimi” tushunchasining mazmuni. Kredit tizimining 
tarkibi. Kredit tizimining elementlari.
Bankning likvidlilik va to`lovga qobiliyatlilik holati bank 
faoliyatidan tashqarida bo`lgan bir qator tashqi omillarga ham bog’liq. 
Bular qatoriga quyidagilar kiritiladi: 
– mamlakatdagi umumiy siyosiy va iqtisodiy vaziyat; 
–qimmatli qog’ozlar va banklararo kredit bozorlarining ri-
vojlanish darajasi; 
– qayta moliyalashtirish tizimi; 
– Markaziy bank nazorat funktsiyasining samaradorligi. 
Mamlakatdagi umumiy siyosiy va iqtisodiy vaziyat bank 
operatsiyalari rivojiga turtki beradi, bank faoliyati iqtisodiy asoslarini 
mustahkamligini ta`minlaydi, mamlakatdagi va xorijiy investorlarni 
banklarga ishonchini mustahkamlaydi. Ko`rsatib o`tilgan shartlarsiz 
banklar puxta depozit bazasini hosil qila olmaydi, operatsiyalarning 
rentabelligini ta`minlash, aktivlar sifatini oshirish, boshqaruv tizimini 
takomillashtirish kabilarni uddalash qiyin kechadi. Tijorat banklari 
bank tizimining bir qismi sifatida mamlakatdagi siyosiy va iqtisodiy 
o`zgarishlarni o`zida aks ettiradi, o`z navbatida, tijorat banklarning 
holati mamlakatdagi umumiy ahvolni belgilaydi. 
Qimmatli qog’ozlar bozorining rivojlanganligi likvid mablag’lar 
foydaliligini yo`qotmagan holda aktivlarni pul shakliga aylantirishni 
eng tez va optimal variantini qo`llash imkoniyatini beradi. Bunday 
holat fond bozori rivojlangan davlatlar uchun, ayniqsa, xarakterlidir. 
CHunki aktivlarni qimmatli qog’ozlarga joylashtirish vositasida bank 
bir vaqtning o`zida ham likvidlilikni ta`minlaydi, ham kerakli 
daromadga ega bo`ladi. Banklararo kredit bozorining rivojlanganligi 


307 
banklar o`rtasida vaqtincha bo`sh resurslarni tezda qayta taqsimlash 
imkonini beradi. Banklararo bozordan likvidlilikni ta`minlash uchun 
turli muddatlarga mablag’larni jalb qilish
mumkin, shu jumladan, bir 
kunga ham. Bu bozordan mablag’larni olish operativligi umumiy 
moliyaviy kon`yunktura, banklararo bozorning tashkiliy shakli va 
albatta bankning obro`siga bog’liq. 
Ko`rib o`tganimizdek, bankning likvidlilik va to`lovga qo-
biliyatlilik holati bank faoliyatidan tashqarida bo`lgan bir qator tashqi 
omillarga ham bog’liq. Bular qatoriga quyidagilar kiritiladi: 
– mamlakatdagi umumiy siyosiy va iqtisodiy vaziyat; 
– qimmatli qog’ozlar va banklararo kredit bozorlarining ri-
vojlanish darajasi; 
– qayta moliyalashtirish tizimi; 
– Markaziy bank nazorat funktsiyasining samaradorligi. 
Mamlakatdagi umumiy siyosiy va iqtisodiy vaziyat bank 
operatsiyalari rivojiga turtki beradi, bank faoliyati iqtisodiy asoslarini 
mustahkamligini ta`minlaydi, mamlakatdagi va xorijiy investorlarni 
banklarga ishonchini mustahkamlaydi. Ko`rsatib o`tilgan shartlarsiz 
banklar puxta depozit bazasini hosil qila olmaydi, operatsiyalarning 
rentabelligini ta`minlash, aktivlar sifatini oshirish, boshqaruv tizimini 
takomillashtirish kabilarni uddalash qiyin kechadi. Tijorat banklari 
bank tizimining bir qismi sifatida mamlakatdagi siyosiy va iqtisodiy 
o`zgarishlarni o`zida aks ettiradi, o`z navbatida, tijorat banklarning 
holati mamlakatdagi umumiy ahvolni belgilaydi. 
Qimmatli qog’ozlar bozorining rivojlanganligi likvid mablag’lar 
foydaliligini yo`qotmagan holda aktivlarni pul shakliga aylantirishni 
eng tez va optimal variantini qo`llash imkoniyatini beradi. Bunday 
holat fond bozori rivojlangan davlatlar uchun, ayniqsa, xarakterlidir. 
CHunki aktivlarni qimmatli qog’ozlarga joylashtirish vositasida bank 
bir vaqtning o`zida ham likvidlilikni ta`minlaydi, ham kerakli 
daromadga ega bo`ladi. Banklararo kredit bozorining rivojlanganligi 
banklar o`rtasida vaqtincha bo`sh resurslarni tezda qayta taqsimlash 
imkonini beradi. Banklararo bozordan likvidlilikni ta`minlash uchun 
turli muddatlarga mablag’larni jalb qilish
mumkin, shu jumladan, bir 
kunga ham. Bu bozordan mablag’larni olish operativligi umumiy 
moliyaviy kon`yunktura, banklararo bozorning tashkiliy shakli va 
albatta bankning obro`siga bog’liq. 
YUqoridagi omil bilan birga qayta moliyalashtirish tizimining 
likvidlilikka ta`siri o`zaro chambarchas bog’liq. 


308 
Banklar faoliyatiga ta`sir qiluvchi omillar 
Qayta moliyalashtirish tizimi Markaziy bankning tijorat 
banklarini kreditlash jarayonidir. Likvid mablag’larga ehtiyoj 
tug’ilganda tijorat banklari Markaziy bankdan qayta moliyalashtirish 
stavkasida kredit olishi mumkin bo`ladi. Bu omilning bevosita ta`siri 
shundan iboratki, qayta moliyalash stavkasi ortganda likvidlikni 
ta`minlash uchun kreditlar omili qimmatlashib qoladi yoki aksincha. 

Yüklə 3,95 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   179




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin