87
Haqiqiy ishsizlik darajasi tabiiy darajadan ortib ketish jarayoni
kuzatilsa,
u holda iqtisodiyotda pasayish, ya’ni
retsessiya
holati yuz
beradi. Retsessiya sababli yuzaga kelgan ishsizlik
davriy ishsizlik
deyiladi.
Ixtiyoriy va majburiy ishsizlik.
Ishsizlikni turli xil iqtisodiy
yo‘nalish vakilari o‘z makromodellarida turlicha talqin qiladilar. Masalan
klassik model vakillarining fikricha, ishsizlik ishchilarning ma’lum bir ish
haqi darajasida ishlashni xohlamasliklari tufayli yuzaga keladi. Shuning
uchun, ya’ni ishchilar o‘z xohishlari bo‘yicha
ishlashdan voz kechar
ekanlar, demak klassik modelda ishsizlik ixtiyoriy xarakterga ega bo‘ladi.
Ammo klassiklardan farqli ravishda neoklassik yo‘nalish vakillari
ishsizlikning bir qismi majburiy xarakterga ega ekanligini tan oladilar va
bunday
ishsizlikni
kutish bilan bog‘liq bo‘lgan ishsizlik
(wait
unemployment) deb ataydilar. Kutish bilan bog‘liq bo‘lgan ishsizlikning
kelib chiqish sababi mehnat bozorida muvozanatning buzilishi, ya’ni real
ish haqi stavkasining muvozanat darajadan
yuqori belgilanishida deb
tushuntiriladi.
9.2.2-rasm. Kutish bilan bog‘liq ishsizlik
(neoklassik nazariya)
35
bunda,
W – ish haqi stavkasi;
L
f
- to‘liq bandlik darajasidagi
ishchi kuchi soni;
L
1
- taklif mehnatga bo‘lgan talabdan ortiq bo‘lgandagi ishchi kuchi
soni;
L
D
– mehnatga bo‘lgan talab;
35
N.Maxmudov, H.Hakimov. Makroiqtisodiy tahlil. O‘quv-uslubiy majmua. T.TDIU, 2018
88
L
S
– mehnat taklifi.
(W
0
)
ga teng bo‘lgan ish haqi stavkasida (9.2.2- rasm) mehnat bozori
ishchi kuchining to‘liq bandligi darajasida (L
f
) muvozanat holatida
bo‘ladi. Ammo ish haqi darajasi (W
1
)da o‘rnatilsa, u holda taklif (L
f
)
mehnatga bo‘lgan talabdan ortiq bo‘ladi va faqatgina L
1
ga teng bo‘lgan
ishchi kuchi ishga yollanadi. L
1
va L
f
orasidagi farq kutish bilan bog‘liq
ishsizlikni tashkil etadi va bunday ishsizlik
ish haqi darajasi yana
muvozanatga kelganda, ya’ni (W
0
) ga teng bo‘lganda bartaraf etiladi.
Dostları ilə paylaş: