R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

M akroskopik jih atd an  olgan da o'sm alarning tash qi ko'rinishi ju d a har xil. 
U lar sh arsim on , qo'ziqorin qalp og'i, polip sim on sh oxlar ko'rinishida yoki 
noto'gri sh aklda bo'lishi m um kin. U larn in g chegaralari aniq-tayin yoki nota- 
yin bo'la oladi. U lar k apsulaga ega bo'lishi yoki atrofdagi to'qim aga o'sib kirishi 
m u m k in . O 'sm alarning yu zasi silliq, g'adir-budur, m ayda donador, so'g'onsim on 
bo'ladi. K esib qaralgan id a o'sm alar b ir jin sli m assa ko'rinishida bo'lishi yoki nek- 
roz h am d a qon quyilgan, distrofiyaga uchrab oh aklangan va shilim shiqlangan 
(ya’ni ikkilam chi tartib d a o'zgargan) joylari hisobiga ola-bula bo'lib ko'zga tash- 
lanish i m um kin.
Q attiq-yum shoqligiga ko'ra, o'sm a paren xim asi va strom asin in g nisbatiga, ik ­
kilam ch i tartibdagi o'zgarishlarning tabiatiga qarab y u m sh o q yoki qattiq, zich

---

o sm a la r tafovut qilinadi. Tog‘ay, suyak toq im asid an o'sib ch iqqan o sm a la r ay- 
n iq sa qattiq bo'lishi bilan ajralib turadi.
0 ‘sm alarn in g katta-kichikligi ular o'sishining tezligiga, o'sm alarning qan day 
m an badan kelib chiqqaniga, organ izm ga kor qilgan tasiro t turiga, o sm an in g
olgan jo yiga bog'liq. M iyaning hayot uchun m u h im m arkazlar joylash gan
qism laridagi xavfli o'sm a tez orad a bem orn in g o'lib ketishiga sab ab bo'ladi va 
shu m u n o sabat bilan uncha katta bo lib olsish ga ulgurm aydi. Bo'shliqlar (qorin
va к о krak b osh liq lari) d a paydo bo'lgan osm alar, ayn iqsa xavfsiz o'sm alar qato- 
riga k iradigan bo'lsa, ju d a katta bo'lib ketishi m um kin.
0 ‘sm alarning mikroskopik tuzilishi. H ar bir o'sm ada p aren xim asi bilan stro- 
m asin i tafovut qilish rasm bo'lgan (102-rasm ). 0 ‘sm a p aren xim asi un in g bio- 
logik xossalarin i, n om in i belgilab beradigan o'ziga xos, spetsifik qism idir. M asa- 
lan, epitelial o‘sm ad a epiteliyning o sm a hujayralari, jig a r o sm a si (gepatom a)da 
o‘sm a gepatotsitlari un in g paren xim asi bo'lib h isoblan adi.
Ko‘pchilik osm alarn in g nom lari ikki qism dan tash kil top ad i — birinchi q ism i 
o sm an in g qan day m an badan rivojlanib kelayotganini k o rsatad i, ikkinchi q ism i 
o sm a degan m an o n i bildiruvchi «o m a» q o sh im ch asid an iborat bo'ladi. M asa- 
lan, fibroz to‘qim ad an o‘sib ch iqqan xavfsiz o s m a fibrom a, tog'ay toq im asid an
chiqqan o sm a xoiidrom a, tom irlardan paydo b o lg a n o'sm a angiom a, m uskul 
toq im asid an yuzaga kelgan o sm a m io m a deb atalad i va hokazo.
Epitelial to q im ad an kelib ch iqqan xavfsiz o s m a m ik roskopik va m ak ros- 
kopik tuzilishiga qarab toifalarga ajratiladi — tasniflanadi. M asalan , aden o m a 
deb bez tuzilm alarini h osil qiluvchi epiteliydan paydo bo'lgan xavfsiz o sm an i, 
p ap illom a deb qo plag‘ich epiteliydan o sib ch iqqan v a o zin in g k o rin ish i jihati- 
dan gu lkaram ga o‘xsh ab ketadigan xavfsiz o sm a n i aytiladi, m ikroskopik jih atdan
olgan da esa u bir talay b arm o qsim o n osim talard an tuzilgan b o lad i. Q oplag'ich 
epiteliydan o‘sib ch iqqan xavfli o'sm a karsinom a (rak) deyilsa, bez epiteliysidan 
ch iqqan o'sm a aden okarsin om a (bezli rak) deyiladi.
102-rasm . O sm an in g m ikroskopik tuzilishi.

---

M ezen xim adan kelib ch iqadigan xavfli o sm alar sarkom a deb yuritiladi. Ayni 
v aq td a fibroz to‘qim ad an paydo bo'lgan o'sm a fibrosarkom a, m uskul toqim asid an
p ayd o bo‘lgan o sm a m iosarkom a deyiladi, silliq m uskul o'sm asi—leyom iosar- 
k om a, ko‘n dalan g-targ‘il o'sm asi — rab d om iosarko m a deb yuritiladi va hokazo.
X o h xavfli, xoh xavfsiz o'sm alarning p aren xim atoz hujayralari u m um an ol- 
g an d a b ir xil, ya’ni m onoklonaldir, ch un ki bitta o sm a hujayradan paydo bo'ladi. 
B iroq, b o sh hujayraning tabaqalan ish ida odatdan tashqari ozgarish lar kuza- 
tiiish i m u m kin k i, bu n arsa aralash o sm a la r paydo bo'Iishiga olib keladi. So'lak 
bezin in g p le o m o rf aden o m asi ana sh un day genezdagi o'sm alarga m isol bo'la 
oladi. B u n d ay o'sm ani bir ikki yoki uchta em brion varaqlaridan hosil bo'luvchi 
bir n ech a xild agi toqim alard an iborat teratom a bilan adashtirish kerak em as.