Buxgalteriya hisobi va audit

Asosiy kanallar sifatida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin:
foiz kanali; 
kredit kanali; 
valyuta kursi kanali; 
inflyatsion kutilmalar kanali; 
aktivlar bahosi kanali. 
Foiz kanali 
pul-kredit siyosatining iqtisodiyotga ta’sir etuvchi an’anaviy kanali 
hisoblanadi. Markaziy bank foiz stavkasining o‘zgarishi iqtisodiyotdagi umumiy foiz 
stavkalari darajasiga ta’sir ko‘rsatib, investitsiya/jamg‘arma darajasini o‘zgartirish 
orqali iqtisodiyotdagi yalpi talabning o‘zgarishiga olib keladi. Yalpi talabning 
o‘zgarishi, o‘z navbatida, inflyatsiya darajasiga ta’sir etadi.Markaziy bankning asosiy 
foiz stavkasi va yalpi talab orasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liqlik mavjud bo‘lmasada, foiz 
stavkasi o‘zgarishining ta’siri boshqa kanallar orqali ham amalga oshadi.O‘zbekiston 
Respublikasi Markaziy banki qayta moliyalash stavkasining iqtisodiyotdagi foiz 
stavkalariga ta’siri bo‘yicha tahlillar ular orasida barqaror bog‘liqlik mavjudligini 
ko‘rsatmoqda.Ayni vaqtda transmission mexanizm foiz kanalining ta’sirini O‘zbekiston 
sharoitida cheklangangini banklararo pul bozorining shaffof emasligi va yetarlicha 
rivojlanmaganligi bilan izohlash mumkin.Xususan, banklararo pul bozorida tijorat 
banklari faolliyatining sustligi va operatsiyalar hajmlarining kichikligi foiz kanalining 

---

68 
samaradorligini pasaytiradi.2017 yilning ikkinchi yarmidan Markaziy bank tomonidan 
tijorat banklariga qisqa muddatli likvidlikni taqdim qilish operatsiyalari faollashtirildi. 
Lekin bunda yagona banklararo pul bozorining mavjud emasligi hamda pul-kredit 
instrumentlari ta’sirining cheklanganligi amalga oshirilayotgan choralar samarasini 
pasaytirmoqda.Yuzaga kelgan holatdan kelib chiqib hamda pul-kredit siyosati 
transmission mexanizmining foiz kanalini kuchaytirish va pul bozorini samarali tartibga 
solish maqsadida 2018 yilning birinchi yarim yilligida qisqa muddatli pul resurslarini 
jalb qilish va joylashtirish bo‘yicha banklararo pul bozorining yagona elektron 
platformasini yaratish ko‘zda tutilgan.Shu bilan birga, pul-kredit siyosatining 
transmission mexanizmining foiz kanalini mustahkamlashda zaruriyat tug‘ilganda 
Markaziy bank tomonidan bank tizimidagi ortiqcha likvidlikni jalb qilish bo‘yicha 
operatsiyalar amalga oshiriladi.Shuni ta’kidlab o‘tish joizki, pul-kredit siyosatining 
transmission mexanizmi samaradorligini ta’minlash va foiz instrumentlarini 
optimallashtirish maqsadida Markaziy bankning pul-kredit siyosatining asosiy 
ko‘rsatkichi sifatida asosiy stavka va foiz koridorini 2019 yildan amaliyotga joriy qilish 
ko‘zda tutilgan.Likvidlik taqdim etish va jalb qilish bo‘yicha pul-kredit siyosati 
instrumentlari turlarining kengaytirilishi Markaziy bankning asosiy operatsiyalari 
bo‘yicha foiz koridorini shakllantirishga xizmat qiladi.Iqtisodiyotni liberallashtirish va 
unda bozor mexanizmlari ta’sirining oshib borishi bilan bir qatorda faol pul-kredit 
siyosatining amalga oshirilishi transmission mexanizmning foiz kanalini sezilarli 
darajada mustahkamlab boradi.