Mikroprotsessorlar va mikroehm asoslari

davrn
o n g y a
stinsh
>| 
*
i
S I 
Operand 
M I.
8.3
- 
rasm. О 'ngga surish buyruqlarini bajarilishi.
Ko'chu ish 
W o n ' t
315

---

Operandlar va bitlarni tekshiradigan buyruqlar tanlangan hamma operandlar 
yoki bitlarni qiymatlariga bog’ liq holda protsessomi holat registrini bitlarini 
o’ rnatish yoki tozalash uchun qo’ llaniladi. Bu buyruqlar chiqish operandini tashkil 
qilmaydi. Operandni tekshirish buyrug’ i (TST) hamma operandlar kodini 
butunligicha nolga tengligini va ishorasini (katta bitni qiymatiga) tekshiradi. Bu 
buyruq faqat bitta kirish operandini talab etadi.
Bitni tekshiradigan buyruq (BIT) faqatgina alohida bitlarni tekshiradi.
Protsessomi holat registrini bitlarini o’matadigan va tozalaydigan buyruqlar har 
qanday bayroqni o’matishi va tozalashi mumkin, bu esa o’z o’ rinda juda qulaylik 
tug’diradi. Odatda har bir bayroqqa ikkita buyruq to’ g’ri keladi, ulardan biri uni 
birga o’rnatadi. Ikkinchisi esa nolga keltiradi. Masalan, S ko’chirish bayrog’ iga 
(Carry) tozalash CLC buyrug’ i to’ g’ri keladi va o’rnatish bayrog’ iga SEC yoki STC 
buyrug’ i to’g’ri keladi.
8.9. O b’ ektlarni param etrlarini nazorat q iluvchi va boshqaruvchi 
program m alarni b lo kli tuzilishi.
8.9.1. M arkaziy protsessordagi program m alar.
Markaziy protsessorda CPU da har doim ikkita programma bajariladi:[40]
- 
operatsion sistema;
-
foydalanuvchini programmasi.
Operatsion sistema. Har bir CPU aniq boshqarish masalasiga bog’liq 
bo’ lmagan, hamma vazifani va ketma-ketlikni tashkillashtiradigan operatsion 
sistemani o’z ichiga olgan.
Operatsion sistemani vazifasiga quyidagilar kiradi:
-«sovuq» va «issiq» rejimlarga ishga tushirilishni qayta ishlash;
-kirishlar uchun jarayonni ko’rinish jadvalini to’ ldirib borish va chiqishlar 
uchun jarayonni ko’rinish jadvalini chiqarish;
- foydalanuvchini programmasini chaqirish;
-uzilishlarni vaqtincha (to’xtatishlarni) topish va vaqtincha uzilishini 
tashkillashtiruvchi blokni (OV) chaqirish;
-xatoliklarni topish va qayta ishlash;
-xotira massivlarini boshqarish;
- programmalashtiradigan qurilmalar va boshqa kommunikatsiyalaydigan 
vositalar bilan ma’lumotlami almashtirish.
Agarda operatsion sistemani parametrlarini o ’zgartirsak, u holda ma’ lum 
joylarda CPU ning ishiga ta’ sir etishimiz mumkin.
B loklarni chaqarish operatsiyasi.
Bloklarni chaqirish yordamida boshqa blokka o’tish mumkin. Shunday 
bo’ lganda 16-sathgacha bo’ lgan har qanday programmali va funktsionalli bloklarni 
joylashtirish mumkin.
Foydalanuvchini programmasini qo’llash uchun uning bloklarini tashkil 
etuvchisi chaqirilishi kerak. Bu esa bloklarni chaqiradigan, masalan STEP-7 ning
316

