R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

xild agi distrofiya hujayra sitoplazm asida suv m iqdori ju d a ko'payib, h ar x il kat- 
talikdagi vakuolalar paydo bo'lishi bilan tariflanadi.
V akuolalar b ir talay bo'lishi yoki bir-biri bilan qo'shilib, sitoplazm ani butun- 
lay egallab olishi va yadroni bir chetga su rib qo'yishi m um kin. Ayni vaqtda o r­
gan larn in g tash qi ko‘rinishi ozgarm ayd i. Bir qancha olim lar distrofiyaning shu 
turini «su v -oq silli distrofiya» deb atashni to'g riroq deb hisoblaydi.
O Q S IL D IST R O F IY A SI 
G IA L IN -T O M C H IL I G ID R O P IK
M U G U Z SIM O N
4-rasm . O qsil distrofiyasin in g avj olib borish m exanizm i.

---

Vakuolli distrofiya m uskul va nerv hujayralarida, leykositlar, teri va buyrak 
kanalchalari epiteliysida, gepatotsitlarda buyrak usti bezlari po'stloq m o d d asi- 
ning hujayralarida kuzatiladi. O dam n i holdan toydirad igan ich ketar m ah alida 
buyrak kanalchalari epiteliysida yuzaga keladigan gidropik degeneratsiya ay­
niqsa yaqqol b o la d i — gidropik nekroz (5-rasm ). Jigarda gepatotsitlarning suvli 
oqsilli distrofiyasi virusli gepatit m ah alida kuzatiladi. Suv-oqsilli distrofiyalar- 
ning ham m a sh akllari ju d a avjiga chiqqan m ah ald a sitolizga olib boradi. Ayni 
vaqtda organlarn in g funktsiyasi buziladi. Shu turdagi distrofiyaning sabablari 
jum lasiga: infektsion, infektsion-toksik jarayonlar, gipoproteinem iya, suv-elek- 
trolitlar m uvozanatining buzilishi kiradi.
Sitoplazm ada vakuolalar paydo bo'lishi sekretor faoliyatning bir ko'rinishi 
tariqasida fiziologik sharoitlarda ham kuzatilishi m um kin. Jum ladan, m arkaziy 
va periferik nerv sistem asin in g gangliyalarida, x u su san gipo talam u s neyronlari- 
d a ana shunday h o d isa qayd qilinadi.
G ialin -to m ch ili d istro fiy a sitoplazm ada bir-biri bilan qo‘shilib ketadigan
gialinsim on yirik oqsil tom chilari paydo b o lish i bilan tariflan adi. B unday tom - 
chilar pinositoz hujayralarning sitoplazm asida to'planib borad igan , tarkibida 
lizosom alar bilan reabsorbsiyalangan pufakchalarn in g bir-biriga qo'shilishi n ati­
jasid a hosil bo'ladi. G ialin-tom chili distrofiya bosh lan ish iga hujayradagi oqsil 
sintezining aynab qolishi h am asosiy sabab b o lish i m um kin.
Gialin-tom chili distrofiya jigar, buyrak hujayralarida ko'proq uchraydi. Ji­
garda distrofiyaning bu turi alkogol gepatitida, birlam chi biliar sirroz, bolalar 
hind sirrozi m ah alida kuzatiladi. A lkogol gepatitida gepatotsitlar sitop lazm asid a 
M allorining gialin sim on tanachalari (alkogol gialini) p ayd o b o lad i. Buyrakda 
sezilarli proteinuriya b o lib turgan va talaygina m iqd ord agi oq sil reabsorbsiyala- 
nadigan sharoitlarda buyrak b u ram a kanalchalarining epiteliysida sh ish asim on
pushti tom chilar k orin ish id agi gialin kiritm alari paydo b o la d i. H ujayrada oqsil-

---

li k iritm alar paydo b o lish i n orm ad a h am kuzatilishi m um kin. M asalan , proksi- 
m al to m o n d agi b u ram a kanalchalarda biroz m iqdor album in reabsorbsiyalanadi 
va bu sh u kanalchalar epiteliysi hujayralarida topilishi m um kin. O g ‘ir protein- 
uriyaga olib borad igan o zgarish lar m ah alida pin ositozga aloqad or oqsil reab- 
so rb siy asi kuzatiladi. Proteinuriya barham topib ketadigan b o lsa , oq sil donalari 
m etab o lizm ga uchrab, yo'qolib ketadi. B azi virusli infeksiyalarda zararlangan 
hujayralar sitop lazm asid a gialin li v iru s kiritm alari topilgan.
6-rasm . G iperkeratoz kaftdagi qadoq.
G ialin -tom chili distrofiya faqat m ikroskopik tekshirish yo'li bilan gina aniq- 
lanadi. G ialin -tom chili distrofiyaning oqibati yom on, qaytm as jarayon b o lm ish
bu distrofiya hujayrani n ekrozga olib b o rad i va hujayra funktsiyalarining jiddiy 
ravish da izdan chiqishiga sabab b o lad i.
7-rasm . Til leykoplakiyasi.