---

maxsus buyruqlari yordamida qilinadi. Bu buyruqlar, faqatgina logik bloklarda 
programmalashtirilishi va ishga tushirilishi mumkin.
8.9.2. B loklarni tu rla ri.
Foydalaniladigan bloklarni 
bir qancha turlari bor, bu bloklarni S7 
programmasini ichida foydalanisb mumkin.
OB, FB, SFB, FC va SFC sektsiyali programmalarni o'z ichiga olgan va 
shuning uchun ham logik bloklar si fat ida taniqli. Mar bir turdagi blokni miqdori va 
blokni uzunligi qo'llantladigan CPU ni turiga bog'liq.
STEP-5. STEP-7 programmalash tilida ushbu bloklar mavjud:
-la s h k illa s h liru v c h i blokla r (O B ). T ashkilla shtiru vchi bloklar boshqarish 
program m alarint qayta ishlaydi.
- programmali 
bloklar (PB). 
Programmali 
bloklarda 
fuknktsional 
va 
tcxnologik belgilari bilan farq qiladigan boshqarish programmasi joylashgan 
bo'ladi.
-qadnm lovchi bloklar (SB). Oadamlovchi bloklar ketma-ket boshqarishni 
programmalash uchun qo'llaniladigan maxsus programmali bloklardir.
- fimktsional bloklar ifB ) . Funktsional bloklar maxsus programmali bloklar 
hisoblanadi. Tez-tcz va ko'proq qayiariladigan yoki prograrnrnani murakkab bo'lgan 
(masalan. 
axborotni 
hisoblash 
funkisiyasi) 
programmali 
blok 
ko'rinishda 
programmalashliriladi. 
IJIarni 
parametrlarini 
o'zgariirsa 
bo’ ladi 
va 
ularni 
programmalashtirishga kengaytirilgan buyruqlar \ig 'im iis in i qo' 1 lash mumkin 
(masalan, blokni ichida o’ tish amalini).
-qiym atlar bloki (DB). Qiymatlar 
blokida boshqarish 
programmasini 
bajarishda kerak bo’ lgan qiymatlar saqlanadi.
- sistemali fimktsional bloklar (SFB) va sistemali fuknktsiyalar (SFC). SFB va 
SFC 
markaziy 
protsessorga jovlashtirilgan 
va 
hamma 
niuhim 
bo'lgan 
funktsiyalarga kirishni ta’ minlaydi.
FS - funktsiyasi. Bu funktsiva tez-tez uchrab turadigan funktsiyalar uchun 
programmalarni o 'z ichiga oladi.
DV - qiymatlarni nusxali (ckzem plvarli) bloklari. Oiymatlarni ekzemplyarli 
bloklari (D V ), fimktsional blok (FB) yoki sistemali funktsional bloklar (SFB) 
chaqirilganda blok bilan bogTangan bo'ladi. Ular kompilyatsiva vaqtida avtomatik 
ravishda yaratiladi.
Bloklarni chaqirish yordamida boshqa blokka o'tish mumkin. Shunday q ilib
bir necha sathgacha (16-64) bo'lgan liar qanday programmali funktsional va 
qadamlovchi bloklarni jo y lashtirish (kiritis h ) mumkin.
Bu yerda:
1. A yrim tashkillashtiruvchi bloklar (O B) operatsion sistema orqali mustaqil 
chaqirilishi mumkin.
2. Standartli funktsional bloklarni (FB ) o ’ rnatganda ” 0” parametri ishlatilishi 
mumkin emas.
3. Operatsion sistemada joylashtirilgan standartli funktsional bloklar o’ rnatib
317

---

qo’yilgan bo’ladi.
4. DBO va DB1 qiymatlar bloklari bloklami adreslarini ro’yxati va aloqa 
markerlarini ro’yxati uchun zaxiralangan.
5. LDW va TDW buyruqlari bilan DW255 gacha so’rov qilinadi.
8.9.3. Bloklarn i joylashtirish tartib i va chuqurligi.
Bloklami joylashtirish tartibi va chuqurligi chaqirish ierarxiyasi (shajara) 
deyiladi. Bloklami bir-biriga joylashtirishni soni qo’llanilayotgan CPU (markaziy 
protsessorning) turiga bog’ liqdir.
Bloklarni yaratish quyidagi tartibda bajarilishi kerak:
- bloklar tepadan pastga qarab yaratiladi:
- har bir chaqiriladigan blok awaldan yaratilgan bo’ lishi kerak, ya’ ni ular 
bloklar qatorida o’ngdan chapga qarab yaratilishi lozim;
- eng oxirida ОV I bloki yaratiladi (8.4-rasm)
OBI
FCl
DVIO
F B 2
FB21
F B 4
F B 2 0 0
DV5